रक्त पेशी

उच्च पांढर्‍या रक्त पेशींची संख्या हे दर्शवू शकते की आपली रोगप्रतिकारक यंत्रणा संसर्ग नष्ट करण्यासाठी कार्य करीत आहे.

हे शारीरिक किंवा भावनिक तणावाचे लक्षण देखील असू शकते.

पांढर्‍या रक्त पेशींची कमतरता असे सूचित करू शकते की एखाद्या दुखापतीमुळे किंवा स्थितीमुळे पेशी तयार होण्यापेक्षा वेगाने नष्ट होत आहेत किंवा त्यांचे शरीरात फारच कमी उत्पादन होत आहे.

पांढऱ्या रक्त पेशी आपल्या सर्व रक्त पेशींपैकी एक टक्के असतात आणि त्या रोगप्रतिकारक यंत्रणेत नियमित काम करण्यासाठी आवश्यक असतात.

पांढर्‍या रक्त पेशींना ल्युकोसाइट्स असेही म्हणतात.

अस्थिमज्जा संस्था सतत पांढर्‍या रक्त पेशी तयार करते. शरीरात संक्रमण किंवा आजाराशी लढायला आवश्यक होईपर्यंत ते रक्त आणि लसीका प्रणालींमध्ये साठवल्या जातात.

पांढऱ्या पेशींचे प्रकार -

पांढऱ्या रक्त पेशी अनेक प्रकार वेगवेगळे कार्य करतात.

बहुतेक लोक दररोज सुमारे 100 अब्ज पांढर्‍या रक्त पेशी तयार करतात.

रक्ताच्या प्रत्येक मायक्रोलिटरमध्ये साधारणत: 4,000 आणि 11,000 पेशी असतात, तरी पण हे वंशानुसार बदलू शकते.

येथे वेगवेगळ्या जबाबदाऱ्या असलेल्या पांढर्‍या रक्त पेशींचे अनेक प्रकार आहेत:

1) लिम्फोसाइटस: अँटीबॉडी तयार करण्यासाठी महत्वाचे हे शरीरात बॅक्टेरिया, व्हायरस आणि इतर धोक्यापासून बचाव करण्यास मदत करतात.

2) न्यूट्रोफिल: हे शक्तिशाली पांढऱ्या रक्त पेशी आहेत जे बॅक्टेरिया आणि बुरशी नष्ट करण्यास मदत करतात.

3) बासोफिलः हे शरीरास बाहेरील संक्रमणापासून सावध करते, आणि त्या अल्लेर्जी सोबत लढण्यासाठी आपल्या रक्तवाहिन्या मध्ये केमिकल सोडते.

4) ईओसिनोफिल्सः परजीवी आणि कर्करोगाच्या पेशी नष्ट करण्यासाठी हे जबाबदार आहेत आणि ते अल्लेर्जी प्रतिसादाचा भाग देखील आहेत.

5) मोनोसाइट्स: शरीरात प्रवेश करणारे सूक्ष्मजंतू किंवा जीवाणूंवर हल्ला करण्यासाठी आणि नष्ट करण्यासाठी हे जबाबदार आहेत.

जेव्हा आवश्यक असेल तेव्हा मोनोसाइट्स प्लीहा, यकृत, फुफ्फुस आणि अस्थिमज्जा सारख्या इतर अवयवांकडे जातात, जिथे ते मॅक्रोफेज नावाच्या पेशीमध्ये बदलतात.

मॅक्रोफेज मृत किंवा खराब झालेले ऊतक काढून टाकणे, कर्करोगाच्या पेशी नष्ट करणे आणि रोगप्रतिकारक प्रतिक्रियेचे नियमन करण्यासह बर्‍याच कार्यांसाठी जबाबदार आहे.

पांढऱ्या पेशी कश्यामूळे वाढतात-

पांढर्‍या रक्त पेशींच्या वाढीस ल्युकोसाइटोसिस म्हणतात. हे सामान्यत: पुढील कारनांच्या प्रतिसादात उद्भवते:

संसर्ग

इम्यूनोसप्रेशन

कॉर्टिकोस्टिरॉईड्ससह औषधे

अस्थिमज्जा किंवा रोगप्रतिकार विकार

काही कर्करोग, जसे की तीव्र लिम्फोसाइटिक ल्युकेमिया

जळजळ किंवा सूज

इजा

भावनिक ताण

श्रम

गर्भधारणा

धूम्रपान

अल्लेर्जी प्रतिक्रिया

जास्त व्यायाम

श्वासोच्छवासाचे काही आजार जसे की डांग्या खोकला किंवा क्षयरोगामुळे पांढर्‍या रक्त पेशींची पातळी वाढू शकते.

काही प्रकरणांमध्ये, सर्व पांढर्‍या रक्त पेशींवर परिणाम होतो. तथापि, काही लोकांना विशिष्ट रोग ज्यामध्ये केवळ एक प्रकारच्या पांढर्या रक्त पेशी मध्ये वाढ होते.

जर एखाद्या विशिष्ट प्रकारच्या पांढऱ्या रक्त पेशीची पातळी वाढली तर हे एखाद्या विशिष्ट कारणामुळे होऊ शकते.

1) मोनोसाइट्स: मोनोसाइट्सची उच्च पातळी तीव्र संक्रमण, ऑटोम्यून किंवा रक्ताचे आजार, कर्करोग किंवा इतर वैद्यकीय परिस्थिती मध्ये उद्भवू शकते.

2) लिम्फोसाइट्सः जर लिम्फोसाइट्सच्या पातळी जास्त असेल तर त्या स्थितीला लिम्फोसाइटिक ल्युकोसाइटोसिस म्हणतात. हे व्हायरस किंवा संसर्गाच्या परिणामी उद्भवू शकते जसे की क्षयरोग. हे विशिष्ट लिम्फोमा आणि ल्युकेमियाशी देखील जोडले जाऊ शकते.

3) न्यूट्रोफिल: त्यांच्या शरीरात न्यूट्रोफिलची वाढती पातळी ते न्युट्रोफिलिक म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या शारिरीक अवस्थेत येतात.

4) ल्युकोसाइटोसिस: ही परिस्थिती सामान्य रोगप्रतिकारक प्रतिक्रिया असते, जसे की संक्रमण, इजा, जळजळ, सूज, काही औषधे आणि काही प्रकारचे रक्ताचे आजार.

5) बासोफिलः हायपोथायरॉईडीझम म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या किंवा इतर काही वैद्यकीय परिस्थितीचा परिणाम म्हणून, अंडेरऍक्टिव्ह थायरॉईड रोगाचा इतिहास असलेल्या लोकांमध्ये बासोफिलची वाढती पातळी उद्भवू शकते.

6) ईओसिनोफिल्सः जर एखाद्या व्यक्तीमध्ये ईओसिनोफिलची उच्च पातळी असेल तर शरीर कदाचित एखाद्या परजीवी संक्रमणास, एलर्जी किंवा दम्याला प्रतिक्रिया देत असते त्यामूळे याची पातळी वाढू शकते.

काही ठिकाणी पांढऱ्या रक्त पेशींच्या वाढीचे काही कारण नसते. याला इडिओपॅथिक हायपरिओसिनोफिलिक सिंड्रोम म्हणून ओळखले जाते. यामुळे हृदय, फुफ्फुस, यकृत, त्वचा आणि मज्जासंस्थेस हानी होण्यासारख्या गंभीर आजार होऊ शकतात.

उपाय -

उच्च पांढऱ्या रक्त पेशी संख्येचे अचूक परिणाम त्यांच्या कारणास्तव किंवा त्या घटकांवर अवलंबून असतात.

रक्तपेशींच्या मोजणीत चढ-उतार झाल्यामुळे कोणतीही लक्षणे उद्भवू शकत नाहीत.

लक्षणे लक्षात घेतल्यानंतर, पांढऱ्या रक्तपेशींची संख्या मोजण्यासाठी डॉक्टर रक्त चाचणीचा वापर करू शकतात आणि समस्येचे नेमके कारण सांगण्यासाठी पुढील चाचण्या आणि तपासणी करणे आवश्यक असते.

आणि अश्या परिस्थिती मध्ये डॉक्टरांच्या सल्याशिवाय कोणतेही गोष्टी करणे धोकादायक ठरू शकते, आणि कोणत्याही पदार्थांमुळे पांढऱ्या पेशी आटोक्यात येत नाहीत.

त्यामुळे योग्य डॉक्टरांचा सल्याने आणि मार्गदर्शनाने गोष्टी कराव्यात.

कोणी म्हणतं, पपई सातत्याने खात राहिल्यावर शरीरातील पांढऱ्या पेशी वाढतात. कोणी म्हणतं कमी होतात. नेमकं खरं काय?

पपई , गाजर , रताळी इत्यादी लाल दिसणारी फळे त्यात संत्रे, सेंब ही नाहीत पण असल्या फळात carotine B नावाचे अतिशय उपयोगी द्रव्य असते म्हणून ती खावी म्हणतात।

मला गाजर (कंद?) अजिबात आवडत नसे तरी आजकाल ही माहिती मिळाली म्हणून खातो। पण ते अजूनही मला आवडत नाही।

ह्या कॅरोटीन ब नि बरेच फायदे असतात त्यात हा पण (wbc वाढणे असेल ही ) मला याची जास्त माहिती नाही पण डेंग्यू झाल्यास पपई आणि त्याच्या पानाचा रस हेच एकुलते एक औषध ज्ञात आहे। हे सत्य आहे

पांढऱ्या रक्त पेशी ( White blood cells - WBCs) कमी होण्याची अनेक कारणे असू शकतात, त्यापैकी काही प्रमुख कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:

1. अस्थिमज्जा समस्या (Bone Marrow Problems):
   • अप्लास्टिक ॲनिमिया (Aplastic Anemia): या स्थितीत, अस्थिमज्जा पुरेसे रक्त पेशी बनवण्यात अयशस्वी ठरते. अधिक माहितीसाठी पहा
   • मायलोडीस्प्लास्टिक सिंड्रोम (Myelodysplastic Syndromes): या आजारात रक्त पेशी व्यवस्थित बनत नाहीत.
   • अस्थिमज्जा कर्करोग (Bone Marrow Cancer): ल्युकेमिया (Leukemia) किंवा लिम्फोमा (Lymphoma) सारख्या कर्करोगामुळे पांढऱ्या पेशी कमी होऊ शकतात.
2. संसर्ग (Infections):
   • व्हायरल इन्फेक्शन (Viral Infections): एचआयव्ही (HIV), एड्स (AIDS), इन्फ्लूएंझा (Influenza) आणि काही प्रकारचे व्हायरल इन्फेक्शन पांढऱ्या पेशी कमी करू शकतात.
   • बॅक्टेरियल इन्फेक्शन (Bacterial Infections): गंभीर बॅक्टेरियल इन्फेक्शनमुळे WBCs कमी होऊ शकतात.
3. औषधे (Medications):
   • केमोथेरपी (Chemotherapy): कर्करोगाच्या उपचारासाठी वापरली जाणारी औषधे अस्थिमज्जेला नुकसान पोहोचवतात आणि पांढऱ्या पेशी कमी करतात.
   • इतर औषधे: काही अँटिबायोटिक्स (Antibiotics), अँटिसायकोटिक्स (Antipsychotics) आणि इम्युनोसप्रेसंट्स (Immunosuppressants) देखील WBCs कमी करू शकतात.
4. auto इम्युन आजार (Autoimmune Diseases):
   • ल्युपस (Lupus): या आजारात शरीराची रोगप्रतिकारशक्ती स्वतःच्या पेशींवर हल्ला करते, ज्यामुळे पांढऱ्या पेशी कमी होतात.
   • रूमेटॉइड आर्थरायटिस (Rheumatoid Arthritis): ह्या आजारात सांध्यांमध्ये सूज येते आणि WBCs कमी होऊ शकतात.
5. प्लीहा समस्या (Spleen Problems):
   • वाढलेली प्लीहा (Enlarged Spleen): प्लीहा मोठी झाल्यास, ती अधिक पांढऱ्या पेशी फिल्टर करू शकते, ज्यामुळे रक्तातील त्यांची संख्या कमी होते.
6. कुपोषण (Malnutrition):
   • व्हिटॅमिनची कमतरता: व्हिटॅमिन बी12 (Vitamin B12), फोलेट (Folate) आणि तांबे (Copper) यांच्या कमतरतेमुळे पांढऱ्या पेशी कमी होऊ शकतात.

जर तुमच्या रक्तातील पांढऱ्या पेशींची संख्या कमी असेल, तर डॉक्टरांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे. ते योग्य निदान करून योग्य उपचार देऊ शकतील.

पांढऱ्या पेशी (White Blood Cells) वाढल्यास त्या कमी करण्यासाठी काही उपाय खालीलप्रमाणे आहेत:

1. डॉक्टरांचा सल्ला: सर्वात महत्त्वाचे म्हणजे डॉक्टरांचा सल्ला घेणे. ते तुमच्या वैद्यकीय इतिहासाचे आणि तपासणी अहवालांचे विश्लेषण करून योग्य उपचार योजना ठरवतील.
2. कारणांवर आधारित उपचार: पांढऱ्या पेशी वाढण्याची अनेक कारणे असू शकतात, जसे की संसर्ग, ऍलर्जी, ताण किंवा काही विशिष्ट रोग. त्यामुळे, मूळ कारणांवर उपचार करणे महत्त्वाचे आहे.
3. संसर्ग (Infection): जर संसर्गामुळे पांढऱ्या पेशी वाढल्या असतील, तर डॉक्टरांद्वारे प्रतिजैविके (antibiotics) किंवा इतर औषधे दिली जाऊ शकतात.
4. जीवनशैलीत बदल: काही जीवनशैलीतील बदल पांढऱ्या पेशींची संख्या नियंत्रित ठेवण्यास मदत करू शकतात:
   • ताण कमी करणे: ताण कमी करण्यासाठी योग, ध्यान, आणि श्वासोच्छ्वासाचे व्यायाम करा.
   • आहार: संतुलित आणि पौष्टिक आहार घ्या. ताज्या भाज्या, फळे, आणि प्रथिने (प्रोटीन) युक्त पदार्थांचा समावेश करा.
   • पुरेशी झोप: दररोज रात्री 7-8 तास झोप घ्या.
   • व्यायाम: नियमित व्यायाम करणे आरोग्यासाठी खूप महत्त्वाचे आहे.
5. औषधोपचार: काही विशिष्ट परिस्थितीत, डॉक्टर पांढऱ्या पेशींची संख्या कमी करण्यासाठी औषधे देऊ शकतात.

हे उपाय केवळ सामान्य माहितीसाठी आहेत. कृपया डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्याशिवाय कोणतेही उपचार सुरू करू नका.

ल्युकेमिया, अर्थात रक्ताचा किंवा अस्थिमज्जेचा कर्करोग असतो आणि रक्तपेशींची, विशेषतः पांढ-या पेशींची असामान्य वाढ हे त्याची विशेषता असते. हिमॅटोलॉजिकल नीओस्पाज्म नांवाच्या रोगांच्या मोठ्या गटात याचा समावेश होतो.

लक्षणे

अस्थिमज्जेचे नुकसान. यात सामान्य अस्थिमज्जेच्या जागी मोठ्या संख्येनं पांढ-या रक्तपेशी येतात, त्यामुळं चपट्या पेशींची संख्या कमी होते, या पेशी रक्त गोठण्याच्या प्रक्रियेत महत्वाच्या असतात. याचा अर्थ, रक्ताचा कर्करोग असलेल्या लोकांना जखमा होतात, अधिक रक्त वाहते किंवा नीलत्वचा होते.

विषाणूंचा सामना करणा-या पांढ-या पेशी दाबल्या जातात किंवा अकार्यक्षम होतात. त्यामुळं रुग्णाची प्रतिकार यंत्रणा अन्य पेशींवर हल्ला करायला सुरुवात करते.

अंततः, लाल रक्तपेशींची कमतरता होऊन अशक्तपणा येतो, परिणामी श्वास घेण्यात अडचण येते. सर्व लक्षणे ही अन्य रोगांशी जोडता येतात, निदानासाठी रक्ताची चाचणी आणि अस्थिमज्जेची तपासणी आवश्यक असते.

काही इतर संबंधित लक्षणेः

ताप, थंडी, रात्री घाम येणे आणि फ्लूसारखी इतर लक्षणे

अशक्तपणा आणि थकवा

भूक न लागणे आणि । किंवा वजन कमी होणे

सुजलेल्या किंवा रक्ताळलेल्या हिरड्या

अधिक रक्तस्त्राव (लहान जखमेतून)

चेतापेशीय लक्षणे (डोकेदुखी)

वाढलेले यकृत आणि प्लीहा

सहजपणे जखम होणे

वारंवार संक्रमण

हाडात वेदना

सांधेदुखी

टॉन्सिल्स सुजणे

ल्युकेमिया याचा अर्थ, पांढरे रक्त. रुग्णांमधे उपचारांच्या आधी पांढ-या पेशींची संख्या अधिक असते. सूक्ष्मदर्शकाखाली ते सहजपणे पाहता येतं. अनेकदा, या पांढ-या पेशी अपक्व किंवा अकार्यक्षम असतात. अधिक प्रमाणातील या पेशी इतर पेशींच्या सामान्य कार्यात हस्तक्षेप करतात.

काही रुग्णांमधे, नियमित रक्त तपासणीत अधिक प्रमाणातील पांढ-या पेशी दिसून येत नाहीत. ही क्वचित आढळणारी स्थिती अल्युकेमिया म्हणून ओळखली जाते. अस्थिमज्जेत तरीही कर्करोगक्षम पांढ-या पेशी असू शकतात, आणि त्या सामान्य रक्तपेशींच्या उत्पादन क्रियेत गडबड करतात. तथापि, त्या रक्तप्रवाहात शिरण्याऐवजी अस्थिमज्जेत राहतात, जिथे त्या रक्तचाचणीत दिसू शकतात. अल्युकेमिया असलेल्या रुग्णात, रक्तप्रवाहातील पांढ-या पेशींची संख्या सामान्य किंवा कमी असू शकते. अल्युकेमिया हा ल्युकेमियाच्या चार मुख्य प्रकारांपैकी कशातही होऊ शकतो, आणि तो विशेषतः हेअरी सेल ल्युकेमियात दिसून येतो.

चार मुख्य प्रकार

ल्युकेमिया हा एक विस्तृत शब्द असून त्यात अनेक रोगांचा समावेश होतो.

चिकित्सा आणि प्रयोगशाळा यांच्या आधारे हा रोग तीव्र आणि जीर्ण प्रकारात विभागला जातो.

तीव्र रक्ताचा कर्करोग यामधे, अपक्व रक्तपेशींचा झपाट्यानं प्रसार होतो. या गर्दीमुळं अस्थिमज्जा सुदृढ पेशींची निर्मिती करु शकत नाही. हा प्रकार मुलं आणि युवा प्रौढांमधे होतो. मारक पेशींची संख्या भरमसाठ वाढून त्या पसरल्याने त्यावर तत्काळ उपाय करणं आवश्यक आहे, या पेशी नंतर रक्तप्रवाहात उतरतात आणि अन्य अवयवांमधे जातात. तथापि, केंद्रीय चेतासंस्थेचा सहभाग सामान्यतः नसतो, तथापि, काहीवेळा हा रोग क्रेनियल नर्व्ह पाल्सीजकरता कारणीभूत ठरतो.

जीर्ण रक्ताच्या कर्करोगात तुलनेनं पक्व, परंतु अद्याप विकृत रक्तपेशींची संख्या वाढते. हा रोग वाढायला अनेक वर्ष लागतात, यातील पेशी सामान्य पेशींपेक्षा अधिक गतीनं निर्माण होतात, त्यामुळं रक्तात अनेक विकृत पांढ-या पेशींची संख्या वाढते. जीर्ण रक्ताचा कर्करोग हा बहुधा वृध्द लोकांमधे होतो, परंतु सैध्दांतिकदृष्ट्या कोणत्याही वयोगटाला होतो. तीव्र रक्ताच्या कर्करोगावर तातडीनं उपचार करणं गरजेचं आहे, तर जीर्ण प्रकार हा उपचार अधिक प्रभावी ठरण्यासाठी त्यावर काही वेळ देखरेख ठेवता येते.

कारणे आणि धोक्याचे घटक

विविध प्रकारच्या रक्ताच्या कर्करोगासाठी केवळ एकच असे कारण ज्ञात नाही. विविध रक्ताच्या कर्करोगांची कारणे विविध असू शकतात, आणि ते कशामुळे होतात याबाबत खूपच कमी ठोस माहिती आहे. संशोधकांना चार संभाव्य कारणांबाबत जोरदार संशय आहेः

नैसर्गिक किंवा कृत्रिम आयोनायझिग किरणोपचार

ठराविक प्रकारची रसायने

काही विषाणू

अनुवांशिक पूर्वस्थिती

इतर कर्करोगाप्रमाणे, रक्ताचा कर्करोग हा डीएनएतील शारीरिक उत्परिवर्तनामुळे होतो जो ऑन्को जनुकांना कार्यरत करतो किंवा गाठ नष्ट करणा-या जनुकांना अकार्यक्षम बनवतो आणि पेशी मरणे, त्यांचे वर्गीकरण करणे किंवा विभाजन करणे विस्कळीत करतो. हे उत्परिवर्तन उत्स्फूर्तपणे होते किंवा किरणोपचाराच्या संपर्कामुळे होते किंवा कर्करोगजन्य पदार्थांमुळे होते आणि त्यांच्यावर जनुकीय घटकांचा प्रभाव असण्याची शक्यता असते. गोत्र किंवा रोग-नियंत्रक अभ्यासातून असे दिसून आले आहे की पेट्रोरसायने, जसे, बेंझीन आणि हेयर डाईज यांच्यामुळे काही प्रकारचे रक्ताचे कर्करोग होऊ शकतात.

काही कर्करोगांचा संबंध हा विषाणूंशी जोडलेला आहे. उदाहरणार्थ, काही प्रकारच्या एएलएल प्रकरणी ह्यूमन इम्यूनोडिफीशियन्सी व्हायरस किंवा ह्यूमन टी-लिम्फोट्रॉपिक व्हायरस (एचटीएलव्ही-१ आणि २, ज्यांच्यामुळे प्रौढांमधे टी-सेल ल्युकेमिया किंवा लिम्फोमा होतो) यांच्यामुळे होणा-या विषाणूजन्य संक्रमणाशी संबंध जोडण्यात आला आहे.

तीव्र मायलोजीनस रक्ताचा कर्करोग होण्यासाठी फँकोनी अनिमिया हा देखील धोक्याचा घटक आहे.

रक्ताच्या कर्करोगाचे कारण किंवा कारणे सापडल्याखेरीज, हा रोग टाळण्यासाठी कोणताही मार्ग नाही. कारणे जरी कळाली तरी, त्या अशा बाबी असू शकतात ज्यांचे सहज नियंत्रण होऊ शकत नाही. जसे, नैसर्गिकरित्या होणारे किरणोत्सर्ग, आणि त्यामुळे प्रतिबंधात्मक कारणांसाठी त्यांचा विशेष उपयोग होत नाही.

 

प्लेटलेट्स कमी करण्यासाठी पदार्थ:

डार्क चॉकलेट, कमी ग्लायसेमिक इंडेक्स असलेले पदार्थ, लसूण, आले, ओमेगा -3 पीयूएफए, कांदा, जांभळ्या द्राक्षाचा रस, टोमॅटो आणि वाइन सर्व प्लेटलेट कमी करतात.

पांढऱ्या रक्तपेशी कमी करण्यासाठी:

आपल्या पांढर्‍या रक्त पेशींची संख्या कमी करण्यासाठी आपण आपल्या आहारात पुढील गोष्टींचा समावेश केला पाहिजे: लिंबू, संत्री  यासारख्या फळांमध्ये व्हिटॅमिन सी भरपूर प्रमाणात असते आणि तसेच पपई, बेरी, पेरू आणि अननस हे पदार्थही मदत करतात.

महत्वाचं म्हणजे डॉक्टरांचा सल्ला घ्या. जीवाशी खेळू नका
.

जर पांढऱ्या रक्त पेशींची (White Blood Cells - WBC) संख्या जास्त असेल तर त्याला ल्युकोसाइटोसिस (Leukocytosis) म्हणतात. WBC ह्या आपल्या शरीराच्या रोगप्रतिकारशक्तीचा भाग आहेत आणि जेव्हा शरीरात काहीतरी गडबड होते, तेव्हा त्यांची संख्या वाढू शकते.