अवकाश संशोधन

भारतीय अंतराळ संशोधन संस्था (ISRO) ची स्थापना 15 ऑगस्ट 1969 मध्ये झाली.

अधिक माहितीसाठी आपण इस्रोच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता: ISRO Official Website

उत्तर: भारताने पहिला उपग्रह आर्यभट्ट १९ एप्रिल १९७५ रोजी सोव्हिएत युनियनच्या मदतीने आकाशात सोडला.

या उपग्रहाचे नाव प्रसिद्ध भारतीय गणितज्ञ आर्यभट्ट यांच्या नावावरून ठेवण्यात आले होते.

नाही, पृथ्वीवरून मंगळावर थेट फोन लावणे शक्य नाही. याचे काही मुख्य कारणे आहेत:

1. अंतर: पृथ्वी आणि मंगळ यांच्यातील अंतर खूप जास्त आहे. हे अंतर सतत बदलत असते, कारण दोन्ही ग्रह सूर्याभोवती फिरत आहेत. कमीत कमी अंतर सुमारे 54.6 दशलक्ष किलोमीटर असते, तर जास्तीत जास्त अंतर 401 दशलक्ष किलोमीटरपर्यंत असू शकते.

2. संदेशवहन (Communication): रेडिओ लहरींच्या (radio waves) साहाय्याने संदेश पाठवावे लागतात. या लहरींना पृथ्वीवरून मंगळावर पोहोचायला कमीतकमी 3 मिनिटे आणि जास्तीत जास्त 22 मिनिटे लागतात. त्यामुळे तात्काळ बोलणे शक्य नाही.

3. तंत्रज्ञान: सध्या, आपल्याकडे असे तंत्रज्ञान नाही, ज्यामुळे आपण थेट मंगळावर बोलू शकू. आपल्याला उपग्रह आणि इतर उपकरणांच्या मदतीने संदेश पाठवावे लागतात, ज्यात वेळ लागतो.

त्यामुळे, तांत्रिक अडचणी आणि प्रचंड अंतरामुळे पृथ्वीवरून मंगळावर थेट बोलणे सध्या तरी शक्य नाही.

एस. सोमनाथ यांची इस्रोचे (ISRO) नवीन प्रमुख म्हणून नियुक्ती करण्यात आली आहे.

के. सिवन यांच्या जागेवर त्यांची नियुक्ती झाली आहे. एस. सोमनाथ हे एक रॉकेट वैज्ञानिक आहेत.

अधिक माहितीसाठी, आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:

• ISRO Official Website
• इंडिया टुडे

चांद्रयान-2 ही भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेने (ISRO) चंद्रावर पाठवलेली दुसरी मोहीम होती. ही मोहीम 22 जुलै 2019 रोजी प्रक्षेपित करण्यात आली.

चांद्रयान-2 मध्ये एक ऑर्बिटर, विक्रम नावाचे लँडर आणि प्रज्ञान नावाचे रोव्हर होते. ऑर्बिटर चंद्राच्या कक्षेत फिरत आहे आणि चंद्राच्या पृष्ठभागाची माहिती पाठवत आहे. विक्रम लँडर चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरणार होते, परंतु ते उतरताना क्रॅश झाले. रोव्हर प्रज्ञान चंद्राच्या पृष्ठभागावर फिरून तेथील माती आणि खडकांची तपासणी करणार होते, परंतु लँडर क्रॅश झाल्यामुळे ते शक्य झाले नाही.

जरी विक्रम लँडर चंद्रावर उतरण्यात अयशस्वी ठरले असले तरी, चांद्रयान-2 मोहीम अनेक अर्थाने यशस्वी झाली. ऑर्बिटरने चंद्राबद्दल खूप महत्त्वाची माहिती पाठवली आहे, ज्यामुळे चंद्राबद्दलची आपली समज वाढली आहे.

अधिक माहितीसाठी आपण इसरोच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता: ISRO

भारताने आजवर अनेक उपग्रह अवकाशात पाठवले आहेत. त्यापैकी काही प्रमुख उपग्रहांची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:

1. आर्यभट्ट: हा भारताचा पहिला उपग्रह होता, जो 19 एप्रिल 1975 रोजी सोव्हिएत युनियनच्या मदतीने प्रक्षेपित करण्यात आला.

   स्रोत: ISRO Spacecraft

2. भास्कर-1 आणि भास्कर-2: हे उपग्रह पृथ्वी निरीक्षण करण्यासाठी होते.
3. रोहिणी उपग्रह मालिका: या मालिकेत विविध उपग्रह होते, जे भारतीय बनावटीच्या रॉकेटने प्रक्षेपित करण्यात आले.
4. इन्सॅट (INSAT) मालिका: ही उपग्रहांची मालिका दूरसंचार, दूरदर्शन प्रसारण आणि हवामान পূর্বাভাসেরासाठी वापरली जाते.

   स्रोत: ISRO Telecommunications

5. IRS (Indian Remote Sensing) मालिका: या मालिकेत पृथ्वी निरीक्षणासाठी अनेक उपग्रह आहेत, जे नैसर्गिक संसाधनांचे व्यवस्थापन आणि देखरेख ठेवतात.
6. जीसॅट (GSAT) मालिका: हे उपग्रह दूरसंचार आणि उपग्रह प्रसारण सेवा पुरवतात.
7. चांद्रयान-1: हा भारताचा पहिला चंद्रयान मोहीम होती, जो 2008 मध्ये प्रक्षेपित करण्यात आला.

   स्रोत: ISRO Lunar Missions

8. मार्स ऑर्बिटर मिशन (MOM): याला 'मंगळयान' असेही म्हणतात, हे 2013 मध्ये प्रक्षेपित झाले आणि मंगळाच्या कक्षेत प्रवेश करणारे पहिले भारतीय यान ठरले.

   स्रोत: ISRO Mars Orbiter Mission

9. ॲस्ट्रोसॅट: हा भारताचा पहिला समर्पित मल्टी-वेव्हलेंथ स्पेस वेधशाळा आहे.
10. कार्टोसॅट मालिका: हे उपग्रह उच्च-रिझोल्यूशन प्रतिमा देतात, जे शहर नियोजन आणि इतर भू-स्थानिक अनुप्रयोगांसाठी उपयुक्त आहेत.
11. RISAT मालिका: हे रडार इमेजिंग उपग्रह आहेत, जे कोणत्याही हवामानात पृथ्वीचे निरीक्षण करू शकतात.
12. जीसॅट-11: हा भारताचा सर्वात जास्त वजनाचा उपग्रह आहे, जो फ्रेंच गयाना येथून प्रक्षेपित करण्यात आला.

या व्यतिरिक्त, भारताने अनेक लहान उपग्रह आणि नॅनो उपग्रह देखील प्रक्षेपित केले आहेत. इस्रो (ISRO) च्या वेबसाइटवर तुम्हाला या उपग्रहांबद्दल अधिक माहिती मिळू शकेल.