
करिअरचे पर्याय
बी.एस्सी. (Bachelor of Science) पदवी पूर्ण झाल्यावर तुमच्यासाठी अनेक पर्याय उपलब्ध आहेत. ते खालीलप्रमाणे:
- उच्च शिक्षण:
- एम.एस्सी. (Master of Science): तुम्ही तुमच्या आवडीच्या विषयात एम.एस्सी. करू शकता. जसे की गणित, भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, जीवशास्त्र, वनस्पतीशास्त्र, प्राणीशास्त्र, सांख्यिकी, इत्यादी.
- एम.सी.ए. (Master of Computer Applications): जर तुम्हाला कॉम्प्युटर क्षेत्रात आवड असेल, तर तुम्ही एम.सी.ए. करू शकता.
- एम.बी.ए. (Master of Business Administration): जर तुम्हाला व्यवस्थापन क्षेत्रात करिअर करायचे असेल, तर तुम्ही एम.बी.ए. करू शकता.
- नोकरी: बी.एस्सी. झाल्यावर अनेक नोकरीच्या संधी उपलब्ध आहेत.
- शिक्षण क्षेत्र: तुम्ही शिक्षक म्हणून नोकरी करू शकता.
- प्रयोगशाळा: तुम्ही प्रयोगशाळेत तंत्रज्ञ (Technician) म्हणून काम करू शकता.
- औषधनिर्माण: तुम्ही औषधनिर्माण कंपनीत नोकरी करू शकता.
- कृषी क्षेत्र: कृषी क्षेत्रातही अनेक संधी उपलब्ध आहेत.
- सरकारी नोकरी: तुम्ही सरकारी नोकरीसाठी अर्ज करू शकता. जसे की बँकिंग, रेल्वे, संरक्षण, इत्यादी.
- व्यवसाय: तुम्ही स्वतःचा व्यवसाय देखील सुरू करू शकता.
- कृषी व्यवसाय: तुम्ही कृषी संबंधित व्यवसाय सुरू करू शकता.
- तंत्रज्ञान व्यवसाय: तुम्ही तंत्रज्ञान आधारित व्यवसाय सुरू करू शकता.
- शिक्षण संस्था: तुम्ही स्वतःची शिक्षण संस्था सुरू करू शकता.
तुम्ही कोणत्या क्षेत्रात करिअर करू इच्छिता, हे तुमच्या आवडीवर आणि ध्येयावर अवलंबून असते. त्यामुळे विचारपूर्वक निर्णय घ्या.
अधिक माहितीसाठी तुम्ही करिअर मार्गदर्शकाशी संपर्क साधू शकता.
हे काही पर्याय आहेत, या व्यतिरिक्त तुम्ही तुमच्या आवडीनुसार आणि गरजेनुसार आणखी पर्याय निवडू शकता.
बीएससी (B.Sc.) मध्ये गणित, सांख्यिकी (Statistics), भौतिकशास्त्र (Physics) या विषयांमध्ये करिअर करण्यासाठी अनेक चांगले पर्याय उपलब्ध आहेत. तुमच्या आवडीनुसार आणि योग्यतेनुसार तुम्ही निवड करू शकता. खाली काही प्रमुख पर्याय दिले आहेत:
- ॲक्ट्युरीअल सायन्स (Actuarial Science): जर तुम्हाला आकडेमोड आणि रिस्क मॅनेजमेंटमध्ये आवड असेल, तर ॲक्ट्युरीअल सायन्स हा उत्तम पर्याय आहे. यात विमा कंपन्या, बँका आणि वित्तीय संस्थांमध्ये काम करता येते. Actuaries.org
- शिक्षण (Teaching): गणित विषयातून पदवी घेतल्यानंतर तुम्ही शिक्षक म्हणून करिअर करू शकता.
- संशोधन (Research): गणितातील पदवीनंतर तुम्ही उच्च शिक्षण घेऊन संशोधन क्षेत्रातही जाऊ शकता.
- डेटा सायन्स (Data Science): आजकाल डेटा सायन्समध्ये गणिताच्या ज्ञानाला खूप मागणी आहे.
- डेटा विश्लेषण (Data Analysis): सांख्यिकीच्या मदतीने डेटाचे विश्लेषण करून निष्कर्ष काढता येतात.
- बायोस्टॅटिस्टिक्स (Biostatistics): आरोग्य आणि जीवविज्ञान क्षेत्रात सांख्यिकीचा उपयोग करणे.
- अर्थशास्त्र (Economics): अर्थशास्त्रात सांख्यिकीचा वापर मोठ्या प्रमाणावर होतो.
- सरकारी नोकरी (Government Jobs): सांख्यिकीमध्ये पदवी घेतल्यानंतर सरकारी नोकरीच्या संधी मिळतात.
- वैज्ञानिक (Scientist): भौतिकशास्त्रातील पदवी तुम्हाला वैज्ञानिक बनण्यास मदत करते.
- अभियंता (Engineer): भौतिकशास्त्राचा उपयोग अनेक प्रकारच्या अभियांत्रिकीमध्ये होतो.
- खगोलशास्त्र (Astronomy): जर तुम्हाला ग्रह, तारे आणि अंतराळात आवड असेल, तर हा एक चांगला पर्याय आहे.
- शिक्षण (Teaching): भौतिकशास्त्राचे शिक्षक म्हणून करिअर करू शकता.
याव्यतिरिक्त, तुम्ही तुमच्या आवडीनुसार आणि गरजेनुसार आणखीही पर्याय निवडू शकता. करिअर निवडताना स्वतःच्या क्षमता आणि आवड लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे.
LLB (Bachelor of Laws) पूर्ण केल्यानंतर तुमच्यासाठी अनेक करियरचे पर्याय उपलब्ध आहेत. काही प्रमुख पर्याय खालीलप्रमाणे:
-
कोर्टात वकिल: तुम्ही कोणत्याही कोर्टात वकिल म्हणून प्रॅक्टिस करू शकता. यासाठी तुम्हाला बार कौन्सिल ऑफ इंडियाची परीक्षा पास करून लायसन्स मिळवावे लागते.
-
क्रिमिनल लॉयर (Criminal Lawyer): फौजदारी गुन्ह्यांसंबंधी खटले लढू शकता.
-
सिव्हिल लॉयर (Civil Lawyer): दिवाणी खटले जसे की मालमत्ता, करार, इत्यादी हाताळू शकता.
-
कॉर्पोरेट लॉयर (Corporate Lawyer): कंपन्यांसाठी कायदेशीर सल्लागार म्हणून काम करू शकता.
-
न्यायाधीश बनण्यासाठी तुम्हाला न्यायिक परीक्षा (Judicial Services Exam) पास करावी लागते.
-
सरकारी वकील (Government Advocate): सरकारतर्फे कोर्टात खटले लढू शकता.
-
कायदेशीर सल्लागार (Legal Advisor): विविध सरकारी विभागांमध्ये कायदेशीर सल्लागार म्हणून काम करू शकता.
-
कंपन्यांमध्ये कायदेशीर सल्लागार: अनेक मोठ्या कंपन्यांमध्ये कायदेशीर सल्लागारांची गरज असते.
-
NGO मध्ये काम: तुम्ही अशासकीय संस्थांमध्ये (NGO) कायदेशीर सल्लागार म्हणून काम करू शकता.
-
प्रोफेसर (Professor): लॉ कॉलेजमध्ये प्रोफेसर म्हणून शिकवू शकता.
-
रिसर्च (Research): कायद्याच्या क्षेत्रात संशोधन करू शकता.
-
मध्यस्थ (Mediator): तुम्ही दोन पक्षांमध्ये समेट घडवून आणू शकता.
-
लवाद (Arbitrator): तुम्ही लवाद म्हणून काम करू शकता आणि दोन पक्षांमधील विवाद सोडवू शकता.
अकाउंटन्ट, फायनान्स कंट्रोलर, अकाउंटन्ट एक्झिक्युटिव्ह, चार्टर्ड अकाउंटन्ट, कंपनी सेक्रेटरी, फायनान्स अॅनॅलिस्ट, फायनान्स कंट्रोलर, फायनान्स मॅनेजर, फायनान्स कन्सल्टंट, इनव्हेस्टमेंट अॅनॅलिस्ट, स्टॉक ब्रोकर, पोर्टफोलिओ मॅनेजर, टॅक्स ऑडिटर, टॅक्स कन्सल्टंट, ऑडिटर, स्टॅटिस्टियन, इकॉनॉमिस्ट, क्रेडिट मॅनेजर, ज्युनिअर अकाउंटंट, बुक कीपर, इंटरनेट मार्केटिंग एक्झिक्युटिव्ह- ईकॉमर्स, कॉर्पोरेट लॉयर.
वाणिज्य शाखेशी संबंधित स्पेशलाइज्ड अभ्यासक्रम :
चार्टर्ड अकाउंटंट- द इन्स्टिटय़ूट ऑफ चार्टर्ड अकाउंटंट्स ऑफ इंडिया ही संस्था या विषयाशी निगडित अभ्यासक्रम चालवत असते. बारावी उत्तीर्ण कोणत्याही ज्ञानशाखेतील उमेदवार या अभ्यासक्रमास प्रवेश घेऊ शकतात.
संपर्क- www.icai.org
कंपनी सेक्रेटरी- द इन्स्टिटय़ूट ऑफ कंपनी सेक्रेटरी ऑफ इंडिया या संस्थेने कंपनी सेक्रेटरीशिपचा अभ्यासक्रम सुरू केला आहे. हा अभ्यासक्रम त्रिस्तरीय आहे.
फाउंडेशन कोर्स कोणत्याही शाखेच्या बारावी उत्तीर्ण विद्यार्थ्यांला करता येतो. आता या संस्थेने पदवीनंतरचा तीन वष्रे कालावधीचा इंटिग्रेटेड अभ्यासक्रम सुरू केला आहे.
संपर्क- www.icsi.org
कॉस्ट अॅण्ड वर्क अकाउंटंट- (सीडब्ल्यूए)- इन्स्टिटय़ूट ऑफ कॉस्ट अॅण्ड वर्क अकाउंटंट ऑफ इंडिया या क्षेत्रातील अभ्यासक्रम चालवते.
तो फाउंडेशन, इंटरमिजिएट आणि फायनल असा त्रिस्तरीय आहे. फाउंडेशन अभ्यासक्रम बारावी उत्तीर्ण विद्यार्थी करू शकतात. इंटरमिजिएट अभ्यासक्रमास कोणत्याही विद्याशाखेतील पदवीधर थेट अर्ज करू शकतात. संपर्क- www.icwai.org
चार्टर्ड फायनान्शिअल अॅनॅलिस्ट- पोर्टफोलिओ मॅनेजमेंट, इन्व्हेस्टमेंट कन्सल्टंट, इन्व्हेस्टमेंट बँकिंग, इन्व्हेस्टमेंट मॅनेजमेंट, इंटरनॅशनल फायनान्स अॅण्ड रिसर्च या क्षेत्रांत करिअर घडवण्यासाठी संबंधित उमेदवार आपले कौशल्य वापरू शकतात. माहिती तंत्रज्ञानाचे कौशल्य अवगत केल्यास संधी आणखी वाढू शकते.
चार्टर्ड फायनान्शिअल अॅनॅलिस्ट होण्यासाठी आयसीएफएआय (इन्स्टिटय़ूट ऑफ चार्टर्ड फायनान्शिअल अॅनॅलिसिल ऑफ इंडिया) या संस्थेचा त्रिस्तरीय अभ्यासक्रम करावा लागतो.
हा अभ्यासक्रम प्रत्यक्ष तसेच ऑनलाइन पद्धतीनेही करता येतो.
संकेतस्थळ- www.icfai.org
बँकिंग- वाणिज्य शाखेच्या पाश्र्वभूमीसोबत एमबीए, सीए, सीएफए (चार्टर्ड फायनान्शिअल अकाउंटंट) अशा पदव्या असल्यास या क्षेत्रात उच्च श्रेणीच्या संधी मिळू शकतात. सार्वजनिक आणि खासगी क्षेत्रातील बँकांनी आता गृह, शैक्षणिक, घरगुती वस्तू कर्ज, म्युच्युअल फंड, कॅपिटल मार्केट, विमा अशा क्षेत्रांत भूमिका विस्तारल्याने त्यांना तज्ज्ञ उमेदवारांची गरज मोठय़ा प्रमाणावर भासू लागली आहे.
गुंतवणूक- या क्षेत्रात रिसर्च अॅनॅलिस्ट, इन्व्हेस्टमेंट बँकर, म्युच्युअल फंड एक्झिक्युटिव्ह, कॅपिटल मार्केट मॅनेजर, फायनान्शिअल प्लॅनर, अॅसेट मॅनेजर, व्हेंचर कॅपिटॅलिस्ट आदी करिअर संधी मिळू शकतात.
विमा क्षेत्र- भारतात हे क्षेत्र गतीने वाढत आहे. या क्षेत्रात प्रवेश केल्यानंतर विशिष्ट कालावधीच्या अनुभवानंतर उमेदवारांना उत्तमोत्तम करिअर संधी उपलब्ध होऊ शकतात.
अॅक्चुरिअल सोसायटी ऑफ इंडियामार्फत घेण्यात येणारी परीक्षा उत्तीर्ण करणे आवश्यक आहे. विमा क्षेत्रात काम करण्यासाठी परवान्यासाठी गरज भासते
बीएससी (रसायनशास्त्र) पूर्ण झाल्यावर तुमच्यासाठी अनेक संधी उपलब्ध आहेत. त्यापैकी काही प्रमुख पर्याय खालीलप्रमाणे आहेत:
1. उच्च शिक्षण (Higher Education):
- एमएससी (MSc): रसायनशास्त्र विषयात एमएससी करणे हा एक उत्तम पर्याय आहे. त्यामुळे तुम्हाला स्पेशलायझेशन करण्याची संधी मिळते.
- एमबीए (MBA): जर तुम्हाला व्यवस्थापन क्षेत्रात आवड असेल, तर एमबीए करणे फायदेशीर ठरू शकते.
- एमसीए (MCA): ज्या विद्यार्थ्यांना कॉम्प्युटर ॲप्लिकेशन्समध्ये रस आहे, ते एमसीए करू शकतात.
2. नोकरीच्या संधी (Job Opportunities):
- केमिस्ट (Chemist): रासायनिक कंपन्या, फार्मास्युटिकल कंपन्या आणि संशोधन संस्थांमध्ये केमिस्ट म्हणून काम करू शकता.
- लॅब टेक्निशियन (Lab Technician): प्रयोगशाळेत उपकरणे हाताळणे आणि प्रयोग करणे हे काम करू शकता.
- शिक्षक (Teacher): तुम्ही बी.एड. (B.Ed) करून शिक्षक म्हणूनही करिअर करू शकता.
3. सरकारी नोकरी (Government Jobs):
- सरकारी प्रयोगशाळा (Government Laboratories): सरकारी प्रयोगशाळांमध्ये तुम्हाला नोकरी मिळू शकते.
- पीएसयू (PSUs): पब्लिक सेक्टर युनिट्समध्ये (Public Sector Units) देखील संधी उपलब्ध आहेत.
4. इतर पर्याय (Other Options):
- रिसर्च (Research): संशोधनात आवड असल्यास, तुम्ही पीएचडी (PhD) करू शकता.
- औद्योगिक क्षेत्र (Industrial Sector): रासायनिक उत्पादन कंपन्यांमध्ये नोकरी मिळू शकते.
टीप: करिअर निवडताना तुमची आवड, क्षमता आणि ध्येय यांचा विचार करणे महत्त्वाचे आहे.
अधिक माहितीसाठी तुम्ही करिअर मार्गदर्शकाशी संपर्क साधू शकता.