वैद्यकीय उपकरणे

🎯 रुग्णालयात डॉक्टर नेहमी पांढऱ्या कोटमध्ये का दिसतात हा प्रश्न अनेकांच्या मनात निर्माण होतो. परंतु डॉक्टर आणि इतर कर्मचारी असे कपडे परिधान करण्यामागे काही खास कारण आहे. जाणून घेऊया कारणे....

_डॉक्टर म्हटलं की डोळ्यासमोर येतं ते म्हणजे डॉक्टरांनी परिधान केलेला पांढरा कोट आणि त्यांच्या गळ्यात अडकवलेलं स्टेथोस्कोप. रुग्णालयामध्ये गेल्यावर डॉक्टर आपल्याला कायम पांढऱ्या कोटमध्ये दिसून येतात. मात्र डॉक्टर किंवा तेथे काम करणारे कर्मचारी कायम पांढऱ्याच कपड्यांमध्ये का दिसतात हा प्रश्न अनेकांच्या मनात निर्माण होतो. परंतु डॉक्टर आणि इतर कर्मचारी असे कपडे परिधान करण्यामागे एक खास कारण आहे. चला तर मग जाणून घेऊयात या मागचं खरं कारण_

💁‍♂ *ही आहेत कारणे* : 

▪ रुग्ण आणि डॉक्टर किंवा रुग्णालयातील अन्य कर्मचारी यांच्यातील फरक ओळखता यावा यासाठी रुग्णालयातील कर्मचारी पांढऱ्या कोटचा वापर करत असतात.

▪ पांढरा रंग शांती, पवित्रता आणि प्रामाणिकपणाचं प्रतिक आहे. त्यामुळे रुग्णालयामध्ये कायम सकारात्मक वातावरण असावा यासाठी या रंगाला प्राधान्य देण्यात येतं.

▪ पांढऱ्या रंगामुळे शरीराचं तापमान स्थिर राहतं. त्याप्रमाणेच पांढरा रंग स्वच्छतेचंदेखील प्रतिक आहे.

▪ या कोटासोबतच त्याला असलेले मोठे खिसेदेखील असतात. या खिशांमध्ये डॉक्टरांना आवश्यक सामान ठेवता यावं यासाठी, हे खिसे मोठे ठेवण्यात येतात.

◼पांढरा रंग शांती, पवित्रता आणि प्रामाणिकपणाचं प्रतिक आहे. त्यामुळे रुग्णालयामध्ये कायम सकारात्मक वातावरण असावा यासाठी या रंगाला प्राधान्य देण्यात येतं.

◼त्याप्रमाणेच जंतूसंसर्ग होऊ नये यासाठीदेखील पांढऱ्या रंगाचा उपयोग होतो.

◼पांढऱ्या रंगामुळे शरीराचं तापमान स्थिर राहतं. त्याप्रमाणेच पांढरा रंग स्वच्छतेचंदेखील प्रतिक आहे.

◼विशेष म्हणजे पांढऱ्या कोटासोबतच त्याला असलेले मोठे खिसेदेखील महत्वाचे असतात. या खिशांमध्ये डॉक्टरांना आवश्यक असलेलं सामान ठेवता यावं यासाठी हे खिसे मोठे ठेवण्यात येतात.

*_📍दरम्यान, सध्याच्या काळामध्ये डॉक्टरांची ओळख पांढरा कोट म्हणूनच झाली आहे. मात्र हा पांढरा कोट नसून त्याला अॅप्रिन असं म्हटलं जातं. हा अॅप्रिन गुडघ्यापर्यंत लांब असून तो सूती, लिनन किंवा सूती पॉलिएस्टर यांच्यापासून तयार केलं जातो._*

जेव्हा आपण डॉक्टरांना भेटतो, पाहतो तेव्हा त्यांच्यासोबत विशिष्ट रंगाचं कनेक्शन आहे दिसतं. जर आपण बारकाईने लक्ष दिले तर जाणवेल डॉक्टर बहुदा सफेद, हिरव्या किंवा निळ्या रंगाच्या युनिफॉर्ममध्ये दिसतात. त्यांच्या या रंगांच्या युनिफॉर्ममागचं कारण आपण आज जाणून घेणार आहोत.

👨‍⚕ *डॉक्टर सफेद,निळ्या/हिरव्या रंगाचाच युनिफॉर्म का घालतात?*

1) *सफेद रंग* : हा रंग शांततेचे व स्वच्छतेचे प्रतिक आहे. यामुळे विविध प्रकारचे रुग्ण हाताळताना डॉक्टरांना मानसिक ताण येऊ नये. शांत वाटावे म्हणून डॉक्टर सफेद रंगाचा कोट घालतात.

2) *हिरवा/ निळा रंग* : 1914 साली एका डॉक्टरने सफेद रंगाच्या डॉक्टरांच्या युनिफॉर्मचा रंगच बदलून हिरवा करुन टाकला. तर काही डॉक्टरांनी हिरव्याला निळ्याचीही जोड दिली. यामुळे तेव्हापासून डॉक्टर ऑपरेशन करतेवेळी हिरव्या तर कधी निळ्या रंगाच्या युनिफॉर्मचा वापर करू लागले.

📝 'टूडे सर्जिकल नर्स' (1998) या वैद्यकिय अहवालावर आधारित एका लेखात याबाबत सांगण्यात आले आहे.

● हिरवा रंग हा डोळ्यांना आराम देणारा असल्याने डॉक्टरांनी ऑपरेशन करताना या रंगाचा युनिफॉर्म घालण्याचे ठरवले.

● जर आपण एखाद्या गडद रंगाकडे एकटक पाहीले तर डोळ्यांना त्रास होतो. डोळे थकतात. कधी कधी डोळ्यांना सूजही येते.

● वैद्यानिक दृष्टीकोणातून विचार करता आपले डोळे हिरवा आणि निळा रंग बघण्यासाठी अधिक सक्षम आहेत.

● ऑपरेशन करतेवेळी रक्ताचा लालभडक रंग सतत बघून डॉक्टरांच्याही डोळ्यांवर ताण येतो. अशावेळी आजूबाजूला डोळ्याला आराम देणारा रंग दिसल्यास थकवा जाणवत नाही.

वरील सर्व कारणांचा विचार करून हिरव्या आणि निळ्या रंगाचा युनिफॉर्म घालणे डॉक्टर पसंत करतात.

• सरकारी योजना: केंद्र आणि राज्य सरकार श्रवणयंत्रांसाठी विविध योजना चालवतात. जसे की,
  • ADIP योजना: सामाजिक न्याय आणि अधिकारिता मंत्रालय (Ministry of Social Justice and Empowerment) ‘दिव्यांग व्यक्तींसाठी सहाय्यक उपकरणे खरेदी/फिटिंगसाठी सहाय्य योजना’ (Assistance to Disabled Persons for purchasing/fitting of Aids and Appliances - ADIP) चालवते. या योजनेत শ্রবণযন্ত্রांसाठी आर्थिक मदत दिली जाते.
  • राज्य सरकार योजना: महाराष्ट्र सरकार आणि इतर राज्य सरकारे देखील अशा योजना राबवतात.
• एनजीओ (NGO): अनेक अशासकीय संस्था (Non-Governmental Organizations) आहेत ज्या गरीब आणि गरजू लोकांना मोफत श्रवणयंत्रे पुरवतात.
  • रोटरी क्लब (Rotary Club): रोटरी क्लबच्या स्थानिक शाखेशी संपर्क साधा.
  • लायन्स क्लब (Lions Club): लायन्स क्लब देखील ह्या क्षेत्रात मदत करतात.
• वैद्यकीय महाविद्यालये आणि रुग्णालये: काही वैद्यकीय महाविद्यालये आणि रुग्णालये मोफत श्रवण तपासणी आणि श्रवणयंत्रे प्रदान करतात.
• CSR उपक्रम: काही कंपन्या त्यांच्या सामाजिक उत्तरदायित्व (Corporate Social Responsibility) कार्यक्रमांतर्गत श्रवणयंत्रे दान करतात. अशा कंपन्यांची माहिती मिळवा.

প্রয়োজনীয় कागदपत्रे:

तुम्ही तुमच्या এলাকার সমাজকল্যাণ विभाग (Social Welfare Department) किंवा आरोग्य विभागाशी संपर्क साधून अधिक माहिती मिळवू शकता.

ईसीजी पूर्ण फॉर्म

ईसीजीचे पूर्ण रूप इलेक्ट्रोकार्डियोग्राम आहे . हिंदी भाषेत याला इलेक्ट्रोमेकॅनिकल उपकरणाद्वारे हृदयाचे ठोके काढणे म्हणतात . ईसीजी ही एक प्रकारची चाचणी आहे ज्यामध्ये मशीनद्वारे हृदयाची चाचणी केली जाते. ईसीजी चाचणीमध्ये हृदयाचे विद्युतीय कार्य ओळखले जाते, जसे - उच्च रक्तदाब, हृदयदुखी, अस्वस्थता, श्वसनाचे आजार, मूर्च्छा, इ. हृदयाशी संबंधित अनेक रोग शोधण्यासाठी ईसीजी चाचणी केली जाते. या चाचणीमुळे हृदयाशी संबंधित अनेक आजार शोधून बरे होतात.

ईसीजी ही आजच्या काळात खूप चांगली चाचणी आहे. कारण ते तुमच्या हृदयाशी संबंधित विविध प्रकारच्या समस्या ओळखू शकते जसे की भूतकाळातील हृदयविकाराचा झटका, हृदयाचे ठोके अचानक वाढणे, छातीत दुखणे, एखाद्या व्यक्तीला उच्च कोलेस्ट्रॉल असल्यास, उच्च रक्तदाब, मधुमेह, श्वास घेण्यात अडचण येत असल्यास. हृदय, हृदयाची असामान्य धडधड इत्यादी, नंतर हृदयाचे आरोग्य तपासण्यासाठी ईसीजी करणे फार महत्वाचे आहे.

ECG चाचणी काय प्रकट करते

ईसीजी चाचणीतून काय उघड होऊ शकते, आपण त्यांच्याबद्दल खाली पाहू शकता -

ईसीजी चाचणीने डॉक्टरांना रुग्णाच्या हृदयाची विद्युत क्रिया कळते.

औषधांचा प्रभाव किंवा त्याचे दुष्परिणाम जाणून घेण्यासाठी ECG चाचणी देखील केली जाते.

हृदयात दुखत असताना ईसीजी चाचणी केली जाते जेणेकरून ते हृदयविकाराच्या झटक्याचे लक्षण आहे की नाही हे कळू शकेल.

हृदयविकाराचा झटका आल्याने हृदयाच्या स्नायूंवर काही परिणाम झाला आहे का, हे ECG चाचणीतूनही कळू शकते.

ईसीजी चाचणीद्वारे, रुग्णाच्या हृदयाचा कोणताही झडप खराब झाला असेल तर तो देखील ईसीजीद्वारेच शोधला जातो.

ईसीजीचे प्रकार

ईसीजीचे तीन मुख्य प्रकार आहेत. आपण खाली त्यांच्याबद्दल तपशीलवार पाहू शकता.

ईसीजी विश्रांती

रूग्णवाहक ईसीजी

ताण किंवा व्यायाम ECG

ईसीजी विश्रांती

जेव्हा रुग्ण आरामदायी स्थितीत झोपलेला असतो तेव्हा ही चाचणी केली जाते.

रूग्णवाहक ईसीजी

यामध्ये रुग्णाला त्याच्या कंबरेवर एक लहान मशीन घालणे आवश्यक आहे. यामध्ये रुग्णाला त्याच्या घरी जाऊन आपले काम पुन्हा सुरू करता येईल. हे एक किंवा अधिक दिवस हृदयाचे निरीक्षण करण्यास मदत करते.

ताण किंवा व्यायाम ECG

ही चाचणी तुम्ही ट्रेडमिल किंवा व्यायाम बाइक वापरत असताना केली जाते.

बहुतांश घरात थर्मामीटर असतेच. त्याचा वापर करताना त्याची निगा राखणे तितकेच महत्त्वाचे आहे. सफाई न केल्यास थर्मामीटर हे आपल्या आजाराचे कारण ठरू शकते.

चांगली स्वच्छताः अनेकांच्या घरात डिजिटल थर्मामीटर आहे. कुटुंबातील एखादी व्य्रती आजारी पडली आणि त्यास किरकोळ ताप असेल तर थर्मामीटरच्या मदतीने त्याचा ताप जाणून घेता येतो. थर्मामीटरचा वापर केल्यानंतर तेसॅनेटाइझ करून सुरक्षित ठिकाणी ठेवणे आवश्यक आहे. कारण थर्मामीटरच्या टोकावर पाणी सोडणे पुरेसे नाही. त्यास चांगल्यारितीने सॅनिटाइझ करणे आवश्यक आहे. निगा न राखल्यास चांगला व्य्रतीदेखील आजारी पडू शकतो.

थर्मामीटरचे टोक थंड पाण्याने धुवाः डिजिटल थर्मामीटरच्या टोकाला थंड पाण्याने धुणे चांगले आहे. वापरानंतर थर्मामीटर थंड पाण्यात एक-दोन मिनिटे ठेवावे. त्याने त्यावरील विषाणू निघून जातील. थर्मामीटर स्वच्छ करताना डिजिटल भागात जसे की डिस्प्लेत पाणी जाणार नाही, याची काळजी घेतली पाहिजे. डिजिटल थर्मामीटरच्या डिस्प्लेत पाणी गेल्यास खराब होऊ शकतो.

अल्कोहोल वाइप्सने स्वच्छ कराः अल्कोहोल आधारित वाइप्स किंवा रबिंग अल्कोहोलने थर्मामीटरला स्वच्छ करावे. अल्कोहोल वाइप्सने थर्मामीटरची सर्व बाजू स्वच्छ करा. तोंडात टाकण्यात येणारे थर्मामीटरचे टोकही चांगल्या रितीने स्वच्छ करा.

पाण्याने धुवाः संपूर्ण डिजिटल थर्मामीटर पाण्यात कधीही बुडवू नये. कारण त्यामुळे नुकसान होण्याची शक्यताच अधिक असते. हवेत वाळण्यासाठी सेट करा. कारण पुसण्यासाठी टॉवेलचा वापर केल्यास थर्मामीटरच्या अनेक भागांवरविषाणू राहण्याचा धोका वाढतो.

वापरानंतर पुन्हा प्रक्रिया कराः डिजिटल थर्मामीटरला चांगल्यारितीने सॅनिटाइझ करून विषाणूमु्रत करू शकतो. अस्वच्छ थर्मामीटर हे तापेबरोबरच अन्य आजारांनाही निमंत्रण देते. त्यात पोटदुखी, तोंड येणे आदी.

व्हेंटिलेटर (Ventilator) म्हणजे काय?

व्हेंटिलेटर हे एक वैद्यकीय उपकरण आहे, जे रुग्णांना श्वास घेण्यासाठी मदत करते. जेव्हा एखादा रुग्ण स्वतःहून श्वास घेऊ शकत नाही, तेव्हा व्हेंटिलेटर त्याच्या फुफ्फुसांमध्ये हवा पोहोचवण्याचे काम करते.

व्हेंटिलेटरची गरज कधी भासते?

• न्यूमोनिया (Pneumonia)
• COPD (Chronic Obstructive Pulmonary Disease)
• स्ट्रोक (Stroke)
• इतर गंभीर आजार
• सर्जरीनंतर (After surgery)

तुमच्या प्रश्नासाठी, बोट टच करून ब्लड प्रेशर (रक्तदाब) तपासणारे उपकरण सध्या उपलब्ध नाही. बाजारात जी उपकरणं मिळतात, ती मनगटातून किंवा बाहूवर बांधून रक्तदाब मोजतात.

रक्तदाब मोजण्याची योग्य पद्धत:

• मनगटावरील उपकरण: हे उपकरण मनगटावर बांधून, मनगट हृदयाच्या पातळीवर ठेवून रक्तदाब मोजता येतो.
• बाहूवरील उपकरण: हे उपकरण बाहूवर बांधून, बाहू हृदयाच्या पातळीवर ठेवून रक्तदाब मोजता येतो. हे सर्वात जास्त वापरले जाते.

टीप: कोणतीही नवीन उपकरणं घेण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.