आधुनिकतावाद

आधुनिकतावाद ही एक तात्विक आणि कलात्मक चळवळ आहे. साधारणपणे, 19 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात आणि 20 व्या शतकाच्या पूर्वार्धात, पाश्चात्त्य समाजात झालेले मोठे बदल आणि विकास यांचा परिणाम म्हणून ही चळवळ उदयास आली.

आधुनिकतावादाची काही प्रमुख वैशिष्ट्ये:

• परंपरा आणि भूतकाळातील कल्पनांना नकार: आधुनिकतावाद्यांनी जुन्या विचारसरणीला आणि मूल्यांना आव्हान दिले.
• नवीनता आणि प्रगतीचा स्वीकार: आधुनिकतावाद्यांनी नवीन कल्पना, तंत्रज्ञान आणि शोधांचे स्वागत केले.
• व्यक्तिमत्त्वावर जोर: व्यक्तीच्या भावना, अनुभव आणि दृष्टिकोन याला महत्त्व दिले गेले.
• वास्तववादाचा विरोध: जगात जसे दिसते तसे त्याचे चित्रण करण्याऐवजी, आधुनिकतावाद्यांनी जगाच्या आंतरिक अनुभवावर लक्ष केंद्रित केले.
• अमूर्तता आणि प्रयोगशीलता: कला आणि साहित्यात नवीन रूपे आणि शैली वापरल्या गेल्या.

आधुनिकतावादाची काही उदाहरणे:

• चित्रकला: पिकासो आणि माटिस यांच्यासारख्या कलाकारांनी पारंपरिक चित्रकलेच्या नियमांना झुगारून लावले.
• साहित्य: जेम्स Joyce आणि व्हर्जिनिया वुल्फ यांच्या लेखनात व्यक्तिनिष्ठ अनुभव आणि विचारप्रवाह महत्त्वाचे ठरतात.
• वास्तुकला: आधुनिक वास्तुकला सरळ रेषा, साधे आकार आणि नवीन सामग्रीचा वापर करते.

आधुनिकतावादाने कला, साहित्य, वास्तुकला, संगीत आणि समाजात अनेक बदल घडवले. हे बदल आजही आपल्याला जाणवतात.

आधुनिकवाद (Modernism) ही एक तात्विक आणि कलात्मक चळवळ आहे. साधारणपणे, 19 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात आणि 20 व्या शतकाच्या पूर्वार्धात, पाश्चात्त्य समाजात झालेले मोठे बदल आणि औद्योगिकीकरण, शहरीकरण, विज्ञान आणि तंत्रज्ञानातील प्रगती यांसारख्या नवीन अनुभवांचा परिणाम म्हणून ही चळवळ उदयास आली.

आधुनिकवादाची काही प्रमुख वैशिष्ट्ये:

आधुनिकवादाची उदाहरणे:

आधुनिकवादाने कला, साहित्य, तत्त्वज्ञान आणि संस्कृतीच्या अनेक क्षेत्रांवर प्रभाव टाकला.
Modernism - Wikipedia

ख्रिस्ती धर्मातील एक सुधारणावादी विचारसरणी. एकोणिसाव्या शतकात विज्ञानोदयाच्या व बुद्धिवादाच्या प्रभावाखाली ख्रिस्ती धर्माच्या परंपरागत व तात्त्विक विचारांमध्ये परिवर्तन होऊ लागले. तसेच विज्ञानाशी व बुद्धिवादाशी जुळेल, असा ‘पवित्र-पुस्तकाचा’ (होली बायबलचा) नवा अर्थ किंवा उपपत्ती मांडण्याचा प्रयत्‍न सुरू झाला. यासच आधुनिकतावाद म्हणतात. जर्मनीत डी. एफ्. श्ट्राउस (१८०८−७४) आणि फ्रान्समध्ये जोसेफ अर्नेस्त रनां (१८२३−९२) यांनी अनुभववाद, विकासवाद आणि वैज्ञानिक शोध यांच्याशी सुसंगत ठरणारी ख्रिस्ती धर्माची ऐहिक उपपत्ती मांडली. इंग्‍लंड व इटली या देशांतही धर्माला आधुनिकतावादी साज चढविण्यात आला. आधुनिकतावादाचा प्रभाव कॅथलिक धर्मप्रचारकांच्या धर्मप्रचारावरही होऊ लागला. त्यामुळे प्रतिक्रिया निर्माण झाली. दहावा पोप पायस यांच्या कारकिर्दीत (१९०३−१४) या आधुनिकतावादाची ६५ मुद्यांमध्ये मांडणी करण्यात येऊन तो मान्य करण्यात आला. मध्ययुगात अभेद्य वाटणाऱ्या ख्रिस्ती धर्माच्या बौद्धिक आणि राजकीय इमारतीला मानवतावाद, प्रबोधनकाल आणि मार्टिन ल्यूथर यांची धर्मसुधारणेची चळवळ यांनी धक्के दिले. यांच्या माध्यमातून धर्माच्या किंवा अध्यात्माच्या क्षेत्रात सत्य काय आहे, ह्याचा निर्णय व्यक्तीला स्वतंत्रपणे करता येतो, हा सिद्धांत यूरोपीय संस्कृतीत रुजविला गेला. बेकन काय, देकार्त काय आणि ल्यूथर काय, सत्याकडे जाणारा मार्ग मानवी विवेकाच्या माध्यमातून जातो, असेच मानत होते.

विज्ञानप्रधान व बुद्धिवादी अशा पश्चिमी संस्कृतीच्या संपर्कामुळे भारतातही पंरपरागत हिंदू धर्माची आधुनिकतावादी उपपत्ती मांडण्याचा प्रयत्‍न आर्यसमाज, ब्राह्मोसमाज, प्रार्थनासमाज, सत्यशोधक समाज तसेच इतर अनेक हिंदू धर्मसुधारक यांनी केला. हिंदू धर्मावर नितांत श्रद्धा; परंतु परंपरागत जातिभेद, उच्चनीचता, अस्पृश्यता, बालविवाह, विधवाधर्म, मूर्तिपूजा इत्यादींचा अव्हेर करणारा, कालोचित विचार हिंदुधर्मियांत मूळ धरू लागला.

आधुनिकवादी साहित्य:

आधुनिकवादी साहित्य म्हणजे 19 व्या शतकाच्या उत्तरार्धात आणि 20 व्या शतकाच्या सुरुवातीच्या काळात विकसित झालेले साहित्य आहे. हे साहित्य पारंपरिक साहित्य conventions आणि विचारांना नकारते.

आधुनिकवादी साहित्याची वैशिष्ट्ये:

• नवीन प्रयोग: आधुनिकवादी साहित्यात लेखकform, शैली आणि content च्या बाबतीत नवीन प्रयोग करतात.
• नैराश्य आणि निराशा: पहिल्या महायुद्धानंतर लोकांच्या मनात नैराश्य आणि निराशेची भावना वाढली, जी आधुनिकवादी साहित्यात दिसून येते.
• व्यक्तिमत्त्वाचा शोध: आधुनिकवादी साहित्य व्यक्तिमत्त्वाच्या शोधावर आणि आत्म-जागरूकतेवर जोर देते.
• सामाजिक समस्यांवर भाष्य: हे साहित्य समाजातील समस्यांवर आणि अन्यायावर प्रकाश टाकते.

उदाहरण:

• टी.एस. Eliot यांचे 'The Waste Land'
• जेम्स Joyce यांचे 'Ulysses'
• Franz Kafka यांचे 'The Metamorphosis'

आधुनिकवादी साहित्य हे जगाला पाहण्याचा एक नवीन दृष्टिकोन आहे. हे आपल्याला जीवनातील गुंतागुंत आणि मानवी अनुभवांबद्दल विचार करण्यास प्रवृत्त करते.

अधिक माहितीसाठी आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:

• Modernist literature - Wikipedia