
वसतिगृह
शासकीय वसतिगृहे:
- समाज कल्याण विभाग:
- आदिवासी विकास विभाग:
समाज कल्याण विभागामार्फत चालवण्यात येणाऱ्या वसतिगृहांमध्ये इयत्ता ११ वी आणि १२ वीच्या विद्यार्थ्यांसाठी मोफत निवास आणि भोजनाची सोय उपलब्ध आहे. ही वसतिगृहे विशेषत: अनुसूचित जाती (Scheduled Castes), अनुसूचित जमाती (Scheduled Tribes), इतर मागासवर्गीय (Other Backward Classes) आणि विशेष मागास प्रवर्गातील (Special Backward Category) विद्यार्थ्यांसाठी आहेत.
आदिवासी विकास विभागाद्वारे चालवल्या जाणाऱ्या वसतिगृहांमध्ये केवळ आदिवासी विद्यार्थ्यांसाठी (Tribal Students) निवास आणि भोजनाची मोफत सोय असते.
खाजगी वसतिगृहे आणि योजना:
- भारतरत्न डॉ. बाबासाहेब आंबेडकर स्वाधार योजना:
- इतर खाजगी संस्था आणि ट्रस्ट:
ही योजना समाज कल्याण विभागाने सुरू केली आहे. या योजनेअंतर्गत, विद्यार्थ्यांना निवास, भोजन आणि शैक्षणिक खर्चासाठी आर्थिक सहाय्य दिले जाते. ज्या विद्यार्थ्यांना शासकीय वसतिगृहांमध्ये प्रवेश मिळत नाही, ते या योजनेचा लाभ घेऊ शकतात. अधिक माहितीसाठी येथे क्लिक करा
महाराष्ट्रामध्ये अनेक खाजगी संस्था आणि ट्रस्ट आहेत, जे गरीब व गरजू विद्यार्थ्यांसाठी मोफत वसतिगृहे चालवतात. या वसतिगृहांमध्ये प्रवेश घेण्यासाठी संस्थेच्या नियमांनुसार अर्ज करावा लागतो.
महत्वाचे:
- वसतिगृहांमध्ये प्रवेश मिळवण्यासाठी विद्यार्थ्याने संबंधित जात प्रमाणपत्र (Caste Certificate) आणि उत्पन्नाचा दाखला (Income Certificate) सादर करणे आवश्यक आहे.
- प्रत्येक वसतिगृहामध्ये प्रवेशासाठी काही नियम आणि अटी असतात, ज्यांचे पालन करणे आवश्यक आहे.
- वसतिगृहामध्ये प्रवेश घेण्यासाठी अर्ज करण्याची प्रक्रिया आणि अंतिम मुदत संस्थेनुसार बदलते. त्यामुळे, विद्यार्थ्यांनी संबंधित संस्थेशी संपर्क साधून माहिती घेणे आवश्यक आहे.
अधिक माहितीसाठी:
- समाज कल्याण विभाग, महाराष्ट्र शासन: अधिक माहितीसाठी येथे क्लिक करा
- आदिवासी विकास विभाग, महाराष्ट्र शासन: अधिक माहितीसाठी येथे क्लिक करा
ही योजना पुढील विभागांतील नमूद केलेल्या अभ्यासक्रमांसाठी लागू होते.
उच्च व तंत्र शिक्षण विभाग
पदविका - दहावीनंतर इंजिनीयरिंग डिप्लोमा, १२ वीनंतर फार्मसी डिप्लोमा, १२ वीनंतर हॉटेल मॅनेजमेंट डिप्लोमा.
पदवी - इंजिनीयरिंग, फार्मसी, हॉटेल मॅनेजमेंट व केटरिंग टेक्नॉलॉजी, आर्किटेक्चर.
पदव्युत्तर पदवी - एम.बी.ए./एम.एम.एस., एम.सी.ए.
वैद्यकीय शिक्षण विभाग
पदवी - एमबीबीएस, बीडीएस, बीएएमएस, बीएचएमएस, बीयूएमएस, बीपीटीएच, बीओटीएच, नर्सिंग.
कृषी विभाग
पदविका - कृषी पदविका
पदवी - फलोत्पादन, जैवतंत्रज्ञान, अन्न तंत्रज्ञान, शेती व्यवस्थापन.
पशुसंवर्धन, दुग्धविकास व मत्स्यव्यवसाय विभाग
पदविका – दुग्धव्यवसाय व्यवस्थापन, पशुसंवर्धन व्यवस्थापन.
पदवी – प्राणीशास्त्र व पशुसंवर्धन, दुग्धतंत्रज्ञान, मत्स्यविज्ञान.
पदव्युत्तर पदवी – प्राणीशास्त्र.
पात्र महाविद्यालये
राज्यातील सर्व खासगी विनाअनुदानित व्यावसायिक अभ्यासक्रमांची महाविद्यालये/तंत्रनिकेतने (खासगी अभिमत/स्वयंअर्थसहाय्य विद्यापीठे वगळून) आणि सरकारी, सरकार अनुदानित व विनाअनुदानित महाविद्यालये/तंत्रनिकेतनांमधील (सरकारी अभिमत विद्यापीठांसह) या योजनेंतर्गत निर्धारित केलेल्या व्यावसायिक अभ्यासक्रमांसाठी सक्षम प्राधिकरणामार्फत केंद्रीभूत प्रवेश प्रक्रियेद्वारे प्रवेश घेणारे विद्यार्थी पात्र असतील.
पात्रता निकष
सरकारने निर्धारित केलेल्या वरील व्यावसायिक अभ्यासक्रमांना सरकारी, अनुदानित व विनाअनुदानित महाविद्यालये/तंत्रनिकेतनामध्ये प्रवेश घेणाऱ्या विद्यार्थ्यांचे पालक अल्पभूधारक किंवा नोंदणीकृत मजूर आहेत त्यांच्यासाठी वसतिगृह निर्वाह भत्ता योजना आहे.
योजना
वरील निकष पूर्ण करणाऱ्या विद्यार्थ्यांपैकी राज्यातील महानगरांमधील (मुंबई व पुणे महानगर प्रादेशिक विकास प्राधिकरण क्षेत्रातील सर्व शहरे, औरंगाबाद, नागपूर) महाविद्यालयामध्ये प्रवेश घेतला आहे त्या विद्यार्थ्यांसाठी प्रतिविद्यार्थी प्रतिमाह रुपये ३,०००/- व राज्यातील अन्य ठिकाणी प्रवेश घेतलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी प्रतिविद्यार्थी प्रतिमाह रुपये २,०००/- इतका वसतिगृह निर्वाह भत्ता देण्यात येईल. हा निर्वाहभत्ता सुट्टीचे दोन महिने वगळता १० महिन्यांकरिता देण्यात येईल.
या योजनेबाबत सविस्तर माहिती महाराष्ट्र सरकारच्या माहिती व तंत्रज्ञान विभागातर्फे विकसित करण्यात येणाऱ्या 'महाडीबीटी' या संकेतस्थळावरून घेता येईल. तसेच प्रवेश प्रक्रिया राबवणाऱ्या नियामक मंडळांच्या संकेतस्थळावरही या योजनेची लिंक देण्यात येईल.
व्यावसायिक अभ्यासक्रम नियामक मंडळांची संकेतस्थळे :
इंजिनीयरिंग, फार्मसी, हॉटेल मॅनेजमेंट व केटरिंग टेक्नोलॉजी, आर्किटेक्चर, एमबीए, एमसीए अभ्यासक्रम
https://www.dtemaharashtra.gov.in
मेडिकल व पॅरामेडिकल अभ्यासक्रम
http://www.dmer.org
कृषी अभ्यासक्रम
http://www.mcaer.org
पशुसंवर्धन, दुग्धविकास व मत्स्यव्यवसाय अभ्यासक्रम
http://www.mafsu.in
वसतिगृह (Hostel) सुरू करण्यासाठी मार्गदर्शन
बहुउद्देशीय संस्थेमध्ये वसतिगृह सुरू करण्यासाठी खालील गोष्टी विचारात घेणे आवश्यक आहे:
1. जागेची निवड:
- वसतिगृहासाठी योग्य जागा निवडा. ती शाळा, कॉलेज किंवा प्रशिक्षण संस्थेच्या जवळ असावी.
- जागा शांत आणि सुरक्षित असावी.
- वसतिगृहाच्या इमारतीमध्ये पुरेशी जागा असावी, ज्यात खोल्या, स्वच्छतागृहे, अभ्यासिका, भोजन कक्ष आणि इतर सुविधांसाठी जागा असावी.
2. आवश्यक सुविधा:
- विद्यार्थ्यांसाठी आवश्यक सुविधा उपलब्ध करा. उदाहरणार्थ, आरामदायक बेड, टेबल, खुर्ची, कपाट, इत्यादी.
- स्वच्छतागृहे आणि स्नानगृहे नियमितपणे स्वच्छ ठेवा.
- पिण्याच्या पाण्याची सोय असावी.
- सुरक्षिततेसाठी सीसीटीव्ही कॅमेरे आणि सुरक्षा रक्षकांची व्यवस्था करा.
3. परवानग्या आणि नोंदणी:
- स्थानिक प्रशासनाकडून आवश्यक परवानग्या मिळवा.
- आपल्या संस्थेची नोंदणी करा.
- वसतिगृहासाठी आवश्यक असलेले नियम आणि अटींचे पालन करा.
4. कर्मचारी:
- वसतिगृहाचे व्यवस्थापन करण्यासाठी अनुभवी आणि जबाबदार कर्मचाऱ्यांची नेमणूक करा.
- स्वयंपाकी, स्वच्छता कर्मचारी आणि सुरक्षा रक्षकांची नेमणूक करा.
- कर्मचाऱ्यांचे प्रशिक्षण महत्त्वाचे आहे.
5. नियम आणि सुरक्षा:
- वसतिगृहाचे नियम तयार करा आणि ते विद्यार्थ्यांसाठी स्पष्टपणे सांगा.
- सुरक्षेसाठी आवश्यक उपाययोजना करा.
- अग् fire shamक दल आणि वैद्यकीय सुविधा उपलब्ध ठेवा.
6. भोजन व्यवस्था:
- विद्यार्थ्यांसाठी पौष्टिक आणि संतुलित आहाराची व्यवस्था करा.
- स्वच्छता आणि सुरक्षिततेचे पालन करा.
- आहारातील विविधता लक्षात ठेवा.
7. इतर सुविधा:
- अभ्यासासाठी शांत जागा, इंटरनेट सुविधा, क्रीडा सुविधा, मनोरंजन कक्ष, इत्यादी सुविधा उपलब्ध करा.
- विद्यार्थ्यांसाठी समुपदेशन आणि मार्गदर्शन सेवा उपलब्ध करा.
8. विपणन आणि जाहिरात:
- आपल्या वसतिगृहाची जाहिरात करा.
- वेबसाइट आणि सोशल मीडियाचा वापर करा.
- शैक्षणिक संस्थांमध्ये माहितीपत्रके वाटा.
9. अंदाजपत्रक:
- वसतिगृहाची स्थापना आणि व्यवस्थापन खर्चाचा अंदाज तयार करा.
- शुल्क निश्चित करा.
- आर्थिक व्यवस्थापन व्यवस्थित करा.
10. अभिप्राय आणि सुधारणा:
- विद्यार्थ्यांकडून नियमित अभिप्राय घ्या.
- सुधारणा करा आणि आवश्यक बदल करा.
टीप:
- प्रत्येक संस्थेची गरज वेगळी असू शकते, त्यामुळे आपल्या संस्थेच्या गरजेनुसार योजना तयार करा.
तुम्हाला अधिक माहिती हवी असल्यास, तुम्ही नक्कीच विचारू शकता.
मुलुंडमधील लेडीज होस्टेल:
-
साई समर्थ महिला वसतिगृह:
हे वसतिगृह मुलुंड स्टेशनजवळ आहे. येथे सुरक्षित आणि आरामदायक निवास उपलब्ध आहे.
पत्ता: Shop No 2, Nandkishore Apt, Gavan Pada, Mulund East, Mumbai, Maharashtra 400081
-
नविन महिला वसतिगृह:
हे वसतिगृहदेखील मुलुंडमध्ये असून महिलांसाठी सुरक्षित आहे.
पत्ता: Navin Mahila Vastigruh, Janta Market, Mulund West, Mumbai, Maharashtra 400080
तुम्ही Justdial (https://www.justdial.com/Mumbai/Ladies-Hostels-in-Mulund-West/nct-10223414) आणि HostelWorld (https://www.hostelworld.com/) सारख्या वेबसाइट्सवर आणखी पर्याय शोधू शकता.
तुमच्या मैत्रिणीला या कठीण परिस्थितीत मदत करणे खूपच प्रशंसनीय आहे. तिला आवश्यक भासल्यास, तुम्ही समुपदेशन (Counseling) आणि मानसिक आरोग्यासाठी (Mental health) व्यावसायिक मदत घेण्यास प्रोत्साहित करू शकता.
1. शासकीय वसतिगृहे:
- मुंबईमध्ये समाज कल्याण विभागाची शासकीय वसतिगृहे आहेत. ही वसतिगृहे विशेषत: शासकीय कोट्यातून प्रवेश मिळवलेल्या विद्यार्थ्यांसाठी असतात.
- तुम्ही समाज कल्याण विभागाच्या वेबसाइटवर किंवा कार्यालयात संपर्क साधून अधिक माहिती मिळवू शकता.
2. महानगरपालिकेची वसतिगृहे:
- मुंबई महानगरपालिकेच्या (BMC) काही ठिकाणी वसतिगृहे आहेत, जी स्वस्त दरात उपलब्ध होऊ शकतात.
- या वसतिगृहांबद्दल माहिती मिळवण्यासाठी BMC च्या वेबसाइटला भेट द्या किंवा स्थानिक BMC कार्यालयात चौकशी करा.
3. खाजगी वसतिगृहे आणि पेइंग गेस्ट (PG):
- मुंबईमध्ये अनेक खाजगी वसतिगृहे आणि पेइंग गेस्ट सुविधा उपलब्ध आहेत, ज्यांची किंमत शासकीय वसतिगृहांच्या तुलनेत जास्त असली तरी काही स्वस्त पर्याय मिळू शकतात.
- NoBroker, Magicbricks, Housing.com यांसारख्या वेबसाइट्सवर तुम्हाला माहिती मिळू शकेल.
4. इतर पर्याय:
- धार्मिक संस्था आणि ट्रस्टद्वारे चालवल्या जाणाऱ्या वसतिगृहांमध्ये चौकशी करा. काही ठिकाणी माफक दरात निवास उपलब्ध असतो.
- olicymitra या वेबसाईट वर तुम्हाला काही पर्याय मिळू शकतील. ( https://www.olcymitra.com/mumbai/hostels )
टीप: वसतिगृहात प्रवेश मिळवण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे आणि पात्रता निकष तपासा.
सैनिकी मुलांचे वसतिगृह, सातारा (Military Boys Hostel, Satara) हे महाराष्ट्रातील एक नामांकित शिक्षण संस्था आहे. ही संस्था मुलांसाठी सैनिकी शिक्षण आणि शारीरिक शिक्षणावर लक्ष केंद्रित करते.
- स्थापना: याची स्थापना 1917 साली झाली. मिलिटरी बॉईज हॉस्टेल, सातारा
- उद्देश: या संस्थेचा उद्देश शारीरिक आणि मानसिक क्षमता वाढवणे, तसेच मुलांमध्ये देशभक्ती आणि नेतृत्व गुण विकसित करणे आहे.
- शिक्षण: येथे मुलांना सैनिकी शिक्षण दिले जाते, ज्यामुळे ते सशस्त्र दलात (Armed Forces) भरती होण्यासाठी तयार होतात.
- सुविधा: वसतिगृहात मुलांसाठी निवास, भोजन, व्यायाम, क्रीडा आणि शिक्षणाची उत्तम सोय आहे.
- प्रवेश: येथे प्रवेश घेण्यासाठी शारीरिक आणि मानसिक चाचणी परीक्षा उत्तीर्ण होणे आवश्यक आहे.
- स्थळ: हे सातारा शहरात आहे.
अधिक माहितीसाठी, आपण संस्थेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देऊ शकता किंवा थेट संपर्क साधू शकता.
नागपूरमध्ये एसटी (राज्य परिवहन) कर्मचाऱ्यांच्या मुलांसाठी वसतिगृह (हॉस्टेल) उपलब्ध आहे. तिथे प्रवेश मिळवण्यासाठी खालील प्रक्रिया असू शकते:
- अर्ज (Application):
* एसटी महामंडळाच्या विभागीय कार्यालयात किंवा वसतिगृहाच्या कार्यालयात प्रवेश अर्ज उपलब्ध असतो. तो अर्ज प्राप्त करा.
* अर्ज अचूकपणे भरा आणि आवश्यक कागदपत्रे जोडा.
- आवश्यक कागदपत्रे (Documents):
* एसटी कर्मचाऱ्याचे ओळखपत्र (Identity card).
* मुलाचे आधार कार्ड.
* जन्माचा दाखला.
* शैक्षणिक कागदपत्रे (Marksheet, School leaving certificate).
* उत्पन्नाचा दाखला.
* एसटी कर्मचाऱ्याच्या पगाराची स्लिप.
* इतर आवश्यक कागदपत्रे ( वसतिगृह प्रशासनाच्या नियमानुसार).
- अर्ज सादर करणे (Submit Application):
* भरलेला अर्ज आणि आवश्यक कागदपत्रे वसतिगृहाच्या कार्यालयात जमा करा.
- निवड प्रक्रिया (Selection Process):
* वसतिगृहात प्रवेश अर्ज सादर केल्यानंतर, निवड प्रक्रिया गुणवत्तेनुसार किंवा मुलाखतीद्वारे (Interview) होऊ शकते.
* निवड झालेल्या विद्यार्थ्यांची यादी वसतिगृहाच्या नोटीस बोर्डवर लावली जाते.
- प्रवेश निश्चित करणे (Confirm Admission):
* निवड यादीत नाव आल्यानंतर, वसतिगृहाची फी भरून प्रवेश निश्चित करा.
अधिक माहितीसाठी:
नागपूरमधील एसटी महामंडळाच्या विभागीय कार्यालयात किंवा वसतिगृहाच्या कार्यालयात संपर्क साधा.
टीप:
प्रवेश प्रक्रिया आणि नियम बदलू शकतात, त्यामुळे अर्ज करण्यापूर्वी वसतिगृहाच्या कार्यालयाशी संपर्क साधून खात्री करा.