वाक्प्रचार

येथे काही कलेशी संबंधित वाक्प्रचार आहेत:

• कलेचा भोक्ता: कलेवर प्रेम करणारा.
• कलेचा पुजारी: कलेची отважно उपासना करणारा.
• कलेत रमणे: कलेत तल्लीन होणे.
• कलेचा नमुना: उत्कृष्ट कलाकृती.
• कलेने नटणे: कलेमुळे सुंदर दिसणे.

नक्कीच, विविध क्षेत्रांमधील भाषिक व्यवहारातून आलेले प्रत्येकी चार वाक्प्रचार खालीलप्रमाणे:

1. धर्म:

2. क्रीडा:

3. कला:

4. ज्योतिष:

5. शेती:

हे वाक्प्रचार त्या त्या क्षेत्रातील भाषेची वैशिष्ट्ये दर्शवतात.

विविध व्यवसायांमधून आलेले मराठी वाक्यप्रयोग

1. 1. तोंडाला पाने पुसणे:

   अर्थ: दिलेले वचन न पाळणे किंवा फसवणूक करणे.

   उदाहरण: त्या माणसाने कर्ज फेडायचे कबूल केले, पण शेवटी तोंडाला पाने पुसली.

   व्यवसाय संदर्भातील मूळ: पूर्वी, हिशोब लिहिताना पाटीवर खडूने लिहिलेले आकडे पानाने पुसून टाकता येत असत, त्यावरून हा वाक्प्रचार आला आहे.

2. 2. Book value (बुुक व्हॅल्यू):

   अर्थ: ताळेबंदानुसार (Balance sheet) मालमत्तेचे मूल्य.

   उदाहरण: कंपनीच्या मालमत्तेची बुक व्हॅल्यू खूप जास्त आहे.

   व्यवसाय संदर्भातील मूळ: हा शब्द accounting आणि finance मधून आला आहे.

3. 3. Dividend (डिव्हिडंड):

   अर्थ: कंपनीच्या नफ्यातील भाग.

   उदाहरण: कंपनीने भागधारकांना चांगला लाभांश (डिव्हिडंड) दिला.

   व्यवसाय संदर्भातील मूळ: हा शब्द शेअर मार्केट आणि finance मधून आला आहे.

4. 4. हात आखडता घेणे:

   अर्थ: खर्च कमी करणे किंवा कंजूषपणा करणे.

   उदाहरण: मंदीमुळे कंपनीने खर्चामध्ये हात आखडता घेतला आहे.

   व्यवसाय संदर्भातील मूळ: पूर्वी व्यापारी वस्तू खरेदी करताना किंवा गुंतवणूक करताना जपून खर्च करत असत, त्यावरून हा वाक्प्रचार रूढ झाला.

5. 5. जम बसवणे:

   अर्थ: व्यवस्थितपणे business सुरू करणे.

   उदाहरण: नवीन व्यवसाय सुरू करण्यासाठी खूप मेहनत घ्यावी लागते, तेव्हा कुठे जम बसतो.

   व्यवसाय संदर्भातील मूळ: हा शब्द fabric मधून आला आहे.

6. 6. भाव वधारणे:

   अर्थ: एखाद्या गोष्टीची किंमत वाढणे.

   उदाहरण: निवडणुकीच्या काळात सोन्याचे भाव वधारतात.

   व्यवसाय संदर्भातील मूळ: हा शब्द शेअर मार्केट आणि commodity trading मधून आला आहे.

7. 7. कर्जबाजारी होणे:

   अर्थ: कर्जाच्या ओझ्याखाली दबणे.

   उदाहरण: अति खर्चामुळे तो माणूस कर्जबाजारी झाला.

   व्यवसाय संदर्भातील मूळ: हा शब्द सावकारी व्यवसायातून आला आहे.

8. 8. दिवाळखोरी निघणे:

   अर्थ: आर्थिकदृष्ट्या पूर्णपणे अयशस्वी होणे.

   उदाहरण: जास्त तोटा झाल्यामुळे कंपनी दिवाळखोरी निघाली.

   व्यवसाय संदर्भातील मूळ: हा शब्द finance मधून आला आहे.

9. 9. Made in China (मेड इन चायना):

   अर्थ: स्वस्त आणि कमी दर्जाचे.

   उदाहरण: बहुतेक खेळणी मेड इन चायना असतात.

   व्यवसाय संदर्भातील मूळ: हा शब्द trading मधून आला आहे.

10. 10. Value for money (व्हॅल्यू फॉर मनी):

    अर्थ: पैशाच्या मोबदल्यात योग्य वस्तू किंवा सेवा मिळणे.

    उदाहरण: ही गाडी खरंच 'व्हॅल्यू फॉर मनी' आहे.

    व्यवसाय संदर्भातील मूळ: हा शब्द marketing मधून आला आहे.

दळूबाई या अलंकारिक शब्दाचा अर्थ अतिशय गरीब किंवा दरिद्री स्त्री असा होतो.

उदाहरण:

• ती दळूबाई सारखी दिसत होती.

टीप: हा शब्द काहीवेळा नकारात्मक अर्थाने वापरला जातो.

अर्थ: कागदी घोडे नाचविणे म्हणजे केवळ दिखावा करणे, प्रत्यक्षात काहीही नसणे.

उदाहरण:

• सरकारी योजना फक्त कागदावरच असतात, प्रत्यक्षात त्यातून कोणालाही लाभ मिळत नाही, यालाच 'कागदी घोडे नाचविणे' म्हणतात.
• निवडणुकीच्या वेळी नेते अनेक आश्वासने देतात, परंतु ती पूर्ण करत नाहीत, म्हणजेच ते फक्त कागदी घोडे नाचवतात.

इंग्रजीमध्ये: To make a paper tiger.

टीप: हा वाक्प्रचार जास्त करून नकारात्मक अर्थाने वापरला जातो.

बऱ्याच लोकांना असे वाटते की १० च्या मापात मोजली जाणारी 'दशांश' मोजमाप पद्धतीच फक्त एक सोपी गणना पद्धती आहे आणि तिचा उपयोग करून कार्य करणे अगदी सरळ असते. आपण दशांश पद्धतीत मोठे झालो आहोत, आपल्याला ती स्पष्ट आणि नैसर्गिक वाटते. त्यामुळे आपल्याला त्या व्यतिरिक्त अन्य पद्धती दिसायला कठीण दिसतात. पण ते तसे नाही.

आपण सुशिक्षित असल्याने संपूर्ण गणिताचा उपयोग करून त्याच विचारसरणीने कार्य करतो आणि शिक्षणामुळे आपण बरेच जटिल गणित हाताळू शकतो. पण जेथे कमीतकमी शालेय शिक्षण असणार्‍या अगदी दूरस्थ डोंगराळ भागांत जेथे लोकांकडे साधे कॅल्क्युलेटर नसतात अशा वास्तविक जगात त्यांना दररोज त्याच्या समोर येणाऱ्या भौतिक समस्या आणि वस्तूंच्या मोजमाप करताना त्यांना सरळ सोप्या पद्धतीत विचार करावा लागतो.

एक उदाहरण पहा.

दशांश पद्धतीत एक किलोमीटरचा एक तृतीयांश भाग किती आहे? 333.333333333333 मीटर. तसेच फूट चे एक तृतीयांश 4 इंच, मीटरचा एक तृतीयांश 33.333 सेमी आहे.

मैलाचा एक तृतीयांश भाग किती आहे? अगदी 1760 फूट. मैल परिमाणात छोटी आकडेवारी नेहेमी एक संपूर्ण संख्या असल्यामुळे आपण विचित्र जोड एकत्र जोडू शकता. एक मैलाचा तिसरा भाग आणि मैलाचा आठवा भाग काय आहे? 1760 + 660 = 2420 फूट.

1760 का?

या सर्व गणनेत 5280 एक महत्त्वापूर्ण संख्या आहे. या संख्येला २, ३ ४,५ ८,१०,१२ या लघु संख्येने विभाजित केले जाऊ शकते. म्हणून एक मैल हा 5280 फूटचा असतो. याचे कारण असे कि गणितचे विशेष ज्ञान नसलेला माणूस देखील गणिताचे प्राथमिक शाळेतले मूलभूत ज्ञान वापरून सहज अर्ध्या मैल, एक मैलाचा तिसरा भाग, पाचवा भाग आणि अन्य गणना सहजपणे करू शकतो!

हे '1760' अर्थात 5280 फूट या संख्येला तीन ने भागाकार केल्यावर मिळाले. कारण सामान्य मोजमापांप्रमाणेच ही संख्या देखील पुढे बर्‍याच सामान्य विभाजकांमध्ये सुबकपणे विभाजित करता येते.

यात एकूण युक्तिवाद दशांश (बेस 10) वि डीओडिसिमल (बेस 12) चा युक्तिवाद कारणीभूत आहे. जरी आपल्यापैकी बर्‍याच जणांना दशांश पद्धती ही एक वास्तविक निवड आहे असे वाटते परंतु ती पूर्णपणे 'अनियंत्रित' पद्धत आहे. खरे पाहता यामुळे गणना पद्धतीचा आपल्या जीवनात काही ठळक फरक पडत नाही, ही केवळ व्यक्तिगत पसंतीची बाब आहे. बेस 12 गणित गणना पद्धती ही मुख्यपणे अल्प शिक्षित सामान्य लोकांसाठी लहान संख्या हाताळण्यासाठी खूपच सोपे पद्धत आहे परंतु जे नेहेमीच खूप मोठ्या संख्येत काम करतात त्यांच्यासाठी ही गणना पद्धती आदर्श नाही. आकडेवारीचा तार्किक विचार केल्यास कारण आपण 10 बेससह मोठे झालेले आहात म्हणून आपल्याला 'बेस 12' गणना पद्धतीचे फायदे दिसत नाहीत.

इम्पीरियल सिस्टम ची महत्ता ग्रामीण भागात अधिक असते.

आजचे साधारण लोक आणि वैज्ञानिक दशांश पद्धती चा अर्थात मीटर आणि किलोग्रॅम का वापरतात. पण जगातले बहुसंख्य लोक अजून ही ग्रामीण भागात राहतात. १७६० ही एक काल्पनिक ‘छद्म यादृच्छिक’ संख्या नाही. ही त्याचे विचार सरळ ठेवण्यासाठी त्याकाळात शोधलेली एक गणना पद्धती आहे.