व्यवसाय व्यवस्थापन

व्यवसायाचा मुख्य उद्देश नफा मिळवणे हा असतो. कोणताही व्यवसाय सुरू करण्यामागे गुंतवणुकीवर चांगला परतावा मिळवणे हे उद्दिष्ट असते.

व्यवसायात वस्तू व सेवांचे उत्पादन, खरेदी, विक्री आणि वितरण केले जाते. या वस्तू आणि सेवा ग्राहकांच्या गरजा पूर्ण करतात.

व्यवसाय हा नियमित चालणारा व्यवहार आहे. एकदा वस्तू किंवा सेवा विकून व्यवसाय थांबत नाही, तर तो सतत चालू राहतो.

व्यवसायात धोका आणि अनिश्चितता नेहमीच असतात. बाजारपेठेतील बदल, नैसर्गिक आपत्ती, मागणीतील बदल अशा अनेक कारणांमुळे व्यवसायात नुकसान होण्याची शक्यता असते.

आजच्या स्पर्धेच्या युगात, ग्राहकSatisfaction खूप महत्वाचे आहे. व्यवसायाने चांगल्या दर्जाच्या वस्तू आणि सेवा देऊन ग्राहकांना संतुष्ट करणे आवश्यक आहे.

व्यवसायात पैशांचे व्यवहार नियमितपणे होत असतात. उत्पादन, खरेदी, विक्री, वेतन, कर (tax) आणि इतर खर्च यांचा समावेश असतो.

प्रत्येक व्यवसायाला कायद्याचे पालन करावे लागते. आवश्यक परवाने (licenses) आणि नोंदणी (registration) करणे आवश्यक असते.

• कंपनीचे ध्येय आणि उद्दिष्ट्ये: कंपनी काय साध्य करू इच्छिते यावर आधारित निर्णय घेतले जातात.
• संस्कृती आणि रचना: कंपनीची कार्यसंस्कृती आणि रचना निर्णयांवर प्रभाव टाकतात.
• संसाधने: कंपनीकडे उपलब्ध असलेल्या आर्थिक, मनुष्यबळ आणि भौतिक संसाधनांवर निर्णय अवलंबून असतात.
• तंत्रज्ञान: कंपनी वापरत असलेले तंत्रज्ञान आणि प्रणाली महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.
• व्यवस्थापन कौशल्ये: व्यवस्थापकांची निर्णय घेण्याची क्षमता आणि अनुभव महत्त्वाचा असतो.

• अर्थव्यवस्था: आर्थिक वाढ, मंदी, व्याज दर आणि महागाई यांचा थेट परिणाम होतो.
• बाजारपेठ: मागणी, पुरवठा, स्पर्धा आणि ग्राहक कल हे घटक महत्त्वपूर्ण आहेत.
• राजकीय आणि कायदेशीर वातावरण: सरकारी धोरणे, नियम आणि कायदे निर्णयांवर परिणाम करतात.
• सामाजिक आणि सांस्कृतिक घटक: समाजाच्या गरजा, मूल्ये आणि जीवनशैली महत्त्वपूर्ण आहेत.
• तंत्रज्ञान: नवीन तंत्रज्ञान आणि त्याचे बदल यांचा व्यवसायावर परिणाम होतो.
• पर्यावरण: नैसर्गिक आपत्ती, प्रदूषण आणि हवामान बदल यांचा विचार करणे आवश्यक आहे.

• कंपनीचे ध्येय आणि उद्दिष्ट्ये: कंपनी काय साध्य करू इच्छिते यावर आधारित निर्णय घेतले जातात.
• कंपनीचे धोरण आणि नियम: कंपनीच्या नियमांनुसार निर्णय घ्यावे लागतात.
• मनुष्यबळ: कर्मचाऱ्यांची संख्या, त्यांचे कौशल्य आणि अनुभव यांचा निर्णयावर परिणाम होतो.
• आर्थिक संसाधने: कंपनीची आर्थिक क्षमता निर्णयावर परिणाम करते.
• उत्पादन क्षमता: कंपनी किती उत्पादन करू शकते यावर आधारित निर्णय घेतले जातात.
• तंत्रज्ञान: कंपनीकडे असलेले तंत्रज्ञान निर्णयावर परिणाम करते.
• व्यवस्थापन रचना: कंपनीच्या व्यवस्थापनाची रचना निर्णयावर परिणाम करते.

• राजकीय घटक: सरकारची धोरणे आणि नियम यांचा निर्णयावर परिणाम होतो.

  अधिक माहितीसाठी: इन्व्हेस्टोपेडिया - राजकीय घटक (इंग्रजी)

• आर्थिक घटक: महागाई, बेरोजगारी आणि व्याजदर यांचा निर्णयावर परिणाम होतो.

  अधिक माहितीसाठी: इन्व्हेस्टोपेडिया - आर्थिक घटक (इंग्रजी)

• सामाजिक घटक: लोकांची जीवनशैली, आवडीनिवडी आणि सामाजिक मूल्ये यांचा निर्णयावर परिणाम होतो.

  अधिक माहितीसाठी: हार्वर्ड लॉ स्कूल - सामाजिक घटक (इंग्रजी)

• तंत्रज्ञानात्मक घटक: नवीन तंत्रज्ञान आणि त्याचा वापर यांचा निर्णयावर परिणाम होतो.

  अधिक माहितीसाठी: ट्युटोरियल पॉइंट - तंत्रज्ञानात्मक घटक (इंग्रजी)

• कायदेशीर घटक: देशातील कायदे आणि नियम यांचा निर्णयावर परिणाम होतो.

  अधिक माहितीसाठी: कॉर्नेल लॉ स्कूल - कायदेशीर घटक (इंग्रजी)

• पर्यावरणीय घटक: हवामान बदल आणि प्रदूषण यांचा निर्णयावर परिणाम होतो.

  अधिक माहितीसाठी: यूएस पर्यावरण संरक्षण संस्था - पर्यावरणीय घटक (इंग्रजी)

• स्पर्धा: बाजारातील स्पर्धकांचा निर्णयावर परिणाम होतो.
• ग्राहक: ग्राहकांच्या गरजा आणि अपेक्षा यांचा निर्णयावर परिणाम होतो.
• पुरवठादार: कच्चा माल पुरवठादारांचा निर्णयावर परिणाम होतो.

नियोजन (Planning):

• उद्दिष्ट निश्चित करणे: काय साध्य करायचे आहे हे ठरवणे, म्हणजेच ध्येय निश्चित करणे.
• मार्ग ठरवणे: ध्येय साध्य करण्यासाठी कोणता मार्ग वापरायचा हे ठरवणे.
• वेळेचं नियोजन: काम कधी आणि किती वेळात पूर्ण करायचं हे ठरवणे.
• धोरणं ठरवणे: काम कसं करायचं याबद्दल नियम आणि मार्गदर्शन तयार करणे.

संघटन (Organizing):

• जबाबदारी वाटून देणे: काम करण्यासाठी कोणाला कोणती जबाबदारी द्यायची हे ठरवणे.
• अधिकार देणे: काम करण्यासाठी अधिकार कोणाला असतील हे ठरवणे.
• समन्वय साधणे: सगळ्यांच्यात व्यवस्थित समन्वय (coordination) असणे आवश्यक आहे.
• साधनांची जुळवाजुळव: काम करण्यासाठी लागणारी साधनं (tools) आणि सामग्री (material) जमा करणे.