
विमानशास्त्र
विमान तयार करण्यासाठी वापरले जाणारे संमिश्र (Materials):
विमान तयार करण्यासाठी अनेक प्रकारच्या संमिश्रांचा वापर केला जातो, ज्यामुळे विमानाला हलकेपणा, मजबुती आणि टिकाऊपणा मिळतो. काही प्रमुख संमिश्र खालीलप्रमाणे:
-
ॲल्युमिनियम (Aluminum):
ॲल्युमिनियम हे सर्वात जास्त वापरले जाणारे संमिश्र आहे. हे हलके असते आणि त्याची ताकद चांगली असते.
-
टायटॅनियम (Titanium):
टायटॅनियम ॲल्युमिनियमपेक्षा जास्त मजबूत असते आणि उच्च तापमानाला सहन करू शकते. हे मुख्यतः विमानातील इंजिन आणि इतर महत्त्वाच्या भागांमध्ये वापरले जाते.
-
स्टील (Steel):
स्टील हे खूप मजबूत असते, पण ते ॲल्युमिनियम आणि टायटॅनियमपेक्षा जड असते. त्यामुळे ते काही विशिष्ट भागांमध्येच वापरले जाते.
-
कार्बन फायबर (Carbon Fiber):
कार्बन फायबर हे अत्यंत हलके आणि मजबूत मटेरियल आहे. हे विमानाचे पंख आणि बॉडी बनवण्यासाठी वापरले जाते.
-
ग्लास फायबर (Glass Fiber):
ग्लास फायबर हे कार्बन फायबरपेक्षा स्वस्त असते आणि ते विमानातील नॉन-स्ट्रक्चरल भागांसाठी वापरले जाते.
-
पॉलिमर कंपोझिट्स (Polymer Composites):
यामध्ये कार्बन फायबर आणि ग्लास फायबर यांचे मिश्रण असते, ज्यामुळे ते अधिक मजबूत आणि टिकाऊ बनते.
हे सर्व संमिश्र विमानाला सुरक्षित आणि कार्यक्षम बनवण्यासाठी महत्त्वाचे आहेत.
_अहमदाबाद : एअर इंडियाचं लंडनला जाणारं विमान गुजरातच्या अहमदाबादमध्ये कोसळलं आहे. मेघानीनगर परिसरात हा अपघात घडला. या विमानात तब्बल २३२ प्रवासी आणि १० केबिन क्रू असे एकूण २४२ जण प्रवास करत होते.
*_🛫ब्लॅक बॉक्स म्हणजे काय?_*
एखाद्या विमानाच्या अपघाताच्या कारणांचा शोध लावण्यासाठी दोन उपकरणं अतिशय महत्त्वाची असतात. एक म्हणजे विमानाचं फ्लाईट डेटा रेकॉर्डर (एफडीआर) आणि कॉरपिट व्हॉईस रेकॉर्ड (सीव्हीआर), यालाच ब्लॅक बॉक्स म्हणतात.एका उपकरणामध्ये कॉरपिटमधील संभाषण रेकॉर्ड होतं तर दुसऱ्या उपकरणात विमानाशी संबंधित आकडे, उदाहरणार्थ वेग आणि उंचीच मोजमाप होतं.
*_🛫ब्लॅक बॉक्सची वैशिष्ट्ये_*
नावानुसार याचा रंगही काळा असेल, असं वाटत असेल तर ते चुकीचं आहे. कारण ब्लॅक बॉक्सचा रंग नारिंगी असतो. या ब्लॅक बॉक्सवर आग किंवा पाण्याचा कोणताही परिणाम होत नाही. ब्लॅक बॉक्सची बॅटरी 30 दिवस टिकते. त्याच्या डेटाचा वापर अनेक वर्षांनंतरही करता येतो.ब्लॅक बॉक्स हा विमानाच्या मागील भागात बसवलेला असतो, कारण दुर्घटनेच्या परिस्थितीत हा भाग सर्वात सुरक्षित समजला जातो.
*_🛫अपघाताचे कारण जाणण्यासाठी उपयुक्त_*
ब्लॅक बॉक्स अनेक चाचण्यांमधून जातो. उदाहरणार्थ ब्लॅक बॉक्स रेकॉर्डर 'एल-3 एफए 2100' 1110 अंश सेल्सिअस आगीत अनेक तास आणि 260 डिग्री सेल्सिअस तापमानात 10 तास राहू शकतो. इतकंच नाही तर मायनस 55 पासून प्लस 70 अंश सेल्सिअस तापमानातही ब्लॅक बॉक्स काम करतो.विमानाचा ब्लॅक बॉक्स मिळाल्यानंतर तपासणीसाठी प्रयोगशाळेत पाठवला जातो. यात रेकॉर्ड झालेल्या डेटाद्वारे विमान दुर्घटनेच्या कारणांचा पत्ता लागतो.
*_🛫ब्लॅक बॉक्स लावणारा ऑस्ट्रेलिया पहिला देश_*
विमानात ब्लॅक बॉक्स लावणं अनिवार्य करणारा ऑस्ट्रेलिया हा पहिला देश होता. 1960 मध्ये ऑस्ट्रेलियाने पहिल्यांदा विमानात ब्लॅक बॉक्स लावला होता. भारतात नागरी उड्डाण संचलनालयाने 1 जानेवारी, 2005 पासून सर्व विमान आणि हेलिकॉप्टरमध्ये सीव्हीआर आणि एफडीआर लावणं अनिवार्य केलं.
*_🛫ब्लॅक बॉक्सचा शोध कोणी लावला?_*
ऑस्ट्रेलियाचे शास्त्रज्ञ डेव्हिड वॉरेन यांनी 1950 च्या दशकात ब्लॅक बॉक्सचा शोध लावला होता. मेलबर्नच्या वैमानिक संशोधन प्रयोगशाळेत काम करत होते. त्यावेळी कमर्शिअल एअरक्राफ्ट 'कॉमेट'चा अपघात झाला होता. या अपघाताचा तपास करणाऱ्या पथकात त्यांचा समोवश होता. विमान दुर्घटना होण्याआधीच्या घडामोडी रेकॉर्ड करता येईल का असा विचार करुन त्यांनी फ्लाईट डेटा रेकॉर्डरवर काम करायला सुरुवात केली आणि त्यानंतर ब्लॅक बॉक्सचा शोध लागला. क्वीन्सलॅण्डमध्ये झालेल्या विमान अपघातानंतर ऑस्ट्रेलिया जगातील पहिला असा देश होता, ज्याने कमर्शिअल विमानात ब्लॅक बॉक्स लावणं अनिवार्य केलं होतं.

भारताच्या नावावर विमानाचा शोध लावण्यासाठी काही गोष्टी करणे आवश्यक आहे:
- রাইট बंधूंनी 1903 मध्ये पहिले विमान बनवले असले, तरी भारतातील विमानांच्या इतिहासाचा शोध घेणे महत्त्वाचे आहे.
- प्राचीन भारतीय ग्रंथांमध्ये विमानांसारख्या रचनांचा उल्लेख आहे का, हे तपासणे आवश्यक आहे. उदा. 'वैमानिक शास्त्र' (Vaimanika Shastra) या ग्रंथाचा अभ्यास करणे.
- भारताने आधुनिक विमान तंत्रज्ञानात खूप प्रगती करणे गरजेचे आहे.
- नवीन, सुधारित आणिenvironmentally friendly (पर्यावरणास अनुकूल) विमानाचा शोध लावणे आवश्यक आहे.
- जर भारतात कोणी नवीन विमान किंवा तंत्रज्ञान शोधले, तर त्याचे पेटंट (Patent) घेणे महत्त्वाचे आहे, जेणेकरून त्या शोधाचे अधिकार भारताला मिळतील.
- भारताने शोधलेल्या विमानाला आंतरराष्ट्रीय स्तरावर मान्यता मिळवणे आवश्यक आहे.
- International Civil Aviation Organization (ICAO) सारख्या संस्थांकडून मान्यता मिळवणे महत्त्वाचे आहे.
- भारताने विमान क्षेत्रात केलेल्या प्रगतीचा जगभर प्रचार करणे आवश्यक आहे.
- भारतीय शास्त्रज्ञांनी केलेले योगदान लोकांपर्यंत पोहोचवणे महत्त्वाचे आहे.
हे सर्व प्रयत्न एकत्रितपणे केल्यास, विमानाचा शोध भारताच्या नावावर लागण्याची शक्यता वाढू शकते.