पीक रोग
किंवा किंवा तांबेरी गिरवा हा रोग प्रामुख्याने खालील पिकांवर आढळतो:
- गहू: हा रोग गव्हाच्या पिकासाठी फारच नुकसानकारक आहे.
- बार्ली (ज्वारी): बार्लीच्या पिकावर सुद्धा या रोगाचा प्रादुर्भाव दिसतो.
- राय: राय या पिकावर देखील तांबेरी रोगाचा प्रादुर्भाव होऊ शकतो.
- तृणधान्ये: इतर काही तृणधान्यांवर हा रोग क्वचित आढळतो.
हा रोग पानाच्या पृष्ठभागावर पिवळसर किंवा तांबूस रंगाचे पुरळ तयार करतो, ज्यामुळे प्रकाशसंश्लेषण क्रियेत अडथळा येतो आणि उत्पादनात घट होते.
अधिक माहितीसाठी, आपण कृषी विभागाच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता.
गिरवा रोग प्रामुख्याने गहू या पिकावर आढळतो. या रोगामुळे गव्हाच्या उत्पादनात मोठं नुकसान होतं.
हा रोग पिकाच्या पानांवर आणि खोडांवर लालसर-तपकिरी रंगाचे पुरळ बनवतो, ज्यामुळे प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रिया बाधित होते आणि परिणामी धान्य उत्पादन घटते.
अधिक माहितीसाठी, आपण कृषी विभागाच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता.
धानाच्या पिकामध्ये धन गर्भी झाल्यानंतर लोंब पांढरी होण्याची अनेक कारणे असू शकतात, त्यापैकी काही प्रमुख कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:
- खोडकिडा (Stem borer): खोडकिडा हा धानाच्या पिकावरील एक प्रमुख कीटक आहे. या किडीची अळी धानाच्या रोपाच्या खोडात शिरून आतील भाग खाते, त्यामुळे लोंबीला पुरेसा रस मिळत नाही आणि ती पांढरी पडते. याला 'डेड हार्ट' (Dead heart) असेही म्हणतात.
- गंध कीटक (Gundhi Bug): गंध कीटक धान्याच्या दाण्यातील रस शोषून घेतात, त्यामुळे दाणे पोकळ राहतात आणि लोंबी पांढरी पडते.
- जीवाणूजन्य रोग (Bacterial blight): जिवाणूजन्य रोगामुळे देखील पाने आणि लोंब पांढरी पडू शकतात.
- बुरशीजन्य रोग (Fungal diseases): काही बुरशीजन्य रोगांमुळे लोंबी पांढरी पडू शकते.
- पोषक तत्वांची कमतरता: जमिनीत झिंक (Zinc) किंवा लोह (Iron) यांसारख्या पोषक तत्वांची कमतरता असल्यास देखील लोंबी पांढरी पडू शकते.
- पाण्याचे व्यवस्थापन: जास्त किंवा कमी पाणी झाल्यास देखील लोंबीवर परिणाम होतो.
उपाय:
- कीटकनाशके: योग्य कीटकनाशकांचा वापर करून खोडकिडा आणि गंध कीटकाचे नियंत्रण करावे.
- रोग नियंत्रण: बुरशीनाशकांचा वापर करून बुरशीजन्य रोगांचे नियंत्रण करावे.
- पोषक तत्वांचा पुरवठा: जमिनीत आवश्यक पोषक तत्वांची कमतरता असल्यास ती खतांच्या माध्यमातून भरून काढावी.
- पाण्याचे योग्य व्यवस्थापन: धानाच्या पिकाला आवश्यकतेनुसार पाणी द्यावे.
अधिक माहितीसाठी, कृषी विभागाच्याWebsiteला भेट द्या.
टीप: अधिक माहितीसाठी आपल्या स्थानिक कृषी सहाय्यकाशी संपर्क साधावा.
टिक्का रोग हा प्रामुख्याने शेंगदाणा पिकावर होतो.
हा रोग 'सर्कोस्पोरा अरेकिडी' (Cercospora arachidicola) नावाच्या बुरशीमुळे होतो.
लक्षణాలు:
- पानांवर लहान, गडद तपकिरी रंगाचे ठिपके दिसतात.
- कालांतराने हे ठिपके मोठे होतात आणि त्यांच्याभोवती पिवळे वलय तयार होते.
- रोग वाढल्यास पाने गळतात.
उपाय:
- रोगप्रतिकारक्षम वाणांचा वापर करणे.
- पिकांची फेरपालट करणे.
- बुरशीनाशकांचा वापर करणे.
अधिक माहितीसाठी:
पिकांवरील रोग प्रसार होण्याची कारणे आणि रोगाचे महत्त्व:
- रोगकारक सूक्ष्मजंतू: बुरशी, जीवाणू, विषाणू आणि कृमी यांसारख्या रोगकारक सूक्ष्मजंतूंमुळे पिकांमध्ये रोग पसरतात.
- हवामान: तापमान, आर्द्रता आणि वारा यांसारख्या हवामानातील घटकांचा रोगाच्या प्रसारावर परिणाम होतो. उदाहरणार्थ, उच्च आर्द्रता बुरशीजन्य रोगांच्या वाढीसाठी अनुकूल असते.
- पीक व्यवस्थापन: अयोग्य पीक व्यवस्थापन पद्धती, जसे की रोगग्रस्त बियाणे वापरणे, पिकांची फेरपालट न करणे आणि खतांचा असमतोल वापर करणे, यामुळे रोगांचा प्रसार वाढतो.
- कीटक: काही कीटक रोगकारक जंतूंचे वाहक म्हणून काम करतात आणि त्यामुळे निरोगी पिकांमध्ये रोग पसरवतात.
- माणूस: माणसांद्वारे दूषित अवजारे, कपडे आणि इतर वस्तू वापरल्याने रोगाचा प्रसार होऊ शकतो.
- उत्पादनात घट: पिकांवरील रोगांमुळे उत्पादनात मोठी घट येते, ज्यामुळे शेतकऱ्यांचे मोठे नुकसान होते.
- आर्थिक नुकसान: रोगांमुळे केवळ उत्पादनात घट होत नाही, तर पिकांची गुणवत्ता घटते, ज्यामुळे बाजारभाव कमी मिळतो आणि आर्थिक नुकसान होते.
- अन्नाची कमतरता: मोठ्या प्रमाणावर पिकांचे नुकसान झाल्यास अन्नसुरक्षेची समस्या निर्माण होऊ शकते.
- विषारी प्रभाव: काही रोगांमुळे पिकांमध्ये विषारी घटक तयार होतात, जे मानवी आरोग्यासाठी हानिकारक असू शकतात.
- व्यापार निर्बंध: रोगग्रस्त पिकांच्या उत्पादनावर आंतरराष्ट्रीय व्यापार निर्बंध येऊ शकतात, ज्यामुळे निर्यात घटते.
अधिक माहितीसाठी, आपण कृषी विभागाच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता.