प्राचीन इतिहास
बख्तियार खिलजीने नालंदा विद्यापीठ जाळले. तो दिल्ली सल्तनतीमधील एक तुर्की सेनापती होता. ११९३ मध्ये त्याने या विद्यापीठावर आक्रमण केले आणि ते नष्ट केले, कारण त्याला भारतीय ज्ञान आणि संस्कृती नष्ट करायची होती.
या घटनेमुळे भारतातील बौद्ध धर्माच्या अभ्यासाला मोठा धक्का बसला.
प्राचीन भारतातील काही प्रसिद्ध विद्यापीठांची नावे खालीलप्रमाणे:
- तक्षशिला विश्वविद्यालय: हे जगातील सर्वात प्राचीन विद्यापीठांपैकी एक मानले जाते. येथे विविध विषयांचे शिक्षण दिले जाई. तक्षशिला
- नालंदा विश्वविद्यालय: हे बौद्ध धर्माच्या अभ्यासाचे प्रमुख केंद्र होते. येथे देश-विदेशातून विद्यार्थी शिक्षण घेण्यासाठी येत असत. नालंदा
- विक्रमशिला विश्वविद्यालय: याची स्थापना राजा धर्मपाल यांनी केली. हे तंत्र विद्या आणि बौद्ध धर्माच्या शिक्षणासाठी ओळखले जाते. विक्रमशिला
- वल्लभी विश्वविद्यालय: हे गुजरातमध्ये असून जैन आणि बौद्ध धर्माच्या शिक्षणाचे महत्त्वाचे केंद्र होते. वल्लभी
- काशी विश्वविद्यालय: याला बनारस हिंदू विश्वविद्यालय असेही म्हणतात. हे शिक्षण आणि संस्कृतीचे प्राचीन केंद्र आहे. काशी
दक्षिण भारतात अनेक प्राचीन राज्यसत्ता होऊन गेल्या, त्यापैकी काही प्रमुख राज्यसत्ता खालीलप्रमाणे:
- चोल साम्राज्य: हे साम्राज्य सर्वात शक्तिशाली साम्राज्यांपैकी एक होते. त्यांनीnavy च्या मदतीने अनेक प्रदेश जिंकले.
अधिक माहितीसाठी: चोल राजवंश
- चेर साम्राज्य: हे साम्राज्य सध्याच्या केरळमध्ये स्थित होते आणि तेथीलInitial साम्राज्यांपैकी एक होते.
- पांड्य साम्राज्य: या राजघराण्याने Southern Tamil Nadu वर राज्य केले. त्यांचे Silk Route च्या माध्यमातून रोमशी व्यापारी संबंध होते.
अधिक माहितीसाठी: पांड्य राजवंश
- सातवाहन साम्राज्य: या राजघराण्याने महाराष्ट्रासह दक्षिण भारताच्या मोठ्या भागावर राज्य केले.
अधिक माहितीसाठी: सातवाहन राजवंश
- विजयनगर साम्राज्य: हे हिंदू साम्राज्य तुंगभद्रा नदीच्या काठी स्थापन झाले आणि त्यांनी सुमारे ३०० वर्षे राज्य केले.
अधिक माहितीसाठी: विजयनगर साम्राज्य
- राष्ट्रकूट साम्राज्य: या राजघराण्याने ८ व्या ते १० व्या शतकापर्यंत राज्य केले. त्यांनी कन्नड आणि संस्कृत साहित्याला प्रोत्साहन दिले.
अधिक माहितीसाठी: राष्ट्रकूट राजवंश
- पल्लव साम्राज्य: पल्लवांनी Southern India आणि Northern Tamil Nadu वर राज्य केले. त्यांनी स्थापत्यकलेत rock-cut temples बांधण्यास सुरुवात केली.
अधिक माहितीसाठी: पल्लव राजवंश
दक्षिण भारतात अनेक प्राचीन राजसत्ता उदयास आल्या, त्यापैकी काही प्रमुख राजसत्ता खालीलप्रमाणे:
- सातवाहन राजवंश: (इ.स. पूर्व २३० - इ.स. २२०) या राजघराण्याने सुमारे ४५० वर्षे राज्य केले. त्यांनी महाराष्ट्र, आंध्र प्रदेश आणि कर्नाटक या भागांवर आपली सत्ता स्थापित केली होती. Satavahana Dynasty
- चेर राजवंश: (इ.स. पूर्व ३०० - इ.स. १२००) चेर राजवंशाने सध्याच्या केरळ आणि তামিলনাडूच्या काही भागांवर राज्य केले. त्यांचे व्यापार आणि नौदल सामर्थ्य खूप महत्वाचे होते.
- चोल राजवंश: (इ.स. पूर्व ३०० - इ.स. १३००) चोल राजवंशाने दक्षिण भारतावर দীর্ঘकाळ राज्य केले. राजेंद्र चोल आणि राजराज चोल यांसारख्या राजांनी नौदल सामर्थ्याच्या जोरावर साम्राज्य विस्तार केला. Chola Dynasty
- पांड्य राजवंश: (इ.स. पूर्व ३०० - इ.स. १४००) पांड्य राजवंशाने তামিলনাडूच्या दक्षिणेकडील भागावर राज्य केले. ते व्यापार आणि शिक्षणाचे केंद्र बनले होते.
- पल्लव राजवंश: (इ.स. २७५ - इ.स. ८९७) पल्लव राजवंशाने তামিলनाडू आणि आंध्र प्रदेशाच्या काही भागांवर राज्य केले. त्यांनी कला आणि स्थापत्यशास्त्रामध्ये मोठे योगदान दिले. महाबलीपुरम येथील मंदिरे त्यांची সাক্ষ্য देतात. Pallava Dynasty
- राष्ट्रकूट राजवंश: (इ.स. ७५३ - इ.स. ९८२) राष्ट्रकूट राजवंशाने कर्नाटक आणि महाराष्ट्राच्या भागावर राज्य केले. त्यांनी वेरूळ (Ellora) येथील जगप्रसिद्ध कैलास मंदिर बांधले. Rashtrakuta Dynasty
- चालुक्य राजवंश: (इ.स. ५४३ - इ.स. ११९०) चालुक्यांचे दोन मुख्य भाग होते: बादामीचे चालुक्य आणि কল্যাणीचे चालुक्य. त्यांनी कर्नाटक आणि आंध्र प्रदेशावर राज्य केले आणि स्थापत्यशास्त्रामध्ये महत्त्वपूर्ण योगदान दिले. Chalukya Dynasty
या राजसत्तांनी दक्षिण भारताच्या इतिहासात, कला, स्थापत्यशास्त्र आणि प्रशासनात महत्त्वपूर्ण योगदान दिले.
कनिष्काने काश्मीरमध्ये 'कनिष्कपूर' नावाचे शहर बसवले.
अधिक माहिती:
- कनिष्क हा कुषाण वंशाचा राजा होता.
- त्याने बौद्ध धर्माला राजाश्रय दिला.
- त्याच्या काळात काश्मीरमध्ये चौथी बौद्ध संगीती झाली.
संदर्भ:
सम्राट अलेक्झांडर: ग्रीक सम्राट
सेल्युकस निकेतन चा राजदूत: मेगास्थिनीज
मेगास्थिनीज: सेल्युकस निकेतन चा राजदूत
ग्रीक सम्राट: सम्राट अलेक्झांडर
सम्राट अशोक: मगधचा सम्राट
रोमचा सम्राट: या यादीत नाही
मगधचा सम्राट: सम्राट अशोक
उत्तर: नाही, ऐतिहासिक घटनांच्या लिखित नोंदी करण्याच्या परंपरेची सुरुवात मेसोपोटेमियात झाली नाही.
मेसोपोटेमियामध्ये साधारणपणे इ.स.पू. 3200 मध्ये सुमेरियन लोकांनी (Sumerians) सर्वप्रथम लेखन प्रणाली विकसित केली, हे खरे आहे. त्यांची लेखन प्रणाली ही 'क्युनिफॉर्म' (Cuneiform) लिपी होती.
परंतु, ऐतिहासिक घटनांच्या पद्धतशीर नोंदी ठेवण्याची सुरुवात प्राचीन ग्रीसमध्ये (Ancient Greece) झाली. हेरोडोटस (Herodotus) नावाच्या ग्रीक इतिहासकाराला 'इतिहासाचा जनक' मानले जाते. त्याने इ.स.पू. 450 च्या सुमारास 'द हिस्टरीज' (The Histories) नावाचे पुस्तक लिहिले, ज्यात पर्शियन युद्धांचे वर्णन आहे.
त्यामुळे, ऐतिहासिक नोंदी ठेवण्याची पद्धत मेसोपोटेमियामध्ये सुरू झाली, असे म्हणता येणार नाही.
अधिक माहितीसाठी: