Topic icon

शरीरशास्त्र

0

माणसाच्या शरीरातील हाडे जाळली तरी नष्ट होत नाहीत.

हाडे: हाडे कॅल्शियम फॉस्फेट नावाच्या खनिजाने बनलेली असतात. हे खनिज अत्यंत स्थिर असते आणि उच्च तापमानालाही टिकून राहते. त्यामुळे, हाडे जाळली तरी ती पूर्णपणे नष्ट होत नाहीत, तर त्यांची राख होते.

महत्व: हाडे मानवी शरीरासाठी अत्यंत आवश्यक आहेत. ते शरीराला आधार देतात, महत्वाच्या अवयवांचे संरक्षण करतात आणि हालचाल करण्यास मदत करतात.

उत्तर लिहिले · 14/4/2025
कर्म · 980
0

बाह्यरुपीय पुरावे विज्ञान (Forensic Anthropology) हे न्यायवैद्यक विज्ञानाची एक शाखा आहे. यात मानवी अवशेष आणि कंकाल (हाडांचा सांगाडा) यांच्या अभ्यासाचा समावेश होतो.

या शाखेचा उपयोग खालील कामांसाठी होतो:

  • मृत व्यक्तीची ओळख पटवणे (ओळख न पटलेल्या मृतदेहांची ओळख)
  • मृत्यूचे कारण आणि पद्धत शोधणे
  • गुन्ह्यांमध्ये सापडलेल्या मानवी अवशेषांचे विश्लेषण करणे
  • नैसर्गिक आपत्ती किंवा मानवनिर्मित आपत्तींमध्ये सापडलेल्या पीडितांची ओळख पटवणे

बाह्यरुपीय पुरावे वैज्ञानिक खालील गोष्टींचा अभ्यास करतात:

  • हाडांची रचना आणि विकास
  • हाडांवर झालेले आघात (जखमा)
  • मृत्यू समयी असलेले आजार
  • व्यक्तीची उंची, लिंग आणि वय
  • वंश आणि भौगोलिक मूळ

या माहितीच्या आधारावर, ते कायदेशीर तपासांना मदत करतात.

उत्तर लिहिले · 25/3/2025
कर्म · 980
0

नाही, कान हे ज्ञानेंद्रिय नाही, ते फक्त श्रवणेंद्रिय आहे.

ज्ञानेंद्रिये आपल्याला बाह्य जगाची माहिती मिळवून देतात. ज्ञानेंद्रिये पाच आहेत:

  1. डोळे: दृष्टीज्ञान
  2. कान: श्रवणज्ञान
  3. नाक: घ्राणज्ञान
  4. जीभ: चवज्ञान
  5. त्वचा: स्पर्शज्ञान

कान आपल्याला आवाज ऐकण्यास मदत करतात, परंतु त्या आवाजाचा अर्थ लावणे आणि त्यातून ज्ञान प्राप्त करणे ही मेंदूची क्रिया आहे.

उत्तर लिहिले · 25/3/2025
कर्म · 980
0

डोळा व कान या ज्ञानेंद्रियांची निरीक्षणातील भूमिका खालीलप्रमाणे आहे:

1. डोळा (Eye):
  • दृष्टीज्ञान: डोळ्यांमुळे आपल्याला वस्तू दिसतात. वस्तूंचा रंग, आकार, आणि त्यांची जागा समजते. निरीक्षणासाठी ही माहिती खूप महत्त्वाची असते.
  • हालचाल ओळखणे: डोळे वस्तूंच्या हालचाली ओळखू शकतात. त्यामुळे, कोणती वस्तू किती वेगाने सरळ रेषेत किंवा वक्र मार्गाने जाते आहे, हे समजू शकते.
  • प्रकाश आणि रंग: डोळे आपल्याला प्रकाशाची तीव्रता आणि रंगांमधील फरक ओळखायला मदत करतात, ज्यामुळे आपण वस्तू अधिक चांगल्या प्रकारे पाहू शकतो.
2. कान (Ear):
  • ध्वनी ओळखणे: कानांमुळे आपल्याला आवाज ऐकू येतात. प्रत्येक वस्तूचा आवाज वेगळा असतो, जो आपल्याला वस्तू ओळखायला मदत करतो.
  • आवाजाची दिशा: कान आपल्याला आवाज कोणत्या दिशेने येतो आहे, हे सांगतात. त्यामुळे, आवाज नेमका कुठून येत आहे हे कळते.
  • ध्वनीची तीव्रता: कान आवाजाची तीव्रता (sound intensity) ओळखतात, ज्यामुळे कोणता आवाज मोठा आहे आणि कोणता लहान आहे हे समजते.

निरीक्षणातील भूमिका: डोळे आणि कान दोन्ही ज्ञानेंद्रिये निरीक्षणासाठी खूप महत्त्वाचे आहेत. डोळ्यांनी आपण वस्तू पाहतो आणि कान आपल्याला त्यांच्याबद्दल ऐकायला मदत करतात. उदाहरणार्थ, जर आपण एखादे वाहन बघत आहोत, तर डोळे आपल्याला त्याचा रंग, आकार आणि हालचाल दाखवतील, तर कान आपल्याला त्याच्या इंजिनचा आवाज ऐकवतील. या दोन्ही गोष्टी एकत्र आल्यावरच आपण त्या वस्तूचे निरीक्षण पूर्ण करू शकतो.

उत्तर लिहिले · 24/3/2025
कर्म · 980
0

मानवी हृदयाला चार कप्पे आहेत.

उजवे अलिंद / rihht atrium /उजवी कर्णिका

डावे अलिंद

उजवे निलय / उजवी जवनिका / Right ventricle

डावे निलय




आपल्या हृदयाचा आकार हा प्रौढ व्यक्तीच्या बंद

मुठी येव्हडा असतो.

दररोज अंदाजे 115000 हृदयाला ठोके पडतात.

आपल्याला आपल्या हृदयाची धडधड/ लब-दब आवाज का ऐकू येतो ? तर हृदयांच्या झडपा बंद होणे व उघडणे यातून हा आवाज निर्माण होतो.


शरीराच्या सर्व भागातील अल्प ऑक्सिजन युक्त रक्त हृदयात येणे, हृदयाकडून ते रक्त ऑक्सिजन युक्त करण्यासाठी फुप्फुसाकडे पाठवणे , ऑक्सीजन युक्त झालेले रक्त फुप्फुसाकडून पुन्हा हृदयात व हृदयातून शरीराकडे पाठवण्यासाठी याला रक्ताभिसरण असे म्हणतात.



आता चार कप्प्यांचे कार्य आपण पाहू.

अधो महाशीर inferior vena cava हृदयाच्या खालील सर्व भागातील रक्त हृदयाकडे आणते, ऊर्ध्व महाशीर superior vena cava हृदयाच्या वरील भागातील रक्त हृदयात आणते, इथे हृदयात म्हणजे उजवे अलिंद right atrium.

याच वेळेस चार फुप्फुस शिरा द्वारे ऑक्सिजनयुक्त रक्त डाव्या अलिंदा मध्ये येते.( केवळ फुप्फुस शिरा द्वारे ऑक्सिजनयुक्त रक्त वाहते बाकी सर्व शिरांमधून अल्प ऑक्सिजनयुक्त रक्त वाहते म्हणजेच ज्यामध्ये कार्बन डायॉक्साईडचे प्रमाण जास्त आहे असे )

दोन्ही अलिंदे जेव्हा रक्ताने पूर्णपणे भरतात तेव्हा त्रिदल (त्री- 3 , दल - पाकळ्या) व द्विदल (द्वी - 2 )झडप उघडते व अनुक्रमे उजव्या निलयामध्ये व डाव्या निलयात येते. त्रिदल झडप खालील प्रमाणे दिसते.


द्विदल झडप खालील प्रमाणे दिसते.




या झडपा मुळे रक्त उलट दिशेने वाहत नाही. केवळ एकाच दिशेने रक्तप्रवाह व्हावा यासाठी ही योजना आहे.

दोन्ही निलय रक्ताने पूर्ण भरल्यावर हृदय स्नायु आकुंचन पावतात . उजव्या निलयातील रक्त शुद्ध होण्यासाठी डाव्या व उजव्या धमनी ( हा अपवाद आहे) मधून फुप्फुसाकडे जाते. तर डाव्या निलयातील रक्त महाधमनी द्वारे शरीराच्या सर्व भागाला पोहोचते.

धमणी मधून ऑक्सिजनयुक्त रक्त वाहते तर शिरा मधून अल्प ऑक्सिजनयुक्त म्हणजेच कार्बन-डाय-ऑक्‍साईड युक्त रक्त वाहते.

धमन्या शरीरामध्ये खोलवर स्थित असतात तर शिरा त्वचेला लागत असतात.

धमन्याना झडपा नसतात तर शिरांना विशिष्ट ठिकाणी झडपा असतात. मनगटावरील झडप सर्वपरिचित आहे.




हृदयाचे कार्य हे स्वायत्त चेता संस्थे द्वारे चालते. autonomous nervous system त्यामुळे आपले नियंत्रण त्याच्यावर नसते.


उत्तर लिहिले · 8/6/2022
कर्म · 53700
1
सर्वसामान्य शरीरातील सर्वात मोठ्या ग्रंथीचे नाव यकृत आहे.
उत्तर लिहिले · 8/6/2022
कर्म · 53700
0

Manवी पचनसंस्थेची रचना खालीलप्रमाणे आहे:

  1. तोंड (Mouth): अन्न खाण्याची सुरुवात तोंडातून होते. लाळ ग्रंथी लाळ तयार करतात, ज्यामुळे अन्न मऊ होते आणि लाळेतील एन्झाईम अन्नपचनास मदत करतात.
  2. घसा (Pharynx): तोंडातून अन्न घशात जाते.
  3. अन्ननलिका (Esophagus): ही एक लांब नळी आहे जी घशातून अन्न जठरापर्यंत पोहोचवते.
  4. जठर (Stomach): जठर हे अन्न साठवणारा आणि पचनाचा महत्वाचा भाग आहे. येथे अन्न hydrochloric ऍसिड आणि पेप्सिनच्या साहाय्याने पचायला सुरुवात होते.
  5. लहान आतडे (Small Intestine): हे अन्नपचनाचे मुख्य ठिकाण आहे. लहान आतड्याची लांबी सुमारे 6 मीटर असते. येथे अन्न पूर्णपणे पचते आणि पोषक तत्वे रक्तात शोषली जातात.
  6. मोठे आतडे (Large Intestine): लहान आतड्यानंतर अन्नाचा उर्वरित भाग मोठ्या आतड्यात जातो. येथे पाणी आणि क्षार शोषले जातात आणि विष्ठा तयार होते.
  7. गुदाशय (Rectum): हे मोठ्या आतड्याच्या शेवटी असते, जिथे विष्ठा साठवली जाते.
  8. गुदद्वार (Anus): गुदद्वारातून विष्ठा शरीराबाहेर टाकली जाते.
  9. यकृत (Liver): यकृत पित्त (bile) तयार करते, जे चरबीयुक्त पदार्थांच्या पचनासाठी आवश्यक आहे.
  10. अग्न्याशय (Pancreas): অগ্ন্যাশয়胰ন पैनक्रियाटिक ज्यूस तयार करते, ज्यात अन्नपचनासाठी आवश्यक एन्झाईम असतात.
  11. पित्ताशय (Gallbladder): पित्ताशय पित्त साठवते.

पचनसंस्थेची आकृती (Diagram of Digestive System):

पचनसंस्थेची आकृती

(Wikimedia Commons)

उत्तर लिहिले · 24/3/2025
कर्म · 980