लेखन

लेखनकला पद्धती

लेखनकला ही एक महत्त्वपूर्ण कला आहे, जी आपल्या भावना, विचार आणि कल्पना व्यक्त करण्याचे माध्यम आहे. लेखनकला अनेक प्रकारची असते, त्यापैकी काही प्रमुख प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:

1. वर्णनात्मक लेखन (Descriptive Writing):
   • या प्रकारच्या लेखनात, एखाद्या व्यक्ती, वस्तू, स्थळ किंवा घटनेचे तपशीलवार वर्णन केले जाते. वाचकाला ते दृश्य जसेच्या तसे डोळ्यासमोर उभे राहावे, असा लेखकाचा प्रयत्न असतो.
2. कथात्मक लेखन (Narrative Writing):
   • कथात्मक लेखन म्हणजे कथा सांगणे. यात घटना, पात्रे आणि स्थळांचे वर्णन असते. कथेला एक विशिष्ट सुरुवात, मध्य आणि शेवट असतो.
3. युक्तिवाद लेखन (Argumentative Writing):
   • या प्रकारच्या लेखनात, लेखक एका विशिष्ट विषयावर आपली भूमिका मांडतो आणि त्या भूमिकेचे समर्थन करण्यासाठी पुरावे आणि तर्क देतो.
4. विश्लेषणात्मक लेखन (Analytical Writing):
   • विश्लेषणात्मक लेखनात, एखादा विषय किंवा मुद्दा अनेक घटकांमध्ये विभागला जातो आणि प्रत्येक घटकाचे सखोल विश्लेषण केले जाते.
5. सूचनात्मक लेखन (Expository Writing):
   • या लेखनाचा उद्देश वाचकाला माहिती देणे, समजावणे किंवा शिकवणे असतो. यात तथ्ये, आकडेवारी आणि उदाहरणे यांचा वापर केला जातो.
6. सर्जनशील लेखन (Creative Writing):
   • सर्जनशील लेखन म्हणजे आपल्या कल्पना आणि भावनांना स्वतंत्रपणे व्यक्त करणे. यात कविता, कथा, नाटक, पटकथा इत्यादींचा समावेश होतो.

प्रत्येक लेखन प्रकाराचे स्वतःचे नियम आणि वैशिष्ट्ये आहेत. लेखकाने आपल्या उद्देशानुसार योग्य लेखन प्रकार निवडणे महत्त्वाचे आहे.

लेखनाच्या विविध पद्धती आहेत, त्यापैकी काही प्रमुख पद्धती खालीलप्रमाणे:

• वर्णनात्मक लेखन (Descriptive Writing): या प्रकारच्या लेखनात एखाद्या व्यक्तीचे, वस्तूचे, स्थळाचे किंवा घटनेचे तपशीलवार वर्णन केले जाते. वाचकाला ते दृश्य जसेच्या तसे अनुभवायला मिळावे, हा उद्देश असतो.
• कथात्मक लेखन (Narrative Writing): या प्रकारात एखादी कथा सांगितली जाते. यात पात्रे, घटनाक्रम आणि संघर्ष असतो. हे लेखन वाचकाला खिळवून ठेवण्याचे सामर्थ्य असते.
• युक्तिवाद लेखन (Argumentative Writing): या प्रकारच्या लेखनात एखादा मुद्दा मांडून त्याच्या समर्थनार्थ पुरावे आणि युक्तिवाद दिले जातात. वाचकाला त्या मुद्यावर सहमत करणे हा उद्देश असतो.
• विश्लेषणात्मक लेखन (Expository Writing): या प्रकारात एखादी माहिती स्पष्टपणे आणि विस्तृतपणे दिली जाते. यात विषयाची व्याख्या, वर्गीकरण, कारणे आणि परिणाम यांचा समावेश असतो.
• प्रेरक लेखन (Persuasive Writing): या प्रकारच्या लेखनात वाचकाला विशिष्ट गोष्ट करण्यास किंवा मत स्वीकारण्यास प्रवृत्त केले जाते. यात भावनात्मक आणि तार्किक युक्तिवादांचा वापर केला जातो.

याव्यतिरिक्त, लघु कथा लेखन, निबंध लेखन, पटकथा लेखन, संवाद लेखन, वैचारिक लेखन, ललित लेखन असे अनेक प्रकार आहेत. प्रत्येक लेखनाचा प्रकार विशिष्ट उद्देशाने आणि विशिष्ट शैलीत लिहिला जातो.

वैचारिक लेखन:

वैचारिक लेखनाची वैशिष्ट्ये:

वैचारिक लेखनाचे प्रकार:

उदाहरण:

१. विचारांची स्पष्टता नसणे:

 * अडचण: मनात अनेक विचार असतात, पण ते व्यवस्थित मांडता येत नाहीत.

 * उपाय:

   * लिखाणाला सुरुवात करण्यापूर्वी विचारांची मांडणी करा.

   * मनात येणारे मुद्दे एका कागदावर लिहून काढा.

   * विचार क्रमाने मांडा.

   * आपले विचार स्पष्टपणे मांडण्यासाठी, सोप्या आणि सरळ भाषेत लिहा.

२. व्याकरणाच्या चुका:

 * अडचण: लिहिताना व्याकरण आणि शुद्धलेखनाच्या चुका होतात.

 * उपाय:

   * व्याकरणाच्या नियमांचा अभ्यास करा.

   * शब्दकोश आणि व्याकरण तपासणी साधनांचा वापर करा.

   * लिहिलेले मजकूर पुन्हा वाचा आणि चुका दुरुस्त करा.

   * लेखनाची आवड असणाऱ्या व्यक्तींकडून आपल्या लेखनातील चुका तपासून घ्या.

३. भाषाशैलीचा अभाव:

 * अडचण: लेखनाला एक विशिष्ट शैली नसते.

 * उपाय:

   * विविध लेखकांचे लेखन वाचा.

   * वेगवेगळ्या लेखनशैलींचा अभ्यास करा.

   * स्वतःची भाषाशैली विकसित करा.

४. विषयाची अपुरी माहिती:

 * अडचण: ज्या विषयावर लिहायचे आहे, त्याची पुरेशी माहिती नसते.

 * उपाय:

   * विषयावर संशोधन करा.

   * पुस्तके, लेख, इंटरनेट इत्यादी स्रोतांचा वापर करा.

   * तज्ज्ञांशी चर्चा करा.

५. आत्मविश्वासाचा अभाव:

 * अडचण: लिहिताना आत्मविश्वास कमी असतो.

 * उपाय:

   * नियमितपणे लिहा.

   * इतरांकडून सकारात्मक प्रतिक्रिया घ्या.

   * स्वतःवर विश्वास ठेवा.

६. एकाग्रतेचा अभाव:

 * अडचण: लिहिताना लक्ष विचलित होते.

 * उपाय:

   * शांत ठिकाणी लिहा.

   * मोबाईल आणि इतर गोष्टींपासून दूर राहा.

   * वेळेचे योग्य नियोजन करा.

७. वेळेचे नियोजन:

 * अडचण: लेखन पूर्ण करण्यासाठी वेळ मिळत नाही.

 * उपाय:

   * लेखनासाठी दररोज थोडा वेळ काढा.

   * वेळेचे नियोजन करा.

   * वेळेवर लेखन पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करा.

८. सातत्याचा अभाव:

 * अडचण: नियमित लेखन होत नाही.

 * उपाय:

   * दररोज लिहिण्याचा सराव करा.

   * लेखनाची आवड जोपासा.

   * लेखन हे एक नियमित काम आहे हे लक्षात ठेवा.

९. वाचकांचा विचार न करणे:

 * अडचण: लेखन करताना वाचकांचा विचार केला जात नाही.

 * उपाय:

   * वाचकांना काय आवडेल, याचा विचार करा.

   * लेखन सोपे आणि वाचायला आनंददायी ठेवा.

   * आपण लिहित असलेला लेख वाचकांना समजेल अशा पद्धतीने लिहा.

१०. सुधारणेचा अभाव:

 * अडचण: लिहिलेल्या मजकुरात सुधारणा केली जात नाही.

 * उपाय:

   * लिहिलेला मजकूर पुन्हा वाचा.

   * चुका दुरुस्त करा.

   * इतरांकडून प्रतिक्रिया घ्या.

   * आपल्या लेखनात सुधारणा करण्यासाठी नेहमी प्रयत्नशील राहा.

या उपायांचा अवलंब केल्यास, लेखनातील अडचणी दूर करणे शक्य होईल.

लेखनातील तारकसांगत (Coherence) म्हणजे एखाद्या लेखातील कल्पना, वाक्ये आणि परिच्छेद यांच्यातील सुसंगती आणि क्रमबद्धता.

तारकसांगततेमुळे (Coherence) काय होते:

• अर्थपूर्णता: वाचकाला लेखकाचा मुद्दा किंवा विचार समजायला मदत होते.
• प्रवाह: कल्पना एकापाठोपाठ एक सहजपणे पुढे सरकतात.
• स्पष्टता: लेख वाचायला सोपा वाटतो.

तारकसांगतता (Coherence)कशी आणायची:

• क्रमवार मांडणी: घटना, विचार किंवा मुद्दे एका विशिष्ट क्रमाने मांडा.
• संक्रमणकालीन शब्द आणि वाक्यांश: 'आणि', 'पण', 'म्हणून', 'यामुळे' यांसारख्या शब्दांचा योग्य वापर करा.
• पुनरावृत्ती: महत्त्वाचे शब्द आणि कल्पना पुन्हा वापरा.
• सर्वनामांचा योग्य वापर: नामांऐवजी सर्वनामे वापरून वाक्ये अधिक जोडली जातात.

थोडक्यात, तारकसांगतता (Coherence) तुमच्या लेखनाला एकसंध आणि वाचायला सोपे बनवते.

मानव मी मानवासारिखा इतरां जैसा देह मला ज्ञानांजन घालून गुरूने ज्ञानदान दिधले मजला...मग हे ज्ञान अज्ञान दूर करण्यासाठी स्थिर विश्वासाची भावना हवी आणि विचार प्रगल्भ असावेत..लेखन ही शुद्ध सात्विक मनाची एकाग्रतेने उमटलेली भक्कम विचारांची शिदोरी आहे, ती समाजमनाला   दिशा प्रकाश देते ... यासाठी समर्पित भावनेने लेखन सेवा दर्जेदार उत्कृष्ट नमुना बनते.