Topic icon

निवडणूक आयोग

0
भारतीय निर्वाचन आयोगाची (Election Commission of India) प्रमुख कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत:
  1. निवडणुकांचे आयोजन आणि संचालन:

    निवडणूक आयोग भारतातील लोकसभा, राज्यसभा, राज्य विधानसभा, विधान परिषद आणि राष्ट्रपती व उपराष्ट्रपती पदाच्या निवडणुकांचे आयोजन आणि संचालन करते.

  2. मतदार याद्या तयार करणे:

    18 वर्षे पूर्ण झालेल्या नागरिकांची मतदार म्हणून नोंदणी करणे आणि वेळोवेळी मतदार याद्या अद्ययावत करणे हे आयोगाचे महत्त्वाचे काम आहे.

  3. निवडणूक प्रक्रियांचे व्यवस्थापन:

    निवडणुकांसाठी अधिसूचना जारी करणे, उमेदवारांकडून अर्ज स्वीकारणे, अर्जांची छाननी करणे, मतदान केंद्रे निश्चित करणे, मतदानाची व्यवस्था करणे आणि मतमोजणी करणे इत्यादी कामे आयोग करते.

  4. राजकीय पक्षांना मान्यता देणे:

    आयोग राजकीय पक्षांना राष्ट्रीय आणि राज्य स्तरावरील पक्ष म्हणून मान्यता देते. पक्षांना त्यांचे निवडणूक चिन्ह देखील आयोगच प्रदान करते.

  5. निवडणूक खर्चावर नियंत्रण ठेवणे:

    उमेदवारांनी निवडणुकीत केलेल्या खर्चावर नियंत्रण ठेवणे आणि खर्चाची मर्यादा निश्चित करणे हे देखील निवडणूक आयोगाचे कार्य आहे.

अधिक माहितीसाठी, आपण निवडणूक आयोगाच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता: https://eci.gov.in/

उत्तर लिहिले · 6/6/2025
कर्म · 1220
0
निवडणूक आयोग विशिष्ट प्रसंगी एखाद्या मतदारसंघात पुन्हा निवडणूक घेतात हे विधान बरोबर आहे. खाली काही कारणं दिली आहेत ज्यामध्ये निवडणूक आयोग पुन्हा निवडणूक घेण्याचा निर्णय घेऊ शकतात: निवडणूक आयोगाला (Election Commission of India - ECI) काही विशिष्ट परिस्थितीत निवडणुकीची प्रक्रिया रद्द करून पुन्हा निवडणुका घेण्याचा अधिकार आहे. खाली काही प्रमुख कारणं दिली आहेत:
  1. मतदान प्रक्रियेत गंभीर अनियमितता: जर मतदान प्रक्रियेत मोठ्या प्रमाणात गडबड झाली, जसे की मतदारांना धमकावणे, मतपेट्यांमध्ये फेरफार करणे किंवा इतर गैरप्रकार उघडकीस आले, तर आयोग पुन्हा निवडणुका घेण्याचे आदेश देऊ शकते.
  2. हिंसाचार किंवा दंगल: निवडणुकीच्या काळात हिंसाचार किंवा दंगल झाली, ज्यामुळे निष्पक्ष आणि शांत वातावरणात मतदान घेणे शक्य नसेल, तर निवडणूक आयोग पुन्हा निवडणुका घेऊ शकते.
  3. मतदान यंत्रांमध्ये (EVM) गडबड: जर मोठ्या प्रमाणात मतदान यंत्रे (EVM) खराब झाली किंवा त्यांच्यात तांत्रिकproblem निर्माण झाली, ज्यामुळे मतदानावर परिणाम झाला, तर आयोग पुन्हा निवडणुका घेण्याचा निर्णय घेऊ शकते.
  4. उमेदवाराचा मृत्यू: निवडणुकीच्या दरम्यान एखाद्या Registered उमेदवाराचा मृत्यू झाल्यास, निवडणूक आयोग निवडणूक रद्द करू शकते.
  5. निवडणूक अधिकाऱ्यांकडून निष्पक्षता भंग: जर निवडणूक अधिकारी निवडणुकीच्या नियमांचे उल्लंघन करत असतील किंवा कोणत्याही एका पक्षाला favour करत असतील, तर आयोग पुन्हा निवडणुका घेण्याचे आदेश देऊ शकते.
संदर्भ: * निवडणूक आयोगाची अधिकृत वेबसाईट (https://eci.gov.in/) * कायद्यातील तरतुदी आणि नियम (https://legislative.gov.in/)
उत्तर लिहिले · 25/3/2025
कर्म · 1220
0

अनुपचंद पांडे हे एक भारतीय प्रशासक आणि राजकारणी होते. त्यांनी भारतीय निवडणूक आयोगाचे निवडणूक आयुक्त म्हणून काम केले.

कार्यकाळ:
  • निवडणूक आयुक्त: 12 एप्रिल 2021 ते 14 फेब्रुवारी 2024

निवडणूक आयुक्त म्हणून, त्यांनी भारतातील निवडणुकांचे व्यवस्थापन आणि संचालन केले.

संदर्भ:

उत्तर लिहिले · 25/3/2025
कर्म · 1220
1

निवडणूक आयोगाचे कार्य :
  • मतदारसंघ आखणे.
  • मतदारयादी तयार करणे.
  • राजकीय पक्षांना मान्यता देणे, निवडणूक चिन्हे ठरवणे.
  • उमेदवारपत्रिका तपासणे.
  • निवडणुका पार पाडणे.
  • उमेदवारांच्या निवडणूक खर्चाचा ताळमेळ लावणे इत्यादी.
उत्तर लिहिले · 4/12/2021
कर्म · 25850
1
भारतीय निवडणूक आयोगाचे मुख्यालय नवी दिल्ली येथे आहे.
उत्तर लिहिले · 4/12/2021
कर्म · 25850
3
भारतीय निवडणूक आयोग कार्य स्पष्ट ही भारत सरकारच्या अखत्यारीतील एक स्वायत्त घटनात्मक संस्था आहे.

 संविधानाने कलम ३२४ अन्वये भारतीय निवडणूक आयोगाची निर्मिती केली. 
निवडणुक आयोगाला भारतीय संविधानाच्या चार स्तंभांपैकी एक मानले जाते. 
भारतातील निवडणुकींसाठी निवडणूक आयोग सर्वस्वी जबाबदार आहे.

        
निवडणूक आयोगामध्ये मुख्य निवडणूक आयुक्त आणि राष्ट्रपती नेमतील इतके अन्य निवडणूक आयुक्त यांच्यासह एक निवडणूक आयोग बनतो. 

ऑक्टोबर इ.स. १९९३ पासून दोन निवडणूक आयुक्त नेमण्याची प्रथा पडली(१९८९ मध्ये-दोन अन्य निवडणूक आयुक्त नेमले होते). 
तसेच एका अद्यादेशाद्वारे त्यांना मुख्य निवडणूक आयुक्त सारखाच दर्जा व स्थान देण्यात आले. 

मुख्य निवडणूक आयुक्तांना पार पाडण्याचे कर्तव्य लक्षात घेऊन सामाजिक प्रतिष्ठा, कायद्याचे ज्ञान आणि समृद्ध असा प्रशासकीय अनुभव असलेल्या व्यक्तीची नेमणूक राष्ट्रपती या पदावर करतात.

भारतीय राज्यघटनेत ३२४ या  कलमात निवडणूक आयोगाची तरतूद केली आहे.
उत्तर लिहिले · 22/11/2021
कर्म · 25850
1
केंद्रीय निवडणूक आयुक्तांची नेमणूक राष्ट्रपती करतात.
तर राज्य निवडणूक आयुक्तांची नेमणूक राज्यपाल करतात.
उत्तर लिहिले · 2/12/2020
कर्म · 283280