सामाजिक_सुधारणा

एकोणिसाव्या शतकात उदयास आलेल्या स्त्रीवादी चळवळींनी स्त्रियांच्या सामाजिक, आर्थिक, आणि राजकीय हक्कांसाठी संघर्ष केला. या चळवळींनी खालील मुख्य समस्यांवर भाष्य केले:

• मतदानाचा अधिकार: स्त्रियांना मतदानाचा अधिकार मिळावा यासाठी जोरदार campaigned (मोहीम) चालवण्यात आली.
• शिक्षणाचा अधिकार: स्त्रियांना शिक्षण घेण्याचा समान अधिकार मिळावा, जेणेकरून त्या स्वतःच्या हक्कांसाठी लढू शकतील.
• संपत्तीचा अधिकार: स्त्रियांना संपत्तीत समान वाटा मिळावा, जेणेकरून त्या आर्थिकदृष्ट्या स्वतंत्र होऊ शकतील.
• नोकरीचा अधिकार: स्त्रियांना समान कामासाठी समान वेतन मिळावे आणि त्यांना नोकरीच्या संधी उपलब्ध व्हाव्यात.
• विवाह आणि घटस्फोटाचे अधिकार: स्त्रियांच्या विवाह आणि घटस्फोटासंबंधीच्या कायद्यांमध्ये सुधारणा व्हावी, जेणेकरून त्यांचे शोषण होऊ नये.

या चळवळींमुळे स्त्रियांच्या जीवनात सकारात्मक बदल घडून आले आणि त्यांना समाजात समान स्थान मिळवण्यास मदत झाली.

अंधश्रद्धा निर्मूलन चळवळीने जोर धरण्याची काही प्रमुख कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:

1. समाजात रूढ असलेल्या अंधश्रद्धा: समाजामध्ये अनेक वर्षांपासून रूढ असलेल्या चुकीच्या समजुती, प्रथा, आणि परंपरांमुळे लोकांचे शोषण होत होते.
2. वैज्ञानिक दृष्टिकोन: विज्ञान आणि तंत्रज्ञानाच्या प्रगतीमुळे लोकांमध्ये वैज्ञानिक दृष्टिकोन वाढत होता. त्यामुळे अंधश्रद्धांवर प्रश्नचिन्ह निर्माण होऊ लागले.
3. शिक्षणाचे महत्त्व: शिक्षणाच्या प्रसारामुळे लोकांना योग्य ज्ञान मिळू लागले आणि अंधश्रद्धांचे निराकरण करण्याची प्रेरणा मिळाली.
4. समाजसुधारकांचे प्रयत्न: अनेक समाजसुधारकांनी अंधश्रद्धा निर्मूलनासाठी प्रयत्न केले. त्यांनी जनजागृती करून लोकांमध्ये परिवर्तन घडवले.
5. आर्थिक आणि सामाजिक शोषण: अंधश्रद्धेमुळे लोकांचे आर्थिक आणि सामाजिक शोषण होत होते. या शोषणातून मुक्त होण्यासाठी चळवळीने जोर धरला.
6. जागरूकता: प्रसारमाध्यमे, लेखन, नाटके, आणि सामाजिक कार्यक्रमांच्या माध्यमातून अंधश्रद्धा निर्मूलनाबद्दल जागरूकता वाढवण्यात आली.

या कारणांमुळे समाजात अंधश्रद्धा निर्मूलन चळवळीने जोर धरला आणि लोकांना सत्य आणि असत्य यातील फरक समजण्यास मदत झाली.

अधिक माहितीसाठी, आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

• महाराष्ट्र टाइम्स

परंपरागत भारतीय समाजव्यवस्थेची नैतिक तत्त्वांच्या आधारे आमूलाग्र पुनर्बांधणी करण्याची एक विचारप्रणाली. सर्वांचे कल्याण, सर्वांचा उदय असा सर्वोदय शब्दाचा भावार्थ आहे. 

भगवद्‌गीते तील सर्वभूतहिताची कल्पना यात अनुस्यूत आहे. या विचारसरणीचा महात्मा गांधींनी व्याख्याने व प्रासंगिक स्फुटलेखनातून पुरस्कार केला होता.

 त्यांनी १८ जानेवारी १९४८ च्या हरिजन वृत्तपत्र - अंकात सर्वोदयाचा आशय आणि वैशिष्टये यांची सुस्पष्ट रूपरेषा मांडली आहे. जैन दर्शनातील विचार आणि रस्किनच्या अंटू धिस लास्ट या पुस्तकावरून गांधीजींना हा विचार सुचला; कारण गांधीजींनी रस्किनच्या या पुस्तकाचे गुजरातीत भाषांतर करून त्याला ‘ सर्वोदय ’ हे शीर्षक दिले होते.

डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर आणि महात्मा गांधी यांच्यात पुणे येथे झालेला.

24 सप्टेंबर 1932

१९३२ मधील पुणे करार महात्मा गांधी आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर यांच्या दरम्यान झाला.

पुणे करार:

• तारीख: २४ सप्टेंबर, १९३२
• स्थळ: येरवडा सेंट्रल जेल, पुणे
• पक्ष: महात्मा गांधी आणि डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर
• परिणाम: या कराराने दलित वर्गासाठी विधानमंडळांमध्ये राखीव जागांची तरतूद करण्यात आली.

हा करार दलित आणि सवर्ण हिंदूंमध्ये सामाजिक समानतेसाठी एक महत्त्वाचा टप्पा ठरला.

संदर्भ:

1. Encyclopædia Britannica - Poona Pact