हस्तकला

1. तांत्रिक कौशल्य 

कारागिरांकडे त्यांच्यासाठी आवश्यक असलेली तांत्रिक माहिती व हातोटी असते. उदाहरणार्थ, सोने-चांदीचे दागिने बनवणाऱ्या कारागिरांना सोनारकामात कौशल्य असते, तर लाकडी काम करणाऱ्यांना सुतारकामाचे ज्ञान असते.

2. सृजनशीलता 

कारागीर त्यांच्या कामात नाविन्य व कलात्मकता आणण्याचा प्रयत्न करतात. त्यांच्याकडे सुंदर आणि उपयोगी वस्तू निर्माण करण्याची सृजनशील क्षमता असते.

3. तपशीलवार लक्ष  

कारागीर लहानसहान तपशीलांवर लक्ष केंद्रित करतात, जेणेकरून त्यांचे काम अचूक व आकर्षक दिसेल.

4. हातोडी कौशल्य 

कारागिरांचे हातोडी कौशल्य खूप चांगले असते, कारण त्यांच्या कामात सूक्ष्म आणि बारीक काम असते.

5. प्रसंगावधानता 

काम करताना येणाऱ्या अडचणींवर योग्य तोडगा काढण्याची क्षमता असते.

6. संयम व चिकाटी  

कारागीर त्यांच्या कामात वेळ आणि मेहनत घेतात, त्यामुळे त्यांच्याकडे संयम आणि चिकाटी असते.

7. व्यावसायिक ज्ञान 

काही कारागीर स्वतःचा व्यवसाय चालवतात, त्यामुळे त्यांना बाजाराची मागणी, विक्री, आणि ग्राहकांचे व्यवस्थापन करण्याचे ज्ञान असते.

8. सामाजिक कौशल्य  

ग्राहकांशी संवाद साधण्यासाठी व त्यांच्या गरजा समजून घेण्यासाठी हे कौशल्य महत्त्वाचे ठरते.

9. परंपरेचे ज्ञान  

अनेक कारागिरांकडे पारंपरिक कला आणि शिल्पकलेचे ज्ञान पिढ्यानपिढ्या चालत आलेले असते, ज्यामुळे ते प्राचीन शैली जपतात.

कारागिरांचे हे कौशल्य त्यांच्या व्यवसायाला आणि समाजाला महत्त्वाची कलात्मकता व गुणवत्ता प्रदान करते.

कारागिरांमध्ये अनेक प्रकारचे कौशल्ये असतात, त्यापैकी काही खालीलप्रमाणे:

• शारीरिक कौशल्ये: वस्तू बनवण्यासाठी शारीरिक क्षमता आणि समन्वय असणे आवश्यक आहे.
• तांत्रिक कौशल्ये: कारागिराला त्याच्या कामासाठी आवश्यक असलेल्या तंत्रांचे ज्ञान असणे आवश्यक आहे.
• सर्जनशीलता: कारागिरामध्ये नवीन कल्पना निर्माण करण्याची आणि त्या प्रत्यक्षात उतरवण्याची क्षमता असावी.
• समस्या निराकरण कौशल्ये: काम करताना येणाऱ्या अडचणींवर मात करण्याची क्षमता आवश्यक आहे.
• काळजीपूर्वक काम करण्याची सवय: कारागिराने आपले काम काळजीपूर्वक आणि अचूकपणे केले पाहिजे.
• वेळेचे व्यवस्थापन: वेळेवर काम पूर्ण करण्याची क्षमता असावी.
• सं Komunikasi कौशल्ये: इतर लोकांशी संवाद साधण्याची आणि त्यांच्या गरजा समजून घेण्याची क्षमता असावी.

याव्यतिरिक्त, कारागिरांमध्ये त्यांच्या विशिष्ट कामाशी संबंधित कौशल्ये देखील असू शकतात.

हातमागावर कापड विणणे, दागिन्यांवरील मीना काम, हस्तिदंतांवरील कोरीवकाम, जडावाचे काम, संगमरवरावरील नक्षीकाम, बांधणीची वस्त्रे ,साड्या इ. कलाकौशल्याच्या कामांसाठी जयपूर प्रसिद्ध आहे. येथील बाजारपेठा पर्यटकांचे खास आकर्षण आहेत. याशिवाय जयपूरचे वार्षिक उत्सव आणि सणही पर्यटकांच्या यादीमध्ये असतात. जयपूर व्हिंटेज कार रॅली, एलीफंट फेस्टिव्हल तसेच गणगौर महोत्सव, बाणगंगा मेला, तीज होली, चाकसू मेला वगैरेसाठी पर्यटन गर्दी करतात. त्याचबरोबर येथील मिठाई आणि स्ट्रीट फुड मार्केट्स प्रसिद्ध आहेत.

हंड्या (Handya) हा शब्द भारतातील ग्रामीण भागात वापरला जातो. हंडी म्हणजे मातीचे मोठे भांडे. याचा उपयोग पाणी साठवण्यासाठी, धान्य साठवण्यासाठी किंवा इतर वस्तू ठेवण्यासाठी करतात.

हंड्या विषयी काही अधिक माहिती खालीलप्रमाणे:

• उपयोग: हंड्यांचा उपयोग विशेषतः थंड पाणी साठवण्यासाठी करतात, कारण माती नैसर्गिकरित्या पाणी थंड ठेवते.
• सांस्कृतिक महत्त्व: ग्रामीण जीवनात हंडी हे पारंपरिक वस्तू म्हणून ओळखले जाते आणि आजही अनेक घरांमध्ये ते वापरले जाते.
• प्रकार: हंड्या विविध आकारात आणि प्रकारात उपलब्ध असतात, जसे लहान हंडी, मोठी हंडी, आणि काही विशेष कामांसाठी बनवलेल्या हंड्या.
• उत्पादन: हंड्या कुंभार बनवतात. ते मातीला आकार देऊन भट्टीमध्ये भाजून तयार करतात.

हंड्या हे भारतीय ग्रामीण जीवनातील एक महत्त्वाचे आणि उपयोगी भांडे आहे.

बावनकशी चा मराठीत अर्थ : शुध्द , खरे, असली, साफ, दर्जेदार शुद्धतेची पारख-परीक्षा करण्याचे एक साधन असा होतो. बावनकशी ला इंग्रजी समानार्थी शब्द : Genuine, Pure, Criteria, Standard.

बावन्नकशी चा सोन्याच्या पलीकडे लाक्षणिक अर्थाने- माणसाचा स्वभाव, चारित्र्य, वागणूक, व्यवहार, भावना, भक्ती व नियत अशा गुणांची शुद्धता दाखविणारे विशेषण असा ही अर्थ होतो.

कस- कसोटी याच शब्दावरून बावनकशी आणि हिणकस ही विशेषणे प्रचलित झाली.

बावन्न कस असलेले सोने म्हणजे खरे शुद्ध सोने आणि हिणकस म्हणजे सोन्याच्या दागिन्याला आवश्यक काठिण्य मिळवण्यासाठी काही अंशात्मक प्रमाणात इतर हिण मिसळावे लागते. असे धातू जर सोन्यात मिसळले नाहीत तर सोन्याच्या दागिन्यांस काही एक स्थिर आकारच राहणार नाही. कारण सोने खुप नरम मऊ असते. हिण म्हणजेच तांबे, शिसे, लोखंड इत्यादी धातू. पण काही लबाड सोनार गरजेपेक्षा जास्त प्रमाणात असे इतर कमी प्रतीचे धातू -हिण खऱ्या सोन्यात मिसळतात. आणि असे हिणकस सोने चक्क शुद्ध बावनकशी सोने म्हणून विकतात. हिणकस सोने म्हणजे हिण मिश्रीत सोने किंवा इतर हीन / हिण दर्जाचे धातू मिश्रित सोने.

जुन्याकाळी खऱ्या सोन्याला साडेपंधरी, बावन्नकशी म्हणायचे, हल्ली दशमान पद्धती आल्यावर शंभर नंबरी सोन, १००/१०० गुण असलेले सोने असे विशेषण खऱ्या सोन्यासाठी वापरतात.

कसोटी …प्रतिमेचे श्रेय : Image Link >> http://adelaidegoldbuyers.com

कसोटी हा काळ्या रंगाचा खरखरीत पृष्ठभागाचा दगड असतो. या कसोटीवर सोन्यास घासून शुद्धतेची पारख केली जाते. सोने कसोटीवर घासल्या नंतर जी ओरखडया सारखी रेघ उमटते त्यावर हैड्रोक्लोरिक आणि नायट्रिक ऍसिडचे मिश्रण लावल्याने रंगात होणारा बदल होतो. ओरखडयातील सोन्याचा असलेला अंश यावरून सोन्याच्या शुद्धतेची ची पारख होते. त्यातील सोन्याच्या प्रमाणाचा - टक्केवारीचा म्हणजे कॅरेटचा अंदाज करता येतो. याला कसोटीवर कस लावणे असे म्हणतात. असे बावन्न कस असलेले सोने म्हणजे खरे 100 % शुद्ध - सोने असते.

कसोटी = काळा दगड ज्यावर सोने घासुन सोनार सोन्याचा कस दर्जा गुणवत्ता ठरवतात. प्रतिमेचे श्रेय : alamy.com

सोने खूप लवचिक असल्यामुळे निव्वळ शुद्ध सोन्याचे अलंकार व दागिने घडवता येत नाहीत म्हणून त्यात इतर धातू काठिण्य येण्यासाठी व जोडकामासाठी /सांधण्यासाठी वापरावे लागतात. म्हणून दागिने व अलंकारातील सोने आपण समजतो तितके शुद्ध नसते. आणि म्हणूनच सोनार आपल्याकडून जुने दागिने परत घेताना घसघशीत घट कापून घेतो.

* व्यवहारात सोन्याचे व कॅरेट चे टक्केवारी प्रमाण खाली दिले आहे.

> २४ कॅरट = ९९.५० % ;

> २२ कॅरट = ९१.६० % ;

> १८ कॅरट = ७५ %

हल्ली सोन्याच्या शुद्धतेची खात्री देणारे BIS व हॉलमार्क या मानकांचे पालन करणे सोनारांना सक्तीचे केले आहे.

KDM या धातूने सोन्याचे दागिने घडवण्यात खूप कमी घट होते. KDM म्हणून खूप लोकप्रिय झालेले. KDM Kadmium धातु तांबे या धातु ऐवजी वापरल्यास सोन्याची घट नगण्य पण सोने घडवणा-या कारागीरास कँन्सर फुफ्फुस रोग होतो म्हणुन KDM बंदी आहे.

*

या परीक्षणाचे मुख्य तत्व म्हणजे दागिन्यांच्या सोन्याचा काही भाग कसोटीवर घासणे आणि त्यात हायड्रोक्लोरिक ऍसीड व नायट्रिक ऍसीडीचे मिश्रण त्यावर टाकणे होय. परिणामी सोन्याचा बदललेला रंग आणि किंवा सोन्याचे त्यातील प्रमाण अस्तित्व यावरून सोन्याची शुद्धता किंवा कॅरेट निश्चित केली जाते .

सूचना फलक (Notice Board) बनवण्यासाठी खालील गोष्टी लक्षात घ्या: