
शिल्पकला
भक्ती कला ही संज्ञा भक्ती आणि कला या दोन शब्दांनी मिळून बनलेली आहे. भक्ती म्हणजे श्रद्धा, प्रेम आणि समर्पण, तर कला म्हणजे सौंदर्यपूर्ण आणि भावनात्मक अभिव्यक्ती. भक्ती कला म्हणजे कलेच्या माध्यमातून भक्ती व्यक्त करणे.
भक्ती कलेतील प्रमुख कला प्रकार:
- संगीत: भक्ती संगीतामध्ये भजन, कीर्तन, अभंग, गवळणी, आरती इत्यादींचा समावेश होतो. हे संगीत देवांची स्तुती करण्यासाठी आणि भक्तांना आध्यात्मिक अनुभव देण्यासाठी गायले जाते.
- नृत्य: भरतनाट्यम, कथक, ओडिसी यांसारख्या शास्त्रीय नृत्य प्रकारांचा उपयोग देवतेची आराधना करण्यासाठी केला जातो.
- शिल्पकला: मंदिरांमध्ये आणि घरांमध्ये देव-देवतांच्या मूर्ती बनवल्या जातात. या मूर्ती श्रद्धा आणि भक्तीचे प्रतीक असतात.
- चित्रकला: भक्तीभाव दर्शवण्यासाठी चित्रकला एक महत्त्वाचे माध्यम आहे. यामध्ये देव-देवतांची चित्रे, पौराणिक कथा आणि धार्मिक घटना चितारल्या जातात.
- साहित्य: भक्ती साहित्यामध्ये स्तोत्रे, आरत्या, अभंग, भजने, पुराणे आणि ভক্তিমূলক कथांचा समावेश होतो. हे साहित्य वाचून भक्तांना देवांबद्दल अधिक माहिती मिळते आणि त्यांची भक्ती अधिक दृढ होते.
याव्यतिरिक्त, रांगोळी, मेहंदी, वस्त्रकला, पाककला यांसारख्या अनेक कला प्रकारांचा उपयोग भक्तीमध्ये केला जातो.
भारताचे पहिले उपपंतप्रधान सरदार वल्लभभाई पटेल यांच्या स्मरणार्थ बांधलेल्या स्टॅच्यू ऑफ युनिटी (Statue of Unity) या पुतळ्याची उंची 597 फूट (182 मीटर) आहे. हा पुतळा जगातील सर्वात उंच पुतळा आहे.
ठळक मुद्दे:
- उंची: 597 फूट (182 मीटर)
- स्थळ: केवडिया, गुजरात, भारत
- उद्घाटन: 31 ऑक्टोबर 2018
अधिक माहितीसाठी आपण हे पाहू शकता: स्टॅच्यू ऑफ युनिटी वेबसाइट
कोल्हापूर शहरातील टाऊन हॉल वस्तुसंग्रहालयात ऍफ्रोडाइट या ग्रीक देवतेची प्रतिकृती आहे. ऍफ्रोडाइट ही प्रेम आणि सौंदर्य ह्यांची ग्रीक देवता मानली जाते.
मला माफ करा, "बुरुंडीच्या गणेश" बद्दल कोणतीही माहिती उपलब्ध नाही. मला याबद्दल काहीच माहिती नाही.
तुम्ही मला या विषयावर अधिक माहिती देऊ शकता का?
जगामध्ये अनेक प्रकारचे ग्रंथालय आहेत, जे विविध गरजा पूर्ण करतात. त्यापैकी काही प्रमुख प्रकार खालीलप्रमाणे आहेत:
-
सार्वजनिक ग्रंथालय:
हे ग्रंथालय लोकांसाठी असतात. येथे पुस्तके, मासिके, वर्तमानपत्रे आणि इतर साहित्य वाचायला मिळते. तसेच, काही ठिकाणी संगणक आणि इंटरनेटची सुविधा देखील उपलब्ध असते.
-
शैक्षणिक ग्रंथालय:
शाळा, महाविद्यालये आणि विद्यापीठांमध्ये हे ग्रंथालय असतात. विद्यार्थी आणि शिक्षकांसाठी अभ्यासाची पुस्तके, संदर्भ साहित्य आणि इतर शैक्षणिक साहित्य येथे उपलब्ध असते.
-
खासगी ग्रंथालय:
ही ग्रंथालये विशिष्ट व्यक्ती किंवा संस्थेसाठी असतात. त्यांच्या गरजेनुसार पुस्तके आणि इतर साहित्य येथे जमा केले जाते.
-
शासकीय ग्रंथालय:
सरकारद्वारे ही ग्रंथालये चालवली जातात. शासकीय कामकाज, कायदे आणि इतर सरकारी माहिती येथे उपलब्ध असते.
-
राष्ट्रीय ग्रंथालय:
हे ग्रंथालय देशातील सर्वात मोठे ग्रंथालय असते. यात देशातील सर्व प्रकारच्या पुस्तकांचा आणि साहित्याचा संग्रह असतो.
-
डिजिटल ग्रंथालय:
या ग्रंथालयात पुस्तके आणि इतर साहित्य डिजिटल स्वरूपात उपलब्ध असते. इंटरनेटच्या माध्यमातून ते कधीही वाचता येते.
प्रत्येक ग्रंथालयाचा उद्देश वाचकांना ज्ञान देणे आणि त्यांना माहिती उपलब्ध करून देणे हा असतो.
अधिक माहितीसाठी आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:
- https://www.mahaonline.gov.in/Site/Upload/GR/School-Education-and-Sports-Department/Marathi/201810011751130521.pdf
- https://dnyanvardhini.org.in/wp-content/uploads/2021/01/%E0%A4%97%E0%A5%8D%E0%A4%B0%E0%A4%82%E0%A4%A5%E0%A4%BE%E0%A4%B2%E0%A4%AF-%E0%A4%B5%E0%A4%BF%E0%A4%9C%E0%A5%8D%E0%A4%9E%E0%A4%BE%E0%A4%A8.pdf
मूर्तिकाराचे कौशल्य अनेक घटकांवर अवलंबून असते. त्यापैकी काही प्रमुख कौशल्ये खालीलप्रमाणे:
-
सर्जनशीलता आणि कल्पना:
मूर्तिकारांमध्ये नवीन कल्पना निर्माण करण्याची आणि त्यांना मूर्त रूप देण्याची क्षमता असावी लागते.
-
तांत्रिक कौशल्ये:
मूर्ती बनवण्यासाठी विविध तंत्रांचे ज्ञान आवश्यक आहे, जसे की कोरणे, घडवणे, साचे बनवणे आणि वेल्डिंग करणे. Wikipedia
-
साहित्याचे ज्ञान:
विविध प्रकारच्याMaterials ( साहित्य ) जसे की दगड, लाकूड, धातू, चिकणमाती आणि प्लास्टिक योग्य ज्ञान असावे लागते. Metmuseum
-
निरीक्षण कौशल्ये:
बारीक दृष्टीने निरीक्षण करण्याची क्षमता, आकार आणि प्रमाण यांचे अचूक ज्ञान असणे आवश्यक आहे. Artsy
-
समस्या निराकरण करण्याची क्षमता:
मूर्ती बनवताना येणाऱ्या अडचणींवर मात करण्याची क्षमता असावी लागते. Vam
-
कलात्मक संवेदनशीलता:
रंग, पोत आणि आकार यांबद्दल संवेदनशीलता असणे आवश्यक आहे, ज्यामुळे ते अधिक आकर्षक बनवता येते. Britannica
शिल्पकला आणि वास्तुकलेतील द्रव्य माध्यमांचा परिचय
शिल्पकला आणि वास्तुकला या दोन्ही कला प्रकारात विविध द्रव्य माध्यमे वापरली जातात. या माध्यमांच्या आधारावरच त्या कलाकृतीचा आकार, रचना आणि टिकाऊपणा ठरतो. काही प्रमुख द्रव्य माध्यमांची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:
1. दगड (Stone):
- दगड हे शिल्पकलेसाठी अतिशय महत्वाचे माध्यम आहे.
- ग्रेनाइट, मार्बल, चुना दगड, वालुकाश्म (Sandstone) इत्यादी प्रकारचे दगड वापरले जातात.
- भारतातील अनेक प्राचीन मंदिरे आणि वास्तू दगडात कोरलेल्या आहेत.
- उदाहरण: वेरूळची लेणी (Ellora Caves).
2. धातू (Metal):
- धातूमध्ये लोखंड, पितळ, कांस्य, तांबे, सोने, चांदी इत्यादींचा वापर होतो.
- धातूच्या मूर्ती, अलंकार आणि वास्तूंचे भाग बनवण्यासाठी धातू वापरले जातात.
- उदाहरण: नटराजची कांस्य मूर्ती.
3. लाकूड (Wood):
- लाकूड हे वास्तुकला आणि शिल्पकला या दोहोंसाठी वापरले जाणारे महत्त्वाचे माध्यम आहे.
- सागवान, चंदन, शिसम यांसारख्या लाकडांचा वापर केला जातो.
- लाकडी दरवाजे, खिडक्या, फर्निचर आणि लाकडी कोरीव काम हे वास्तुकलेतील महत्त्वाचे भाग आहेत.
- उदाहरण: भारतातील अनेक जुन्या घरांमध्ये लाकडी कोरीव काम आढळते.
4. माती (Clay):
- माती हे सर्वात प्राचीन माध्यमांपैकी एक आहे.
- टेराकोटा (Terracotta) म्हणजे भाजलेली माती, याचा वापर मूर्ती आणि वास्तू बनवण्यासाठी केला जातो.
- सिंधु संस्कृतीमध्ये मातीची भांडी व खेळणी मोठ्या प्रमाणात आढळतात.
- उदाहरण: टेराकोटा आर्मी (चीन).
5. काँक्रीट (Concrete):
- आधुनिक वास्तुकलेत काँक्रीटचा मोठ्या प्रमाणावर वापर होतो.
- सिमेंट, वाळू, खडी आणि पाणी यांच्या मिश्रणाने काँक्रीट तयार होते.
- काँक्रीटमुळे इमारती मजबूत आणि टिकाऊ बनतात.
- उदाहरण: आधुनिक इमारती आणि पूल.
6. काच (Glass):
- काच हे आधुनिक वास्तुकलेतील महत्त्वाचे माध्यम आहे.
- खिडक्या, दरवाजे आणि सजावटीसाठी काचेचा वापर केला जातो.
- उदाहरण: आधुनिक इमारतींमधील काचेचे दर्शनी भाग.
7. प्लास्टिक (Plastic):
- प्लास्टिकचा वापर हल्लीच्या काळात वाढत आहे.
- हे स्वस्त आणि टिकाऊ असल्यामुळे अनेक वास्तू आणि कलात्मक वस्तूंमध्ये वापरले जाते.
अधिक माहितीसाठी: