वैद्यकशास्त्र

उत्तर एआय (Uttar AI) उत्तर देत आहे:

वैद्यकीय दृष्ट्या, माणूस म्हातारा होतो म्हणजे त्याच्या शरीरात आणि कार्यात अनेक बदल होतात. हे बदल खालीलप्रमाणे आहेत:

या बदलांमुळे खालील समस्या येतात:

म्हातारपण ही एक नैसर्गिक प्रक्रिया आहे आणि ती प्रत्येकाला येते. जीवनशैलीत योग्य बदल करून आणि नियमित तपासणी करून या बदलांचा प्रभाव कमी करता येतो.

अधिक माहितीसाठी, आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

हे केवळ सामान्य माहिती आहे आणि वैद्यकीय सल्ला नाही.

वैद्यकीय माणूस मात्र होतो म्हणजे काय, ह्या प्रश्नाचे उत्तर अनेक दृष्टीने दिले जाऊ शकते. वैद्यकीय क्षेत्रात 'माणुसकी' आणि 'संवेदनशीलते'चे महत्त्व अनमोल आहे. एक डॉक्टर किंवा वैद्यकीय व्यावसायिक केवळ तांत्रिक कौशल्ये आणि ज्ञान वापरून नव्हे, तर रुग्णांना भावनिक आणि मानसिक आधार देऊन त्यांच्याशीconnection प्रस्थापित करतो, तेव्हा तो खऱ्या अर्थाने 'वैद्यकीय माणूस' बनतो.

वैद्यकीय माणूस म्हणजे:

• संवेदनशील असणे: रुग्णांच्या भावना आणि गरजा समजून घेणे.
• सहानुभूती दर्शवणे: रुग्णांच्या दुःखात सहभागी होऊन त्यांना भावनिक आधार देणे.
• समर्पित असणे: रुग्णांच्या सेवेसाठी स्वतःला समर्पित करणे.
• विश्वास निर्माण करणे: रुग्णांशी प्रामाणिकपणे संवाद साधून त्यांच्या मनात विश्वास निर्माण करणे.
• नैतिकता जपणे: वैद्यकीय व्यवसायातील नैतिक मूल्यांचे पालन करणे.

एखाद्या डॉक्टरने किंवा वैद्यकीय कर्मचाऱ्याने रुग्णांची काळजी घेताना केवळ शारीरिक उपचार न करता त्यांच्या मानसिक आणि भावनिक आरोग्याची काळजी घेणे महत्त्वाचे आहे.

उदाहरणार्थ, कर्करोगाने त्रस्त असलेल्या रुग्णाला केवळ औषधोपचार पुरेसे नाहीत, तर त्याला मानसिक आधार देणे, त्याच्या मनात सकारात्मक विचार निर्माण करणे आणि त्याला भावनिकदृष्ट्या खंबीर बनवणे देखील आवश्यक आहे.

या संदर्भात अधिक माहितीसाठी आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

• BMJ - Compassionate care: an evidence based approach
• NIH - The role of empathy in patient care

आशा आहे की या माहितीमुळे तुम्हाला 'वैद्यकीय माणूस' या संकल्पनेचा अर्थ समजला असेल.

वैद्यकीय दृष्ट्या माणूस म्हातारा होतो म्हणजे:

म्हातारपण ही एक नैसर्गिक प्रक्रिया आहे आणि ती प्रत्येकाला येते. जीवनशैलीत बदल करून आणि योग्य उपचार घेऊन वृद्ध लोक निरोगी आणि सक्रिय जीवन जगू शकतात.

अधिक माहितीसाठी आपण खालील वेबसाइटला भेट देऊ शकता:

बंगालमध्ये देवीच्या रोगावरील देवीची लस 1802 मध्ये उपलब्ध झाली.

ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीतील (British East India Company) डॉक्टरांनी लसीकरण मोहीम सुरू केली आणि हळूहळू ती संपूर्ण बंगालमध्ये पसरली.

अधिक माहितीसाठी आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:

• विकिपीडिया - देवीरोगाचा इतिहास (History of smallpox)

रक्त (Blood) म्हणजे काय?

रक्त एक लाल रंगाचे द्रव आहे, जे आपल्या शरीरात रक्तवाहिन्यांमध्ये सतत फिरत असते. ते शरीरातील सर्व भागांना ऑक्सिजन आणि पोषक तत्वे पुरवते. तसेच, कार्बन डायऑक्साइड आणि इतर टाकाऊ पदार्थ बाहेर काढण्यास मदत करते. रक्त प्लाझ्मा (plasma) आणि रक्त पेशींनी (blood cells) बनलेले असते.

रक्तातील पेशींचे प्रकार आणि त्यांची सामान्य पातळी:

• लाल रक्त पेशी (Red Blood Cells/Erythrocytes):

  या पेशी शरीरात ऑक्सिजन वाहून नेतात.

  पुरुषांमध्ये: 4.5 ते 5.5 दशलक्ष पेशी प्रति मायक्रोलीटर (million cells per microliter)

  स्त्रियामध्ये: 4.0 ते 5.0 दशलक्ष पेशी प्रति मायक्रोलीटर

• पांढऱ्या रक्त पेशी (White Blood Cells/Leukocytes):

  या पेशी शरीराला रोगांपासून वाचवतात.

  सामान्य पातळी: 4,500 ते 11,000 पेशी प्रति मायक्रोलीटर

• प्लेटलेट्स (Platelets/Thrombocytes):

  या पेशी रक्त गोठण्यास मदत करतात.

  सामान्य पातळी: 150,000 ते 450,000 प्लेटलेट्स प्रति मायक्रोलीटर

टीप: रक्तातील पेशींची पातळी प्रयोगशाळेनुसार (laboratory) थोडीफार बदलू शकते.

संदर्भ:

1. नारायणा हेल्थ - रक्ताचे घटक (इंग्रजी)
2. रोचेस्टर मेडिकल सेंटर - रक्तातील पेशींची सामान्य पातळी (इंग्रजी)

वैद्यकीय उपचार करताना डॉक्टरांच्या हलगर्जीमुळे, हॉस्पिटलच्या निष्काळजीमुळे किंवा अपघातात मृत्युमुखी पडल्यावर अनेकदा सर्वात मोठा प्रश्न निर्माण होतो तो पोस्टमाॅर्टेमचा. कोणत्याही हॉस्पिटलच्या शवागर परिसराबाहेर नजर टाकली की चिंताग्रस्त नातेवाईक दिसतात. पोस्टमाॅर्टेम नको, असा प्रत्येक कुटुंबाचा आग्रह असतो. पण त्याची आवश्यकता का आहे हे तपासून पाहण्याची गरज आहे. पोस्टमाॅर्टेमबाबतचे गैरमसज आणि त्याचे महत्त्व विषद करण्याचा हा प्रयत्न...

कोणताही अनैसर्गिक, संशयित मृत्यू, आत्महत्या किंवा पोलिसांनी शिफारस केली तर मृतदेहाचे पोस्टमाॅर्टेम करावे लागते. पण मृताचे नातेवाईक अनेकदा पोस्टमाॅर्टेम नको, असा आग्रह धरतात. मात्र अशा प्रकरणात नियमाप्रमाणे व दंड विधानसंहितेतील तरतुदीनुसार पोस्टमाॅर्टेम करावे लागते. कायद्याने हे होत असल्याने त्यातून कोणालाही सूट देता येत नाही हे सर्वप्रमथ सर्वसामान्यांनी लक्षात घेण्याची गरज आहे.

पोस्टमार्टेम करताना मृताचे सर्व अवयव काढून घेतले जातात, असा अनेकांचा गैरसमज आहे. पण तसे नसते. शरीराला काही विशिष्ट ठिकाणी छेद देऊन डोके, छाती, प्लिहा, किडनी. लिव्हर आदी अवयवांवर झालेला परिणाम तपासला जातो. त्यामुळे मृत्यू नेमका कशामुळे झाला स्पष्ट होते.

पोस्टमाॅर्टेम सेंटरबाबतही अनेक गैरसमज आहेत. यामधील कर्मचारी मद्यपान करूनच पोस्टमाॅर्टेम करतात असे सर्वसामान्यप्रमाणे बोलले जाते. पण हे एक ऑपरेशनच असल्याने सेंटरमधील कर्मचारी डॉक्टरांच्या देखरेखीखाली काम करतात. पोस्टमाॅर्टेमचे ज्ञान असलेल्या कर्मचाऱ्यांनाच हे काम दिले जाते. मूळात हे काम करणाऱ्यांची कमतरता आहे. त्यासाठी सहजासहजी कोणी तयार होत नाही. त्यामुळे हे काम करणाऱ्यांना अधिक भत्ते दिले तर पोस्टमाॅर्टेमच्या कामासाठी अधिक कर्मचारी येतील आणि मृतांच्या नातेवाईकांची प्रतीक्षाही कमी होईल.

परवानग्यांच्या फेऱ्यात

पोस्टमाॅर्टेम झाल्यावर मृतदेह एका जिल्ह्याच्या हद्दीतून दुस-या जिल्ह्याच्या हद्दीत नेण्यासाठी नातेवाईकांना अनेक परवानग्यांचे सोपस्कार पार पाडावे लागतात. त्यासाठी सर्वप्रथम स्थानिक पोलिस स्टेशनची परवागनी आवश्यक असते. त्यांची एनओसी घ्यावी लागते. मृतदेह बाहेरगावी नेण्यासाठी संबंधित पालिका हॉस्पिटल किंवा प्रशासकीय कार्यालयातून परवाना घ्यावा लागतो. बऱ्याचदा नातेवाईकांना याची माहिती नसल्याने वेळ व श्रम वाया जातात. पण त्याची माहिती सबंधित पोस्टमाॅर्टेम सेंटरमध्ये असणे आवश्यक आहे. मुंबईत असा परवाना राजावाडी, कूपर, कस्तुरबा व इतर सरकारी हॉस्पिटलमधून दिला जातो. जिल्हापातळीवर जिल्हा हॉस्पिटलमधून परवाना मिळतो. त्यामुळे पोस्टमाॅर्टेमबाबतचे गैरसमज मनातून काढून टाकण्याची गरज आहे.