श्रवणशास्त्र

श्रवण प्रक्रियेतील अडथळे:

श्रवण प्रक्रियेत अनेक प्रकारचे अडथळे येऊ शकतात, ज्यामुळे ऐकण्याची क्षमता कमी होऊ शकते किंवा पूर्णपणे नष्ट होऊ शकते. हे अडथळे खालीलप्रमाणे आहेत:

1. बाह्य कर्ण (Outer Ear) समस्या:

   • कर्णनलिका (Ear canal) मध्ये मेण साठणे.
   • संसर्ग (Infection) किंवा सूज.
   • बाह्य वस्तू अडकणे.

2. मध्य कर्ण (Middle Ear) समस्या:

   • कर्णपटल (Eardrum) ছিद्र होणे.
   • मध्यकर्ण संसर्ग (Middle ear infection).
   • ओटोस्क्लेरोसिस (otosclerosis): हाडांची असामान्य वाढ.

3. आंतरिक कर्ण (Inner Ear) समस्या:

   • वृद्धापकाळामुळे श्रवणशक्ती कमी होणे (Age-related hearing loss).
   • मोठ्या आवाजामुळे होणारे नुकसान.
   • आनुवंशिक दोष.
   • मेनियर्स रोग (Meniere's disease): चक्कर येणे आणि श्रवणशक्ती कमी होणे.

4. श्रवण मज्जातंतू (Auditory Nerve) समस्या:

   • ट्यूमर (Acoustic neuroma).
   • मज्जातंतूंचे नुकसान.

5. मेंदूतील समस्या:

   • स्ट्रोक (Stroke).
   • इतर मेंदूला झालेली दुखापत.

याव्यतिरिक्त, काही औषधे आणि रसायनांमुळे देखील श्रवणशक्तीवर परिणाम होऊ शकतो.

अधिक माहितीसाठी:

NIDCD - Hearing Loss

• डॉक्टर तुमच्या कानांची आणि श्रवण नलिकांची तपासणी करतात.
• कान आणि आसपासच्या भागांमध्ये काही शारीरिक समस्या आहेत का, हे तपासले जाते.

• ही चाचणी सर्वात सामान्य आहे.
• यात वेगवेगळ्या फ्रिक्वेन्सीचे (Frequency) आवाज ऐकवले जातात आणि तुम्हाला ते ऐकू येतात की नाही हे तपासले जाते.
• या चाचणीद्वारे तुमच्या श्रवणशक्तीची तीव्रता (Hearing threshold) मोजली जाते.

• या चाचणीत, ध्वनी लहरींच्या साहाय्याने तुमच्या कानाच्या पडद्याची (Eardrum) हालचाल तपासली जाते.
• मध्य कर्णातील (Middle ear) दाब आणि इतर समस्या शोधण्यासाठी ही चाचणी उपयोगी आहे.

• या चाचणीत मोठ्या आवाजाला तुमच्या कानांच्या स्नायूंची प्रतिक्रिया तपासली जाते.
• यामुळे श्रवणमार्गातील (Auditory pathway) समस्या ओळखता येतात.

• ही चाचणी नवजात शिशु आणि लहान मुलांसाठी विशेष उपयुक्त आहे.
• यात, ध्वनीstimuli दिल्यानंतर तुमच्या आतील कानातील (Inner ear) बाहेरील केसांच्या पेशींमधून (Hair cells) येणारे आवाज मोजले जातात.

• ही चाचणी मेंदूच्या श्रवण मार्गाची (Auditory pathway) तपासणी करते.
• ध्वनी stimuli दिल्यानंतर मेंदूच्या लहरींची नोंद (Brain waves) घेतली जाते.
• या चाचणीचा उपयोग नवजात शिशु आणि ज्या व्यक्ती श्रवण चाचणी देऊ शकत नाहीत, त्यांच्यासाठी होतो.

• या चाचणीमध्ये शब्द आणि वाक्ये ऐकवून तुमचीspeech समजून घेण्याची क्षमता तपासली जाते.
• हे समजून घेण्यासाठी कि तुम्हाला सामान्य बोलणे किती स्पष्टपणे ऐकू येते.

• ही चाचणी मेंदू ध्वनी माहितीवर प्रक्रिया कशी करतो हे तपासते.
• ज्या लोकांना ऐकण्यात कोणतीही अडचण न येता speech समजून घेणे कठीण जाते, त्यांच्यासाठी ही चाचणी उपयुक्त आहे.

• कारणं शोधणे (Finding the cause): श्रवणशक्ती कमी होण्याची अनेक कारणं असू शकतात, जसे की कानात मळ साठणे, संसर्ग (infection), औषधांचा दुष्परिणाम किंवा इतर वैद्यकीय समस्या. त्यामुळे, डॉक्टरांकडून तपासणी करून नक्की काय कारण आहे ते शोधणे महत्त्वाचे आहे.
• उपचार (Medical Treatment): काहीवेळा, श्रवणशक्ती कमी होण्यामागे काही वैद्यकीय कारणं असतात, ज्यावर औषधोपचार किंवा शस्त्रक्रिया (surgery) करता येतात. उदाहरणार्थ, कानात संसर्ग झाल्यास अँटिबायोटिक्स (antibiotics) घ्यावी लागतात.
• शस्त्रक्रिया (Surgery): काही विशिष्ट परिस्थितीत, जसे की ओटोस्क्लेरोसिस (otosclerosis) नावाच्या आजारात, शस्त्रक्रिया हा एक चांगला पर्याय असू शकतो.
• कॉक्लिअर इम्प्लांट (Cochlear Implant): ज्या लोकांना हियरिंग एडचा फारसा उपयोग होत नाही, त्यांच्यासाठी कॉक्लिअर इम्प्लांट हा एक चांगला पर्याय आहे. हे एक इलेक्ट्रॉनिक उपकरण आहे जे थेट श्रवण नर्व्हला (auditory nerve) उत्तेजित करते. नॅशनल इन्स्टिट्यूट ऑन डेफनेस अँड इतर कम्युनिकेशन डिसऑर्डर्स (NIDCD)
• सहाय्यक श्रवण उपकरणे (Assistive Listening Devices): काही उपकरणे जसे की मोठे आवाज करणारे फोन (amplified phones), टेक्स्ट मेसेजिंग (text messaging) सुविधा, आणि सार्वजनिक ठिकाणी वापरण्यासाठी इन्फ्रारेड सिस्टीम (infrared systems) देखील उपलब्ध आहेत.
• जीवनशैलीत बदल (Lifestyle changes): काही साधे बदल जसे की मोठ्या आवाजात संगीत न ऐकणे, ध्वनी प्रदूषण टाळणे आणि नियमितपणे कानांची तपासणी करणे, यामुळे श्रवणशक्ती सुधारण्यास मदत होऊ शकते.