आकलन

अवबोध (Perception): अवबोध म्हणजे आपल्या ज्ञानेंद्रियांच्या (डोळे, कान, नाक, जीभ आणि त्वचा) माध्यमातून जगाची माहिती मिळवणे आणि त्या माहितीला अर्थ लावून समजून घेणे.

सोप्या भाषेत:

उदाहरण:

अवबोधाचे महत्त्व:

अधिक माहितीसाठी:

श्रवण प्रक्रियेचे (Hearing process) मुख्य हेतू खालीलप्रमाणे आहेत:

1. ध्वनी ओळखणे:
   • विविध प्रकारचे आवाज ओळखणे: जसे की बोलणे, संगीत, आणि पर्यावरणातील आवाज.
   • आवाजाच्या तीव्रतेनुसार आणि गुणवत्तेनुसार फरक करणे.
2. संदेश ग्रहण करणे:
   • बोलल्या गेलेल्या शब्दांचा अर्थ समजून घेणे.
   • संभाषणातील संदर्भ आणि भावना समजून घेणे.
3. मार्गदर्शन आणि दिशा:
   • आवाजाच्या दिशेवरून वस्तू किंवा व्यक्ती कोठे आहे हे ओळखणे.
   • धोक्यांपासून स्वतःचा बचाव करणे. (उदा. गाडीचा आवाज ऐकून बाजूला होणे)
4. मनोरंजन आणि आनंद:
   • संगीत ऐकण्याचा आनंद घेणे.
   • विविध ध्वनींच्या माध्यमातून मनोरंजन करणे.
5. सामाजिक संवाद:
   • इतरांशी बोलणे आणि त्यांचे बोलणे समजून घेणे.
   • सामाजिक संबंध सुधारणे आणि टिकवणे.

सरस निरस जाणण्याची शक्ती म्हणजे एखाद्या गोष्टीतील चांगले आणि वाईट, किंवा उपयुक्त आणि निरुपयोगी यांतील फरक ओळखण्याची क्षमता.

या शक्तीमध्ये खालील गोष्टींचा समावेश होतो:

• विश्लेषण क्षमता: माहितीचे विश्लेषण करून तिचे सार समजून घेणे.
• तुलनात्मक दृष्टी: दोन किंवा अधिक गोष्टींची तुलना करून त्यांच्यातील भेद ओळखणे.
• अनुभव: भूतकाळातील अनुभवांवरून शिकून योग्य निर्णय घेणे.
• ज्ञान: विषयाचे सखोल ज्ञान असणे.

सरस निरसतेची जाणीव असल्यामुळे व्यक्ती योग्य गोष्टी निवडू शकते आणि अयोग्य गोष्टी टाळू शकते.

गेस्टाल्ट मानसशास्त्र हे एक विचार आहे जे मानवी मेंदू माहिती कशा प्रकारे आयोजित करतो यावर लक्ष केंद्रित करते. हे नियम आपल्याला प्रतिमा आणि वस्तू कशा प्रकारे पाहतो आणि समजतो हे स्पष्ट करतात. हे नियम खालीलप्रमाणे आहेत:

• सामीप्य (Proximity): या नियमानुसार, ज्या गोष्टी एकमेकांच्या जवळ असतात, त्या गोष्टींचा समूह तयार होतो. आपण त्यांना एकत्रितपणे पाहतो.
• साम्यता (Similarity): जेव्हा अनेक वस्तू एकमेकांसारख्या दिसतात, तेव्हा त्या वस्तूंचा एक गट तयार होतो. रंग, आकार, किंवा रूपरेषा यांसारख्या साVisual साधर्म्यांमुळे समानता निर्माण होते.
• सातत्य (Continuity): या नियमानुसार, आपले डोळे एका विशिष्ट दिशेने जाणाऱ्या वस्तू पाहण्याची प्रवृत्ती ठेवतात. त्यामुळे तुटलेल्या रेषा किंवा वक्राकार मार्ग आपल्याला अखंडित दिसतात.
• बंदिस्तता (Closure): जेव्हा एखादी वस्तू पूर्णपणे बंदिस्त नसते, तेव्हा आपला मेंदू ती आकृती पूर्ण करण्याचा प्रयत्न करतो. आपण अपूर्ण आकारांना देखील पूर्णपणे पाहतो.
• समान Destinies (Common Fate): जेव्हा वस्तू एकाच दिशेने किंवा गतीने सरळ रेषेत जातात, तेव्हा त्या वस्तूंचा एक गट तयार होतो.
• आकृती आणि पार्श्वभूमी (Figure-Ground): या नियमानुसार, आपण एखाद्या दृश्यातील वस्तू (आकृती) आणि पार्श्वभूमी (ज background) वेगळे करतो. आकृती स्पष्ट आणि लक्षवेधी असते, तर पार्श्वभूमी तिच्या मागे असते.

हे नियम आपल्याला डिझाइन, कला आणि दैनंदिन जीवनातील वस्तू आणि प्रतिमा समजून घेण्यासाठी उपयुक्त ठरतात.

अधिक माहितीसाठी आपण खालील वेबसाइटला भेट देऊ शकता:

• Interaction Design Foundation - Gestalt Principles
• Verywell Mind - Gestalt Principles

आकलन म्हणजे बोध होणे, समजणे. आकलनाच्या मुख्य पातळी खालीलप्रमाणे:

1. स्मरण पातळी (Memory Level):

   या पातळीवर, विद्यार्थी माहिती जशीच्या तशी लक्षात ठेवतो. यात facts, concepts, formulas इत्यादींचा समावेश असतो. पाठांतर करून परीक्षेत तेच आठवून लिहीणे, हे या पातळीवरचे आकलन आहे.

2. आकलन पातळी (Understanding Level):

   या पातळीवर, विद्यार्थी माहिती समजून घेतो, स्पष्ट करू शकतो, आणि तिच्यातील संबंध ओळखू शकतो. उदाहरणार्थ, एखादी संकल्पना स्पष्ट करणे, दोन गोष्टींमधील फरक सांगणे, वर्गीकरण करणे इत्यादी.

3. उपयोजन पातळी (Application Level):

   या पातळीवर, विद्यार्थी माहितीचा उपयोग नवीन परिस्थितीत करू शकतो. उदाहरणार्थ, शिकलेल्या ज्ञानाचा उपयोग करून एखादी समस्या सोडवणे, नवीन उदाहरण तयार करणे, किंवा एखादे मॉडेल बनवणे.

4. विश्लेषण पातळी (Analysis Level):

   या पातळीवर, विद्यार्थी माहितीचे भाग पाडून त्यातील संबंध शोधतो. हे भाग एकमेकांवर कसे अवलंबून आहेत हे पाहतो. उदा. एखाद्या घटनेचे कारण शोधणे, दोन कल्पनांमधील संबंध तपासणे.

5. संश्लेषण पातळी (Synthesis Level):

   या पातळीवर, विद्यार्थी विविध भागांना एकत्र करून नवीन कल्पना निर्माण करतो. यात नवीन उपाय शोधणे, नवीन सिद्धांत मांडणे, किंवा नवीन कलाकृती तयार करणे इत्यादींचा समावेश होतो.

6. मूल्यांकन पातळी (Evaluation Level):

   या पातळीवर, विद्यार्थी माहितीची गुणवत्ता, उपयुक्तता आणि महत्त्व ठरवतो. यात योग्य निष्कर्ष काढणे, टीकात्मक विचार करणे, आणि निर्णयाप्रत पोहोचणे इत्यादींचा समावेश होतो.