मानवी स्वभाव

माणसाला काय हवे असते, हे एक गुंतागुंतीचे प्रश्न आहे आणि याचे उत्तर व्यक्तीनुसार बदलते.

सर्वसाधारणपणे, माणसाला खालील गोष्टी हव्या असतात:

• शारीरिक गरजा: अन्न, पाणी, वस्त्र आणि निवारा या मूलभूत गरजा आहेत.
• सुरक्षितता: सुरक्षित आणि भयमुक्त जीवन जगण्याची इच्छा असते.
• प्रेम आणि संबंध: कुटुंबीय, मित्र आणि जोडीदार यांच्यासोबत प्रेमळ संबंध असावेत असे वाटते.
• आदर: समाजात मान-सन्मान मिळावा अशी अपेक्षा असते.
• आत्म-विकास: स्वतःची क्षमता वाढवणे आणि नवीन गोष्टी शिकणे आवडते.
• ध्येय आणि अर्थ: जीवनात काहीतरी अर्थपूर्ण करण्याची आणि ध्येय साध्य करण्याची इच्छा असते.

याव्यतिरिक्त, माणसाला आनंद, समाधान आणि शांतीची पण अपेक्षा असते.

अधिक माहितीसाठी, तुम्ही मानसशास्त्र किंवा तत्त्वज्ञानाची पुस्तके वाचू शकता.

गौरी देशपांडे यांच्या 'पाऊस आला मोठा' या कथेत लेखिकेने मानवी मनातील अनेक भावना आणि विचार सांगितले आहेत. त्यापैकी काही प्रमुख गोष्टी खालीलप्रमाणे आहेत:

1. निसर्गावरील प्रेम:

   लेखिकेने निसर्गाबद्दलचे प्रेम आणि ओढ सुंदररित्या व्यक्त केली आहे. विशेषतः पावसाळ्यातील निसर्गरम्य दृश्यांचे वर्णन अतिशय प्रभावी आहे.

2. मानवी संबंध:

   कथेत मानवी संबंधांमधील गुंतागुंत आणि त्यातील भावनांचे चित्रण आहे. आई-मुलींमधील संवाद, प्रेमळ नाती आणि त्या नात्यांमधील ताणतणाव यांवर प्रकाश टाकला आहे.

3. भूतकाळातील आठवणी:

   माणूस भूतकाळातील आठवणींमध्ये रमून जातो, त्याचे सुंदर चित्रण या कथेत आहे. जुन्या आठवणी कशा वर्तमानकाळात डोकावतात आणि मनाला आनंद किंवा दुःख देतात, हे लेखिकेने दाखवले आहे.

4. स्त्री मनाची संवेदनशीलता:

   गौरी देशपांडे यांनी स्त्री मनाची संवेदनशीलता, त्यांच्या भावना आणि विचार अतिशय सूक्ष्मपणे मांडले आहेत. स्त्रियांच्या दृष्टिकोन आणि त्यांच्या समस्या यांवर प्रकाश टाकला आहे.

5. जीवनातील क्षणभंगुरता:

   लेखिकेने जीवनातील क्षणभंगुरतेचे महत्त्व सांगितले आहे. प्रत्येक क्षणाचा आनंद घ्यायला हवा, हे या कथेच्या माध्यमातून त्यांनी व्यक्त केले आहे.

या कथेमध्ये गौरी देशपांडे यांनी मानवी मनातील विविध भावनांचे आणि विचारांचे सुंदर मिश्रण सादर केले आहे.

मन वाऱ्याप्रमाणे आहे जिकडे रस्ता मिळेल तिकडे वहाते तसे मन भरकटत असते आज येथे तर क्षणात कोठे ,मनासारखे न दिसणारे इंद्रिय दुसरे कोणते नाही म्हणून जो तो ज्याच्या त्याच्या परीने मनाची व्याख्या करतो,

माणसाचे मनाशी नाते जुळले की माणुस नावाचा प्राणी सजीव होतो चंचल मनाचा कोणी वाली नाही हेच खरे पण जसे माणसाला सुदंर , निर्मळ घर विचार बदलायला भाग पाडतें तसे माणसाच्या कर्मावर मनातले विचार बदलतात , म्हणून तर त्याला चंचल म्हणतात,

ज्याने समोरच्या व्यक्तीच्या मनातील भावना ओळखण्यावर स्वतःला सिद्ध केलं त्याना सिद्ध पुरुष म्हणावे असे मला वाटते , काही वेळेस अनेक लोकं मनातली भावना बोलून दाखवतात तर काही ती कृतीतुन व्यक्त होताना दिसते तर काहींच्या भावना डोळ्यातून कळतात, म्हणून तर माणसाचा जीवनाचा शिल्पकार मनाला म्हणावे असे माझे मत आहे आणि तें खरे असावे,

या जगात असे अनेक लोकं आहेत सल्ला दुसऱ्यांना विचारतात पण कामं स्वतःच्या मनाने करतात आणि तें कामं तें चुटकी सरशी हातावेगळे करतात कारण चार माणसांच्या अनुभवातून त्यानां आणखी मार्ग मोकळे होतात पण त्यासाठी स्वतःचा स्वतःच्या मनावर गाढ विश्वास हवा, मन चंचल आहे कारण देवाने माणसाला बनवले पण अनेक गोष्टी त्याच्या कर्मावर सोडल्या, निसर्गात हवा आणि शरीरात मन या समान गोष्टी आहेत पण त्या अदृश्य असल्या तरी त्याची जाणीव करून देणाऱ्या आहेत ,

सांगायचं तात्पर्य इतकंच शरीर व त्याचे अवयव यावर नियंत्रण ठरवणारी अदृश्य शक्ती म्हणजे मन असे मला वाटते बाकी लोकांना वेगळे वाटू शकतें मान्य आहे 🙏🏼

माणूस एक सर्जनशील प्राणी आहे, कारण त्याच्यात नवनवीन कल्पना निर्माण करण्याची आणि त्या प्रत्यक्षात उतरवण्याची क्षमता आहे. ही क्षमता त्याला इतर प्राण्यांपेक्षा वेगळी ठरवते.

माणसाच्या सर्जनशीलतेची काही उदाहरणे:

• कला आणि साहित्य: माणूस चित्रकला, शिल्पकला, संगीत, नृत्य, नाटक, साहित्य यांसारख्या विविध कला प्रकारांमधून आपली सर्जनशीलता व्यक्त करतो.
• तंत्रज्ञान: माणूस नवनवीन तंत्रज्ञान शोधून काढतो, ज्यामुळे जीवन अधिक सोपे आणि सोयीचे होते.
• विज्ञान: माणूस বিজ্ঞানাच्या माध्यमातून जगाला समजून घेतो आणि नवीन सिद्धांत मांडतो.
• समस्या निराकरण: माणूस आपल्या बुद्धीचा वापर करून जटिल समस्यांवर तोडगा काढतो.

माणसाच्या सर्जनशीलतेची कारणे:

• बुद्धी: माणसाला विचार करण्याची, कल्पना करण्याची आणि विश्लेषण करण्याची क्षमता आहे.
• भाषा: भाषेमुळे माणूस आपल्या कल्पना आणि भावना व्यक्त करू शकतो.
• संस्कृती: संस्कृतीने माणसाला ज्ञान, कौशल्ये आणि अनुभव मिळवण्याची संधी दिली आहे.
• उत्सुकता: माणसाला नवीन गोष्टी जाणून घेण्याची आणि प्रयोग करण्याची इच्छा असते.

माणसाच्या सर्जनशीलतेमुळेच आज समाजात इतकी प्रगती झाली आहे. त्यामुळे, प्रत्येक व्यक्तीने आपल्यातील सर्जनशीलतेला वाव द्यायला हवा.

माणूस खालील कारणांमुळे सर्जनशील प्राणी आहे:

ॲरिस्टॉटलच्या मते मनुष्य:

• सामाजिक प्राणी: मनुष्य स्वभावतः एकटा राहू शकत नाही. त्याला समाजाची गरज असते.
• राजकीय प्राणी: मनुष्य केवळ समाजाचा भाग नाही, तर तो राजकीय जीवनात सक्रियपणे सहभागी होतो.
• तार्किक प्राणी: मनुष्याला विचार करण्याची क्षमता आहे, ज्यामुळे तो सत्य आणि असत्य यांमध्ये फरक करू शकतो.
• नैतिक प्राणी: मनुष्य चांगल्या-वाईट गोष्टींमधील फरक ओळखू शकतो आणि त्यानुसार निर्णय घेऊ शकतो.

ॲरिस्टॉटलच्या 'पॉलिटिक्स' या ग्रंथात याबद्दल अधिक माहिती दिलेली आहे.

संदर्भ: Stanford Encyclopedia of Philosophy - Aristotle's Political Theory