सामाजिक_वर्ग

भारतीय संविधानानुसार, अनुसूचित जाती (Scheduled Castes) मध्ये त्या जाती आणि जमातींचा समावेश होतो ज्यांना राष्ट्रपतींनी अधिसूचित केले आहे. राष्ट्रपती, राज्यपालांशी विचारविमर्श करून, कोणत्या जातींना अनुसूचित जातीमध्ये समाविष्ट करायचे हे ठरवतात.

critérios ( निकष ):

1. सामाजिक मागासलेपण
2. शैक्षणिक मागासलेपण
3. आर्थिक मागासलेपण

महाराष्ट्रातील काही प्रमुख अनुसूचित जाती:

• महार
• मांग
• चांभार
• ढोर
• भंगी

टीप: अनुसूचित जातींची यादी राज्य सरकारनुसार बदलू शकते.

अधिक माहितीसाठी, आपण महाराष्ट्र सरकारच्या सामाजिक न्याय विभागाच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता: सामाजिक न्याय विभाग, महाराष्ट्र शासन

आदिम समुदाय:

• अर्थ: आदिम समुदाय म्हणजे असा समाज जो आधुनिक तंत्रज्ञान आणि शहरी जीवनापासून दूर आहे. ते साधारणपणे निसर्गावर अवलंबून असतात.
• जीवनशैली: शिकार करणे, फळे गोळा करणे आणि साधे शेती करणे हे त्यांचे मुख्य व्यवसाय आहेत.
• उदाहरण: भारतातील काही आदिवासी जमाती.
• वैशिष्ट्ये:
  • begrenzt लोकसंख्या
  • निसर्गावर अवलंबित्व
  • साधी जीवनशैली
  • पारंपरिकValues जपणे

शहरी समुदाय:

• अर्थ: शहरी समुदाय म्हणजे असा समाज जो शहरांमध्ये राहतो आणि आधुनिक जीवनशैली जगतो.
• जीवनशैली: कारखाने, कार्यालये आणि विविध सेवा क्षेत्रात काम करणे हे त्यांचे मुख्य व्यवसाय आहेत.
• उदाहरण: मुंबई, दिल्ली यांसारखी शहरे.
• वैशिष्ट्ये:
  • मोठी लोकसंख्या
  • आधुनिक तंत्रज्ञानाचा वापर
  • विविध व्यवसाय
  • शिक्षण आणि आरोग्याच्या चांगल्या सुविधा

जमीनदारी पद्धतीमध्ये प्रामुख्याने दोन वर्ग प्रचलित होते:

1. जमीनदार: हे जमिनीचे मालक होते. त्यांना सरकारकडून जमीनदारीचे हक्क मिळाले होते. ते शेतकऱ्यांकडून कर वसूल करत असत.
2. शेतकरी: हे जमिनीवर प्रत्यक्ष शेती करत असत. त्यांना जमिनीचे मालकी हक्क नव्हते. ते जमीनदारांना कर भरत असत आणि त्यांच्या जमिनीवर काम करत असत.

या दोन वर्गांमधील संबंध शोषणावर आधारलेले होते. जमीनदार शेतकऱ्यांकडून जास्त कर वसूल करत असत, त्यामुळे शेतकऱ्यांचे आर्थिक शोषण होत असे.

अधिक माहितीसाठी:

• विकिपीडिया - जमीनदारी

'घाटा खालचे लोक' आणि 'घाटा वरचे लोक' ह्या संज्ञा महाराष्ट्रात भौगोलिक स्थानावर आधारित आहेत. सह्याद्री पर्वताच्या घाटाच्या पूर्वेकडील (खालच्या) बाजूला आणि पश्चिमेकडील (वरच्या) बाजूला राहणाऱ्या लोकांचा उल्लेख करण्यासाठी ह्या संज्ञा वापरल्या जातात.

• घाटावरचे लोक: हे सह्याद्री पर्वताच्या पूर्वेकडील बाजूला, म्हणजे दख्खनच्या पठारावर राहणारे लोक होत. या भागात पर्जन्यमान कमी असते.
• घाटाखालचे लोक: हे सह्याद्री पर्वताच्या पश्चिमेकडील बाजूला, म्हणजे कोकण किनारपट्टीच्या भागात राहणारे लोक आहेत. या भागात भरपूर पाऊस पडतो.

Finder - महाराष्ट्रातील प्रादेशिक विभाग: Finder

दलित हा शब्द भारतातील त्या समुदायांसाठी वापरला जातो ज्यांना परंपरागत भारतीय समाजरचनेमध्ये 'अस्पृश्य' मानले गेले.

'दलित' या शब्दाचा अर्थ 'ज्यांचे दलन झाले आहे' किंवा 'ज्यांना दाबले गेले आहे' असा होतो.

दलित कोण आहेत?

• जे सामाजिक, आर्थिक आणि राजकीयदृष्ट्या दुर्बळ आहेत.
• ज्यांना शिक्षण आणि विकासाच्या संधींपासून वंचित ठेवले गेले.
• ज्यांच्या मानवी हक्कांचे उल्लंघन केले गेले.

अधिक माहितीसाठी, आपण खालील स्रोत पाहू शकता:

1. महाराष्ट्र राजपत्र, सामाजिक न्याय विभाग

बॅकवर्ड क्लास (Backward Class) म्हणजे सामाजिक आणि शैक्षणिकदृष्ट्या मागासलेले नागरिक.

या वर्गात कोण येतं?

• सामाजिक मागासलेपण: ज्या जाती/जमातींना समाजात कमी लेखले जाते, सामाजिकदृष्ट्या ज्यांना समान संधी मिळत नाहीत.
• शैक्षणिक मागासलेपण: ज्या समाजांमध्ये शिक्षणाचे प्रमाण कमी आहे.

भारतीय संविधानानुसार या वर्गांना शिक्षण आणि सरकारी नोकऱ्यांमध्ये आरक्षण (Reservation) दिले जाते, ज्यामुळे त्यांना सामाजिक समानता प्राप्त करता येते.

अधिक माहितीसाठी, तुम्ही खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

• सामाजिक न्याय आणि अधिकारिता मंत्रालय, भारत सरकार