
कंपन्या
सांस्कृतिक मंडळ ही कंपनी नाही, तर हे सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजित करणारे एक मंडळ (organization) असू शकते. अनेक शाळा, कॉलेज,Societies आणि स्थानिक समुदाय आपापली सांस्कृतिक मंडळे चालवतात.
त्यामुळे, 'सांस्कृतिक मंडळ' नेमके कोणत्या कंपनीचे आहे हे सांगणे कठीण आहे. अधिक माहितीसाठी, तुम्हाला कोणत्या विशिष्ट सांस्कृतिक मंडळाबद्दल (Specific cultural group) जाणून घ्यायचे आहे, ते सांगावे लागेल.
अमेरिकेमध्ये अनेक नामांकित कंपन्यांनी विविध व्यवसाय सुरू केले आहेत. त्यापैकी काही प्रमुख कंपन्या:
- जनरल इलेक्ट्रिक (General Electric): १८९२ मध्ये थॉमस एडिसन यांनी याची सुरुवात केली. ऊर्जा, विमान वाहतूक आणि आरोग्य सेवा क्षेत्रात या कंपनीचे मोठे योगदान आहे. GE website
- फोर्ड मोटर कंपनी (Ford Motor Company): हेन्री फोर्ड यांनी १९०३ मध्ये ऑटोमोबाइल (मोटारगाड्या) उत्पादन क्षेत्रात या कंपनीची स्थापना केली. Ford website
- ॲपल (Apple): स्टीव्ह जॉब्स, स्टीव्ह वोज्नियाक आणि रोनाल्ड वेन यांनी १९७६ मध्ये ॲपलची सुरुवात केली. आज ही कंपनी जगातील सर्वात मोठी तंत्रज्ञान कंपनी आहे. Apple website
- अमेझॉन (Amazon): जेफ बेझोस यांनी १९९४ मध्ये अमेझॉनची स्थापना केली. सुरुवातीला ऑनलाइन पुस्तक विक्रेता म्हणून सुरुवात झाली, पण आता ही कंपनी ई-कॉमर्समध्ये खूप मोठी आहे. Amazon website
- वॉल्ट डिस्ने कंपनी (Walt Disney Company): वॉल्ट डिस्ने आणि रॉय डिस्ने यांनी १९२३ मध्ये याची स्थापना केली. मनोरंजन क्षेत्रात या कंपनीचे मोठे नाव आहे. Disney website
या कंपन्यांनी आपापल्या क्षेत्रात मोठे यश मिळवले आहे आणि अमेरिकेच्या अर्थव्यवस्थेत महत्त्वपूर्ण योगदान दिले आहे.
अमेरिकेमध्ये बेल लॅबचे अध्यक्ष (President of Bell Labs) म्हणून 'निशिकांतsend कामत' (Nishikant Kamat) कार्यरत आहेत.
ते या पदावर 2023 पासून आहेत.
अधिक माहितीसाठी तुम्ही खालील लिंकला भेट देऊ शकता:
केसरी टूर्स आणि इतर तत्सम ट्रॅव्हल्स कंपन्यांची माहिती खालीलप्रमाणे:
- वीणा वर्ल्ड (Veena World): ही कंपनी भारतातील एक लोकप्रिय टूर ऑपरेटर आहे. हे देशांतर्गत आणि आंतरराष्ट्रीय टूर पॅकेजेस पुरवतात.
वीणा वर्ल्ड - Cox and Kings: ही जगातील सर्वात जुन्या ट्रॅव्हल कंपन्यांपैकी एक आहे. ते विविध प्रकारच्या टूर पॅकेजेस देतात.
Cox and Kings - SOTC: SOTC ही Thomas Cook India ची एक उपकंपनी आहे. ही कंपनी विविध देशांसाठी टूर पॅकेजेस पुरवते.
SOTC - थॉमस कुक (Thomas Cook): ही एक प्रसिद्ध आंतरराष्ट्रीय ट्रॅव्हल कंपनी आहे. हिचे भारतातही कामकाज आहे.
थॉमस कुक - मेक माय ट्रिप (MakeMyTrip): ही एक ऑनलाइन ट्रॅव्हल कंपनी आहे जी टूर पॅकेजेस, फ्लाइट्स आणि हॉटेल्सची बुकिंग करते.
मेक माय ट्रिप - यात्रा (Yatra): ही देखील एक ऑनलाइन ट्रॅव्हल कंपनी आहे जी विविध सेवा पुरवते.
यात्रा
या कंपन्यांव्यतिरिक्त, अनेक प्रादेशिक आणि स्थानिक ट्रॅव्हल कंपन्या देखील आहेत ज्या विविध प्रकारच्या टूर पॅकेजेस देतात. तुमच्या गरजेनुसार आणि बजेटनुसार तुम्ही योग्य कंपनी निवडू शकता.
टीप: ट्रॅव्हल कंपनी निवडताना, कंपनीची नोंदणी, अनुभव आणि ग्राहक सेवा यांसारख्या गोष्टी तपासा. तसेच, इतर ग्राहकांचे अनुभव वाचून खात्री करा.
या कंपन्यांबद्दल अधिक माहितीसाठी, तुम्ही त्यांच्या वेबसाइट्सला भेट देऊ शकता किंवा त्यांच्या ग्राहक सेवा प्रतिनिधींशी संपर्क साधू शकता.
किरकोळ पादत्राणांच्या निर्मिती क्षेत्रात यंत्रतंत्राच्या साहाय्यानं घाऊक उत्पादनं बनवणारं जे तंत्र विसाव्या शतकाच्या तिसऱ्या दशकात भारतात अवतरलं, तिथून खरी सुरू झाली पादत्राणीय क्रांती. तिची सुरुवात झाली, १९३५-३६च्या सुमारास. ‘बाटा’ नावाच्या झेक कंपनीनं हे पाऊल भारतात रोवलं, ते टिकाऊपणा आणि सुबकता यांची सांगड घालत. ‘बाटा’नं भारतात चक्क बाटानगरचीच स्थापना केली. अख्खं गाव त्यासाठी वसवलं आणि किमतीची खासियत, काही औरच ठेवली. ‘बाटा’ची उत्पादनं कधीच पूर्ण रुपयात मिळाली नाहीत. त्यांची किंमत २० रुपयांऐवजी १९ रुपये १५ आणे अशीच राहिली. गेल्या ८० वर्षांत भारतीय तंत्र विकसित झालं, पादत्राणांचे अस्सल भारतीय ब्रँड बाजारात आले, परंतु ‘बाटा’ची क्रेझ कधीच कमी झाली नाही.
बाटा नावाचा हा ब्रँड जन्माला घातला, तो थॉमस बाटा नावाच्या झेक माणसानं. अँटोनिन आणि अॅना ही त्यांची दोन भावंडं. बात्या हे त्यांचं मूळ आडनाव. या तिन्ही भावंडांच्या नावातील आद्याक्षरांचा वापर करून ‘टी अँड ए बाटा शू कंपनी’ कंपनी स्थापन करण्यात आली. दहा कामगारांनिशी कंपनी जन्माला आली, ती मुळात त्या काळी अपवादादाखलही पाहायला न मिळणारं साप्ताहिक पगाराचं आश्वासन पाळत. परंतु पहिल्याच वर्षी आर्थिक अडचणींचे डोंगर कंपनीपुढे उभे राहिले आणि कंपनीनं चामड्याऐवजी कॅन्व्हासचे बूट बनवण्याचा निर्णय घेतला. लोकांना हा बदल आवडला आणि कॅन्व्हासचे शूज इतके लोकप्रिय होऊ लागले की, पाहता पाहता दहा कामगारांची संख्या पन्नासवर गेली. १९०४मध्ये कंपनीनं आधुनिकीकरण केलं, यंत्रांच्या साहाय्यानं निर्मिती सुरू केली. याचमुळे बाटा शूज कंपनी ही पहिली घाऊक उत्पादक कंपनी बनली.
युरोपमध्ये कंपनीनं चामडं आणि टेक्स्टाइल यांचा बेमालूम मेळ साधत नोकरदार वर्गासाठी बाटोव्हकी नावाचं उत्पादन बनवलं. ते इतकं लोकप्रिय झालं की, बाटाची कर्मचारी संख्या सहाशेवर जाऊन पोहोचली. १९१४ला पहिलं जागतिक महायुद्ध सुरू झालं. ते चार वर्षं चाललं आणि या चार वर्षांत लष्कराची मागणी पुरवता पुरवता बाटाच्या नाकी नऊ आले. कर्मचाऱ्यांची संख्या सहाशेवरून दहा पटींनी वाढवूनही आणि कारखान्यांबाहेर गावागावात राहून काम करणाऱ्यांची संख्या आणखी शेकड्यानं वाढूनही मागणी थांबेना, पुरवठा पुरा पडेना. कंपनीनं माल उपलब्ध करून देण्यासाठी झ्लीन, प्राग, लायबेरेक, व्हिएन्ना, पिलसेन आदी शहरांमध्ये स्वत:ची दुकानं काढली. जागतिक मंदीचा कालखंड सुरू झाला, चलनाचं ७५ टक्क्यांनी अवमूल्यन झालं, अनेक उद्योग बंद पडायला लागले. परंतु बाटांनी जबरदस्त खेळी खेळली. त्यांनी मालाच्या किमती ५० टक्क्यांनी कमी केल्या. कामगारांनीही पगारात झालेली ४० टक्के घट मनापासून स्वीकारली. बाटांनी कर्मचाऱ्यांना अन्नधान्य-कपडे-अन्य जीवनावश्यक वस्तू निम्म्या किमतीत पुरवल्या. बाटांनी आणखी एक चतुराईचं पाऊल टाकलं. उद्योगाच्या इतिहासात आजवर कुणीच केलं नव्हतं असं; कामगारांनाच मालकी प्रक्रियेत सहभागी करून घेतलं.
ग्राहकांनी या ५० टक्के सवलतीला जो प्रतिसाद दिला, तो शब्दांत वर्णन करता येण्यासारखा नव्हता. १९२३-१९२५चा तो काळ. स्पर्धक उद्योग बंद पडत असताना बाटानं कमी किमतीचे शूज बाजारात आणले. बाटानं उत्पादन वाढवलं, कामगारांची संख्या त्या तुलनेत वाढवली. शेकडो एकर जमिनीवर बाटाव्हिले नावाचं गावच वसवलं. काय नव्हतं त्या गावात, पादत्राणांच्या निर्मितीला लागणारा सर्व प्रकारचा कच्चा माल बनवणारे उद्योग तिथे होतेच; परंतु कामगारांच्या गरजा ध्यानात घेऊन तिथे घरं बांधण्यात आली, दुकानं स्थापली, शाळा आणि हॉस्पिटलही निर्माण केलं.
१९१५ पासूनच बाटांनी व्यवसायात विस्तार आणि फेरबदल सुरू केले. तब्बल तीस प्रकारच्या उद्योगांमध्ये बाटांनी बस्तान बसवलं. १९२३मध्ये कंपनी सुरू होऊन २९ वर्षं पूर्ण झाली होती आणि बाटांचा वारसही नऊ वर्षांचा झाला होता. १९२४मध्ये बाटांनी धंद्यातील इतक्या नवनव्या प्रथा अंगीकारण्यास सुरुवात केली जे करण्यास आजही प्रस्थापित उद्योजक चार वेळा विचार करतात. ठरावीक पगार, वैयक्तिक कामानुसार पगार, सामूहिक कामानुसार पगार आणि नफ्यातील सामायिक वाट्यावर आधारित पगार, हे ते चार पैलू. १९२४मध्ये बाटा झेकोस्लोव्हाकियातील चौथे सर्वाधिक श्रीमंत व्यक्ती बनले होते. १९२६ ते १९२८ या चार वर्षांत उत्पादकता ७५ टक्क्यांनी वाढली, तर कर्मचाऱ्यांची संख्या ३५ टक्क्यांनी. १९२७मध्ये कंपनीनं स्वत:चं हॉस्पिटल सुरू केलं.
१९२८ मध्ये कंपनीचा मुख्य कारखाना ३० इमारतींमध्ये मिळून सामावला होता. पाच दिवसांचा कामाचा आठवडा ही पद्धती कंपनीनं तेव्हा सुरू केली. ‘बाटा स्कूल ऑफ वर्क’ सुरू झालं, बाटा म्युझियम स्थापन झालं.
झेकोस्लोव्हाकियानंतर १९३१मध्ये जर्मनी, इंग्लंड, नेदरलँड्स, पोलंड आणि अन्य अनेक देशांमध्ये बाटा विस्तारला. १९३२मध्ये वयाच्या ५६व्या वर्षी झ्लीन विमानतळावरच विमान उड्डाण करीत असताना अपघातग्रस्त होऊन, त्यात बाटाचे संस्थापक थॉमस बाटांचा अकाली अंत झाला. जेन अँटोनिन बाटांनी भावाचा वारसा पुढे चालवत, दोनच वर्षांत उत्तर अमेरिकेत ३००, आशियात १०००, युरोपात ४०००हून अधिक विक्री केंद्र सुरू केली. कंपनीचा कामगारांचा आकडाच तेव्हा ६५ हजारांच्या घरात जाऊन पोहोचला होता. बाटाव्हिलेच्या धर्तीवर अद्ययावत बाटा शहरं उभारण्याचा सपाटाच त्यांनी लावला आणि अनेक शहरं देशोदेशी उभी राहिली.
झेकोस्लोव्हाकियाचा ताबा जर्मनांनी घेतल्यानंतर जेन अॅँटोनिन बाटांना काही काळाचा कारावासही पत्करावा लागला. त्यांनी देश सोडला आणि ते अमेरिकेत गेले, परंतु दुसऱ्या महायुद्धात अमेरिका उतरल्यानंतर बाटा कुटुंब झेकोस्लोव्हाकियात परत आलं. ब्रिटननं आणि अमेरिकेनं त्यांना काळ्या यादीत टाकलं. दुसऱ्या जागतिक युद्धानंतर ज्या झेकोस्लोव्हाकियात ते आले होते, त्या झेक सरकारनंच त्यांच्या फॅक्टऱ्या ताब्यात घेतल्या, मालमत्ता जप्त केली. बाटानं मग आपलं मुख्यालय कॅनडात टोरांटोला हलवलं. पुढच्याच वर्षी ते न्यूयॉर्कमध्ये दाखल झाले. जवळपास २५ वर्षं अमेरिका व कॅनडात काढल्यानंतर १९८९मध्ये झेक सरकारनं त्यांना पुन्हा बोलावून घेतलं.
नव्वदच्या दशकातील आर्थिक उदारीकरणानंतर बाटानं आपल्या रचनेत खूपच बदल केले. २००८मध्ये थॉमस जॉन बाटा(ज्युनियर) यांचं वयाच्या ९३व्या वर्षी निधन झालं. आज तोच बाटा समूह ९० देशांमध्ये, २७ निर्मिती केंद्रांमध्ये, पाच हजारांहून अधिक विक्री केंद्रांमध्ये, ३० हजारांहून अधिक कर्मचाऱ्यांमध्ये विस्तारला आहे आणि दररोज किमान दहा लाख ग्राहकांशी संपर्क राखत त्यानं एक नवा औद्योगिक आदर्श निर्माण केला आहे.
सुधीर जोगळेकर