ललित साहित्य प्रकार

ललित साहित्य हे भावना, कल्पना आणि सौंदर्य यांचा आविष्कार असते. हे ज्ञान, माहिती किंवा वस्तुस्थिती देण्याऐवजी वाचकाला आनंद आणि विचार करायला प्रवृत्त करते. ललित साहित्याचे काही प्रमुख प्रकार खालीलप्रमाणे:

ललित साहित्य हा शब्द विद्यमान मराठी साहित्यव्यवहारात जास्त रूळला आहे. 'सहित' ह्या विशेषणापासून साहित्य हे भाववाचक नाम बनलेले आहे. एकत्र असणे, बरोबर असणे, असा त्याचा शब्दश: अर्थ. शब्द आणि अर्थ यांचे एकत्र अस्तित्व 'साहित्य' या शब्दामध्ये मानले गेले आहे. राजशेखराने 'पंचमी साहित्य विद्या' असेम्हणून साहित्यचर्चेला महत्त्वाचे स्थान दिले आहे. साहित्याच्या अभिप्रेत स्वरूपात शब्द आणि अर्थ हे एकमेकांत मिसळून गेलेले असतात किंवा एकजीव झालेले असतात. त्यांचे अभिन्नत्व वा एकजीवित्व हे साहित्या प्रधान लक्षण मानले जाते. ए. सी. ब्रॅडली या इंग्रज टीकाकारानेही 'व्हेअर साउंड अँड मीनिंग आर वन' अशी साहित्याची व्याख्या करून, हे शब्द व अर्थाचे एकजीवित्व अधोरेखित केले आहे. शब्द म्हणजे ध्वनी वा अक्षरसमूह किंवा वर्णसमूह असा विस्ता होऊन, अशा अनेक शब्दसमूहांचे बनणारे वाक्य व वाक्यसमूहांतून व्यक्त होणारा आ असा व्यापक अर्थ शब्द या संज्ञेत सामावले आहे. संवेदनांची, विचारांची, कल्पनांची संघटना असाही अर्थ ही संज्ञा वापरताना अभिप्रेत असतो. तद्वतच अर्थ या संज्ञेमध्ये चातुर्य, रमणीयत्व, सहेतुकत्व अशा अनेक छटा सामावलेल्या आहेत. अशा व्यापक अर्थाने शब्द व अर्थ यांचे सहअस्तित्व व एकजीवित्व हे साहित्याचे मुख्य लक्षण ठरतं

ललित साहित्याचे काही प्रमुख प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:

1. कथा/लघुकथा:

   कथा म्हणजे काल्पनिक घटना, पात्रे आणि स्थळांवर आधारित असलेली रचना.

2. कादंबरी:

   कादंबरी ही एक मोठी, विस्तृत कथा असते, ज्यात अनेक पात्रे, घटना आणि उपकथा असतात.

3. कविता:

   कविता म्हणजे लयबद्ध आणि गेय रचना, ज्यात भावना आणि कल्पना व्यक्त केल्या जातात.

4. नाटक:

   नाटक हे रंगमंचावर सादर करण्यासाठी लिहिलेले जाते, ज्यात संवाद, पात्रे आणि घटना असतात.

5. वैयक्तिक निबंध/ ललित निबंध:

   निबंध म्हणजे एखाद्या विषयावर केलेले वैयक्तिक विचार, अनुभव आणि निरीक्षण यांचे लेखन.

6. प्रवास वर्णन:

   प्रवास वर्णन म्हणजे प्रवासातील अनुभव, स्थळांची माहिती आणि निरीक्षणांचे वर्णन.

7. चरित्र/आत्मचरित्र:

   चरित्र म्हणजे एखाद्या व्यक्तीच्या जीवनावर आधारित लेखन, तर आत्मचरित्र म्हणजे स्वतःच्या जीवनावर स्वतःच केलेले लेखन.

ललित साहित्याचे विविध प्रकार खालीलप्रमाणे:

1. कथा/लघुकथा:

   कथा म्हणजे लेखकाने तयार केलेल्या पात्रांच्या माध्यमातून एक काल्पनिक घटनाक्रम सादर करणे.

2. कादंबरी:

   कादंबरी म्हणजे विस्तृत कथा, ज्यात अनेक पात्रे, घटना आणि स्थळ-काळाचा समावेश असतो.

3. कविता:

   कविता म्हणजे लयबद्ध आणि गेय रचना, ज्यात भावना आणि कल्पना व्यक्त केल्या जातात.

4. नाटक:

   नाटक म्हणजे रंगमंचावर सादर करण्यासाठी लिहिलेले संवाद आणि दृश्यांचे संयोजन.

5. एकांकिका:

   एकांकिका म्हणजे एक अंकी नाटक, जे कमी वेळात सादर केले जाते.

6. स्फुटलेख:

   स्फुटलेख म्हणजे कोणत्याही विषयावर केलेले छोटेखानी आणि वैयक्तिक विचार व्यक्त करणारे लेखन.

7. वैयक्तिक निबंध/ व्यक्तिचित्रण:

   वैयक्तिक निबंध म्हणजे स्वतःच्या भावना, विचार आणि अनुभवांवर आधारित लेखन. व्यक्तिचित्रण म्हणजे एखाद्या व्यक्तीच्या व्यक्तिमत्त्वाचे वर्णन करणे.

8. प्रवास वर्णन:

   प्रवास वर्णन म्हणजे प्रवासातील अनुभव, स्थळांची माहिती आणि संस्कृतीचे वर्णन.

9. आत्मचरित्र/चरित्र:

   आत्मचरित्र म्हणजे स्वतःच्या जीवनातील घटना आणि अनुभवांचे लेखन. चरित्र म्हणजे दुसऱ्या व्यक्तीच्या जीवनावर आधारित लेखन.