मराठा साम्राज्य
मी थेट प्रतिमा (इमेज) प्रदर्शित करू शकत नाही. तथापि, अष्टप्रधान मंडळ हे छत्रपती शिवाजी महाराजांनी स्थापन केलेले आठ मंत्र्यांचे एक मंडळ होते, जे त्यांच्या प्रशासनात महत्त्वाचे योगदान देत होते. या मंडळात प्रत्येक मंत्र्याला विशिष्ट जबाबदारी नेमून दिली होती.
आपण अष्टप्रधान मंडळाची प्रतिमा पाहण्यासाठी खालील विकिपीडिया दुव्याला भेट देऊ शकता:
छत्रपती शिवाजी महाराजांच्या मृत्यूनंतर रायगड दोन वेळेस जाळला गेला:
- पहिला वेढा (इ.स. 1689): मुघल बादशाह औरंगजेब याने रायगडला वेढा घातला. त्यावेळी, झुल्फिकार खानाने रायगड जिंकून घेतला आणि रायगडाला आग लावली.
- दुसरा वेढा (इ.स. 1818): ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीने रायगडाला वेढा घातला आणि किल्ला ताब्यात घेतल्यानंतर आग लावली.
या दोन घटनांमध्ये रायगडाचे मोठे नुकसान झाले.
अधिक माहितीसाठी हे संदर्भ उपयोगी ठरतील:
- शिर्के
- मोहिते
- घोरपडे
- भोसले
- जाधव
- राऊत
- देशमुख
- पाटील
शंभूराजेंचे बलिदान:
छत्रपती संभाजी महाराज यांचा जन्म १४ मे १६५७ रोजी पुरंदर किल्ल्यावर झाला. ते मराठा साम्राज्याचे दुसरे छत्रपती होते. त्यांनी अत्यंत कमी वयात अनेक भाषा व शास्त्रांचे ज्ञान प्राप्त केले होते. शंभूराजे पराक्रमी, शूर आणि आपल्या धर्मावर निष्ठा असणारे होते.
१ फेब्रुवारी १६८९ रोजी संगमेश्वर येथे मुघलांनी संभाजी महाराजांना पकडले. औरंगजेबाने त्यांना इस्लाम धर्म स्वीकारण्यास सांगितले, परंतु त्यांनी नकार दिला. त्यानंतर औरंगजेबाने त्यांना हालहाल करून मारण्याची शिक्षा दिली.
११ मार्च १६८९ रोजी तुळापूर येथे संभाजी महाराजांची हत्या करण्यात आली. त्यांच्या बलिदानाने मराठा साम्राज्याला मोठी प्रेरणा मिळाली. त्यांनी धर्मासाठी आणि स्वराज्यासाठी आपले प्राण अर्पण केले.
महत्व:
- धर्मनिष्ठा: संभाजी महाराजांनी धर्मासाठी आपले प्राण दिले.
- स्वराज्याचे रक्षण: त्यांनी मराठा साम्राज्याचे रक्षण केले.
- प्रेरणा: त्यांचे बलिदान मराठा साम्राज्यासाठी एक प्रेरणा ठरले.
संदर्भ:
उत्तर:
छत्रपती संभाजी महाराजांनी बऱ्हाणपूरवर हल्ला करण्याची काही प्रमुख कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:
- मुघलांना धडा शिकवणे: बऱ्हाणपूर हे मुघलांचे एक महत्त्वाचे ठिकाण होते. तेथून मुघल दक्षिणेकडील राज्यांवर सतत दबाव टाकत होते. संभाजी महाराजांनी या हल्ल्याद्वारे मुघलांना त्यांची ताकद दाखवून दिली आणि त्यांना शह देण्याचा प्रयत्न केला.
- साम्राज्याची आर्थिक गरज: मराठा साम्राज्याला आर्थिक अडचणी जाणवत होत्या. बऱ्हाणपूर हे एक व्यापारी केंद्र असल्यामुळे तेथे लूट करून साम्राज्यासाठी संपत्ती मिळवण्याचा हेतू होता.
- राजकीय दबाव: मराठा साम्राज्यावर सतत होणाऱ्या मुघलांच्या आक्रमणांना प्रत्युत्तर देणे आवश्यक होते. बऱ्हाणपूरवर हल्ला करून संभाजी महाराजांनी मुघलांना मराठा साम्राज्य दुर्बळ नाही हे दाखवून दिले.
- territory विस्तार: संभाजी महाराजांना मराठा साम्राज्याचा विस्तार करायचा होता आणि बऱ्हाणपूर जिंकून घेणे हा त्या योजनेचा भाग होता.
या हल्ल्यामुळे मराठा साम्राज्याची ताकद वाढली आणि मुघलांना मोठा धक्का बसला.
छत्रपती शिवाजी महाराजांनी 1657 मध्ये आरमार (navy) उभारले.
इ.स. 1657 मध्ये कल्याण आणि भिवंडी जिंकल्यानंतर मराठा आरमाराची मुहूर्तमेढ रोवली गेली. शिवाजी महाराजांनी दूरदृष्टीने आरमारी सामर्थ्य ओळखले आणि त्या दृष्टीने प्रयत्न सुरू केले.
संदर्भ: