भारतातील राजकारण

1. विधानसभा (Legislative Assembly):

• विधानसभा हे राज्यांच्या विधिमंडळाचे कनिष्ठ सभागृह आहे.
• विधानसभेतील सदस्यांची निवड थेट निवडणुकीद्वारे होते.
• प्रत्येक मतदारसंघातील नागरिक गुप्त मतदानाद्वारे आपला प्रतिनिधी निवडतात.
• राज्यांची विधानसभा सदस्य संख्या त्या राज्याच्या लोकसंख्येवर अवलंबून असते.

2. विधानपरिषद (Legislative Council):

• विधानपरिषद हे राज्यांच्या विधिमंडळाचे वरिष्ठ सभागृह आहे.
• सर्व राज्यांमध्ये विधानपरिषद नाही.
• सदस्यांची निवड प्रक्रिया:
  1. थेट निवडणुकीद्वारे: काही सदस्य थेट निवडणुकीद्वारे निवडले जातात.
  2. स्थानिक स्वराज्य संस्थांद्वारे: काही सदस्य स्थानिक स्वराज्य संस्थांमधील सदस्यांद्वारे निवडले जातात, ज्यात नगरपालिका, जिल्हा परिषदा आणि पंचायत समित्यांचा समावेश असतो.
  3. शिक्षकांद्वारे: काही सदस्य शिक्षकांमधून निवडले जातात.
  4. पदवीधरांद्वारे: काही सदस्य पदवीधरांमधून निवडले जातात.
  5. राज्यपालांद्वारे: काही सदस्यांची निवड राज्यपाल करतात, जे कला, साहित्य, विज्ञान, समाजसेवा यांसारख्या क्षेत्रांतील तज्ञ असतात.

3. लोकसभा (Lok Sabha):

• लोकसभा हे भारतीय संसदेचे कनिष्ठ सभागृह आहे.
• लोकसभेतील सदस्यांची निवड थेट निवडणुकीद्वारे होते.
• प्रत्येक राज्यातील नागरिक गुप्त मतदानाद्वारे आपले प्रतिनिधी निवडतात.
• राज्यांची लोकसभा सदस्य संख्या त्या राज्याच्या लोकसंख्येवर अवलंबून असते.

4. राज्यसभा (Rajya Sabha):

• राज्यसभा हे भारतीय संसदेचे वरिष्ठ सभागृह आहे.
• सदस्यांची निवड प्रक्रिया:
  1. राज्यसभेतील सदस्यांची निवड राज्यांच्या विधानसभेतील सदस्यांद्वारे (आमदार) केली जाते.
  2. राज्य विधानसभेचे सदस्य राज्यसभेच्या सदस्यांची निवड करतात.
  3. राज्यसभेचे सदस्य राज्यांचे प्रतिनिधित्व करतात.
  4. याशिवाय, राष्ट्रपतींद्वारे १२ सदस्यांची निवड केली जाते, जे कला, साहित्य, विज्ञान, समाजसेवा यांसारख्या क्षेत्रांतील तज्ञ असतात.

राज्यनिहाय संख्या:

राज्यनिहाय लोकप्रतिनिधींची संख्या वेळोवेळी बदलू शकते, कारण हे आकडे राज्यांची लोकसंख्या आणि मतदारसंघांच्या पुनर्रचनेवर अवलंबून असतात. त्यामुळे, अचूक आकडेवारीसाठी निवडणूक आयोग (Election Commission of India) किंवा संबंधित राज्यांच्या विधानमंडळाच्या वेबसाइट्स तपासाव्यात.

अधिक माहितीसाठी, आपण भारतीय निवडणूक आयोगाच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता: https://eci.gov.in/

• लोकसभेमध्ये जास्तीत जास्त ५५२ सदस्य असू शकतात, ज्यापैकी ५३० राज्यांचे प्रतिनिधित्व करतात आणि २० केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रतिनिधित्व करतात.
• लोकसभेचे सदस्य थेट निवडणुकीद्वारे निवडले जातात.
• प्रत्येक राज्याला लोकसंख्येच्या आधारावर जागा मिळतात.

• राज्यसभेमध्ये जास्तीत जास्त २५० सदस्य असू शकतात, ज्यापैकी २३८ राज्यांचे आणि केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रतिनिधित्व करतात, तर १२ सदस्यांना राष्ट्रपती नियुक्त करतात.
• राज्यसभेचे सदस्य राज्यांच्या विधानसभा सदस्यांद्वारे निवडले जातात.
• राज्यसभेतील जागा राज्यांच्या लोकसंख्येनुसार बदलतात.

राज्यसभा निवडण्याची पद्धत:

• राज्यसभेचे सदस्य राज्यांच्या विधानसभेच्या सदस्यांद्वारे निवडले जातात.
• या निवडणुकीसाठी 'प्रमाणशीर प्रतिनिधित्व' (Proportional Representation) पद्धतीचा वापर केला जातो, ज्यामध्ये एकल संक्रमणीय मताद्वारे (Single Transferable Vote) मतदान होते.
• प्रत्येक विधानसभेतील सदस्य आपल्या राज्याच्या कोट्यातील राज्यसभेच्या सदस्यांना निवडतात.

अधिक माहितीसाठी: राज्यसभा संकेतस्थळ

• विधानसभा हे राज्याचे कनिष्ठ सभागृह आहे.
• विधानसभेचे सदस्य थेट निवडणुकीद्वारे निवडले जातात.
• राज्यातील मतदार त्यांच्या मतदारसंघातील विधानसभेच्या सदस्याला निवडतात.

• विधानपरिषद हे काही राज्यांमध्ये असलेले वरिष्ठ सभागृह आहे.
• सर्व राज्यांमध्ये विधानपरिषद नाही.

विधानपरिषदेच्या सदस्यांची निवड खालीलप्रमाणे होते:

1. १/३ सदस्य: विधानसभेच्या सदस्यांद्वारे निवडले जातात.
2. १/३ सदस्य: स्थानिक स्वराज्य संस्थांमधील सदस्यांद्वारे निवडले जातात (जसे की नगरपालिका, जिल्हा परिषद).
3. १/१२ सदस्य: शिक्षक मतदारसंघाद्वारे निवडले जातात (पदवीधर शिक्षक जे ३ वर्षांपेक्षा जास्त काळ शिकवत आहेत).
4. १/१२ सदस्य: पदवीधर मतदारसंघाद्वारे निवडले जातात (३ वर्षांपेक्षा जास्त जुने पदवीधर).
5. १/६ सदस्य: राज्यपालांद्वारे निवडले जातात, जे साहित्य, कला, विज्ञान, समाजसेवा या क्षेत्रांतील तज्ञ असतात.

प्रत्येक राज्यानुसार लोकसभेच्या, राज्यसभेच्या, विधानसभेच्या आणि विधानपरिषदेच्या जागांची संख्या बदलते. यासाठी तुम्हाला त्या विशिष्ट राज्याच्या विधानमंडळाच्या संकेतस्थळाला भेट द्यावी लागेल.