वर्तन

जर कोणी तुमचा फायदा घेत असेल, तर ते ओळखण्यासाठी काही गोष्टी लक्षात घेण्यासारख्या आहेत:

• सतत मागणी: जर एखादी व्यक्ती तुमच्याकडे सतत काहीतरी मागत असेल, मग ते पैसे असोत, वस्तू असोत किंवा मदत असो, तर ते धोक्याचे लक्षण आहे.
• कर्तव्य भावनेचा अभाव: तुमच्या मदतीची परतफेड करण्याची त्यांची इच्छा नसेल किंवा ते तुमचे आभार मानत नसतील, तर ते तुमचा फायदा घेत आहेत.
• एकतर्फी नाते: नातेसंबंधात फक्त तुम्हीच देत असाल आणि त्या बदल्यात तुम्हाला काहीच मिळत नसेल, तर तुमचा गैरफायदा घेतला जात आहे.
• खोटेपणा: जर ती व्यक्ती तुमच्याशी खोटं बोलत असेल किंवा गोष्टी लपवत असेल, तर शक्यता आहे की ते तुमचा फायदा घेत आहेत.
• भावनिक दबाव: काही लोक तुम्हाला भावनिक दबाव टाकून त्यांच्या फायद्याचे काम करून घेतात.

या लक्षणांवर लक्ष ठेवल्यास, तुम्हाला कोणीतरी तुमचा फायदा घेत आहे की नाही हे ओळखता येईल.

अधिक माहितीसाठी आपण खालील वेबसाईटला भेट देऊ शकता:

आई-वडिलांनी मुलांचं म्हणणं ऐकून घ्यावं आणि त्यांना समजून घ्यावं. त्याचप्रमाणे, मुलांनी देखील आई-वडिलांचा आदर करावा आणि त्यांचं ऐकावं.

मुलांनी आई-वडिलांचे ऐकावे यासाठी काही उपाय:

• संवाद: मुलांशी नियमितपणे संवाद साधा. त्यांच्या समस्या, अडचणी आणि इच्छा जाणून घ्या.
• प्रेम आणि आपुलकी: मुलांना प्रेम आणि आपुलकी द्या. त्यांना सुरक्षित आणि आनंदी वाटेल असं वातावरण तयार करा.
• उदाहरण: तुम्ही स्वतः चांगले उदाहरण बना. तुम्ही जे बोलता ते करा.
• नियम आणि मर्यादा: मुलांना नियम आणि मर्यादा घालून द्या. त्यांचं पालन करण्यास सांगा.
• प्रोत्साहन आणि प्रशंसा: चांगल्या कामांसाठी मुलांना प्रोत्साहन द्या आणि त्यांची प्रशंसा करा.
• वेळ: मुलांना वेळ द्या. त्यांच्यासोबत खेळा, गोष्टी करा आणि गप्पा मारा.

जर मुलं ऐकत नसेल, तर खालील गोष्टी करू शकता:

• शांत राहा: रागावू नका किंवा ओरडू नका. शांतपणे समजावून सांगा.
• कारणं शोधा: मुलं का ऐकत नाहीत याची कारणं शोधा.
• तोडगा काढा: एकत्रितपणे तोडगा काढा.
• सकारात्मक दृष्टिकोन: सकारात्मक दृष्टिकोन ठेवा.

टीप: प्रत्येक मूल वेगळं असतं. त्यामुळे, प्रत्येक मुलासाठी वेगवेगळे उपाय लागू होऊ शकतात.

सिंहिणी (मादी सिंह) आणि मांजरी यांच्यात काही समान वर्तणुकीक वैशिष्ट्ये दिसून येतात, पण त्या दोघींच्यात खूप फरक आहेत. त्यांची वर्तणूक, सामाजिक रचना, शिकार करण्याची पद्धत, आणि पिलांची काळजी घेण्याची पद्धत यांमध्ये फरक असतो.

• शिकार करण्याची पद्धत: सिंहिणी मोठ्या गटांमध्ये शिकार करतात आणि त्यांची शिकार करण्याची पद्धत मांजरीपेक्षा वेगळी असते.
• सामाजिक रचना: सिंहिणी सामाजिक गटांमध्ये राहतात, ज्यात अनेक माद्या आणि त्यांचे शावक (cub) असतात, तर मांजरी सहसा एकट्या राहतात.
• पिलांची काळजी: सिंहिणी आपल्या पिलांची एकत्रितपणे काळजी घेतात. त्या एकमेकांच्या पिलांना दूध पाजतात आणि त्यांचे संरक्षण करतात, ज्यामुळे पिलांची जगण्याची शक्यता वाढते.

या माहितीसाठी तुम्ही खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

• Science Focus - Lions
• National Geographic - African Lion

मानसशास्त्रातील दृष्टिकोन आणि वर्तणूक

मानसशास्त्रानुसार, एक वृत्ती एखाद्या विशिष्ट वस्तू, व्यक्ती, वस्तू किंवा घटनेबद्दल भावना, विश्वास आणि वर्तणुकीचा संच दर्शवते. दृष्टिकोन बहुतेक अनुभवांचा किंवा संगोपनचा परिणाम असतो आणि त्यांच्या वागणूवर त्यांचा प्रभाव असतो. वृत्ती टिकत असताना, ते देखील बदलू शकतात.

मनोवृत्तीचे जवळून निरीक्षण

मृत्युदंडाबद्दल तुमचे मत काय आहे?

कोणता राजकीय पक्ष देश चालविण्याकरिता चांगली नोकरी करतो? शाळांमध्ये प्रार्थनेला परवानगी पाहिजे? टीव्हीवर हिंसा का व्हावी?

शक्यता आहे की आपण या आणि अशाच प्रकारच्या प्रश्नांवर कदाचित योग्य मते घेतल्या आहेत. आपण अशा प्रकरणांबद्दल स्वारस्य विकसित केले आहे आणि हे मतप्रणाली आपल्या विश्वासांवर तसेच आपल्या वागणुकीवर परिणाम करतात. सामाजिक मनोवृत्तीच्या क्षेत्रातील अभ्यासाचा अभ्यासाचा महत्त्वाचा विषय आहे. पण एक दृष्टीकोन नक्की काय आहे? तो कसा विकास करतो?

मानसशास्त्रज्ञ रूढीपरत्वे कसे करतात?

मानसशास्त्रज्ञ विशिष्ट प्रकारे गोष्टींचे मूल्यांकन करण्यासाठी शिकवण्याची प्रवृत्ती म्हणून दृष्टिकोन परिभाषित करतात. यात लोक, समस्या, ऑब्जेक्ट किंवा इव्हेंट्सचे मूल्यांकन समाविष्ट आहे. अशी मूल्यांकन अनेकदा सकारात्मक किंवा नकारात्मक असतात, परंतु काही वेळा ते अनिश्चित देखील असू शकते. उदाहरणार्थ, एखाद्या विशिष्ट व्यक्तीबद्दल किंवा समस्येबद्दल आपल्याला कदाचित मिश्र भावना असू शकतात

संशोधक देखील असे सुचवित करतात की असे विविध घटक आहेत जे स्वभाव तयार करतात.

वृत्तीचे घटक कधीकधी CAB किंवा ABC चे वृत्ती म्हणून ओळखले जातात.

संज्ञानात्मक घटक: विषयाबद्दल आपले विचार आणि विश्वास.

त्रासदायक घटक: ऑब्जेक्ट, व्यक्ती, इश्यु किंवा इव्हेंटमुळे आपल्याला कसे वाटते?

वर्तणूक घटक: वृत्ती आपल्या वागणुकीवर कशी प्रभाव पाडते

दृष्टिकोन देखील स्पष्ट आणि अप्रत्यक्ष असू शकतात.

स्पष्ट दृष्टिकोन म्हणजे आपल्याला जाणीवपूर्वक जाणीव आहे आणि आमच्या वर्तणुकीवर आणि विश्वासांवर त्याचा स्पष्टपणे प्रभाव पडतो. अप्रत्यक्ष दृष्टिकोन बेशुद्ध आहेत परंतु तरीही आपल्या समजुती आणि वर्तनावर परिणाम होतो.

असे अनेक कारक आहेत जे अभ्यासाचे स्वरूप कसे आणि का वाढवू शकते यावर प्रभाव टाकू शकतो.

अनुभव

अनुभवांच्या परिणामांप्रमाणे रूढी थेट तयार होतात थेट वैयक्तिक अनुभवामुळे ते दिसू शकतील किंवा ते निरीक्षणाच्या परिणामी होऊ शकतात.

सामाजिक घटक

सामाजिक भूमिका आणि सामाजिक मानद्यांचे दृष्टिकोन वर एक मजबूत प्रभाव असू शकतो. विशिष्ट भूमिका किंवा संदर्भानुसार लोक कसे वागतात याची सामाजिक भूमिका आहे. सामाजिक नियमांमधे सोसायटीचे नियम समाविष्ट होतात जे व्यवहारास योग्य मानले जातात.

शिकणे

दृष्टिकोन विविध मार्गांनी शिकता येतो. एखाद्या विशिष्ट उत्पादनाबद्दल आपल्या वृत्तीवर प्रभाव पाडण्यासाठी जाहिरातदार क्लासिकल कंडीशनिंगचा वापर करतात ते विचारात घ्या. एका टीव्ही व्यावसायीमध्ये, आपण तरुण, सुंदर लोक खेळत खेळताना आनंदाने उष्णकटिबंधीय समुद्र किनार्यावर मजा करत आहात. हे आकर्षक आणि आकर्षक प्रतिमा आपल्याला या विशिष्ट पेयाचे सकारात्मक संबंध विकसित करण्यास कारणीभूत आहेत.

दृष्टिकोन कसे विकसित होतात त्यावर प्रभाव करण्यासाठी ऑपरेटिक कंडीशनिंगचा देखील वापर केला जाऊ शकतो. कल्पना करा एक तरुणाने नुकतीच धूम्रपान सुरु केली आहे.

जेव्हा ते सिगारेट लावून दिसेल, लोक तक्रार करतील, त्याला शिक्षा द्या आणि त्याला आपल्या परिसरातून निघून जाण्यास सांगा. त्यांच्या आजूबाजूच्या लोकांकडून मिळालेले हे नकारात्मक अभिप्राय त्यांना नंतर धूम्रपान करण्याबद्दल प्रतिकुल मत प्राप्त करण्यास प्रवृत्त करते आणि त्यांनी ही सवय सोडण्याचा निर्णय घेतला आहे.

अखेरीस, लोक त्यांच्या आजूबाजूच्या लोकांच्या देखरेख करून देखील स्वभाव जाणून घेतात . जेव्हा आपण प्रशंसा करतो तेव्हा एखाद्या विशिष्ट दृष्टिकोणाचा सहभाग घेतो तेव्हा आपल्याला समान विश्वास विकसित होण्याची अधिक शक्यता असते. उदाहरणार्थ, मुले आपल्या पालकांच्या वर्तणुकीवर बराच वेळ घालवतात आणि सहसा अशाच प्रकारे दृष्टिकोन प्रदर्शित करतात.

वर्तणुकीवर परिणाम कसा असावा?

आम्ही असे गृहीत धरतो की लोक त्यांच्या स्वभावानुसार वागतात.

तथापि, सामाजिक मानसशास्त्रज्ञांनी असे आढळले की दृष्टिकोन आणि वास्तविक वर्तणूक नेहमी उत्तम प्रकारे संरेखित नाहीत. अखेरीस, बरेच लोक एक विशिष्ट उमेदवार किंवा राजकीय पक्षाचे समर्थन करतात परंतु तरीही बाहेर जाण्यास आणि मतदान करण्यास अयशस्वी ठरतात.

दृष्टिकोन सामर्थ्य असणारे घटक

संशोधकांनी हे शोधले आहे की विशिष्ट परिस्थितीनुसार लोक त्यांच्या वर्तणुकीनुसार वागण्याची अधिक शक्यता करतात.

जेव्हा आपले दृष्टिकोन वैयक्तिक अनुभवाचे परिणाम आहेत.

आपण या विषयावर तज्ञ असाल

जेव्हा आपण अनुकूल परिणामांची अपेक्षा कराल तेव्हा.

जेव्हा दृष्टिकोन वारंवार व्यक्त केला जातो

जेव्हा आपण या समस्येमुळे काही जिंकण्यासाठी किंवा काहीतरी गमावू इच्छित असाल.

वागणूक बदलण्याची पद्धत बदलू शकते

काही प्रकरणांमध्ये, लोक त्यांच्या वर्तणुकीशी चांगले संरेखित करण्यासाठी त्यांच्या दृष्टिकोनात बदल करू शकतात. संज्ञानात्मक विसंगती एक अपूर्व गोष्ट आहे ज्यामध्ये परस्परविरोधी विचार किंवा विश्वासांमुळे एखाद्या व्यक्तीने मानसिक त्रासदायी अनुभव घेतला आहे. या ताण कमी करण्यासाठी, लोक त्यांच्या इतर श्रद्धा किंवा वास्तविक आचरण दर्शविण्यासाठी त्यांचे मनोवृत्ती बदलू शकतात.

संज्ञानात्मक मतभेदांमुळे मनोवृत्ती बदलण्याचा एक उदाहरण

पुढील परिस्थितीची कल्पना करा: आपण नेहमी आर्थिक सुरक्षेसाठी उच्च मूल्य ठेवले आहे, परंतु आपण एखाद्यास अतिशय आर्थिकदृष्ट्या अस्थिर असलेल्या व्यक्तीशी डेटिंग करणे सुरू केले आहे. परस्परविरोधी विश्वासांमुळे आणि वर्तनाने झालेली तणाव कमी करण्यासाठी आपल्याजवळ दोन पर्याय आहेत.

आपण संबंध संपवू शकता आणि जो अधिक आर्थिकदृष्ट्या सुरक्षित आहे तो भागीदार शोधू शकता किंवा आपण वित्तीय स्थीरतेबद्दल महत्त्व कमी करू शकता. आपल्या विरोधाभास वृत्ती आणि वर्तनामध्ये विसंगती कमी करण्यासाठी, आपल्याला एकतर दृष्टिकोन बदलणे किंवा आपले क्रिया बदलणे आवश्यक आहे

वर्तणुकीवर दृष्टिकोन कसा प्रभावशाली ठरू शकतो, पण ते दगड नाही. वृत्ती रचनामुळे होणारे हेच प्रभाव देखील वृत्ती बदल घडवू शकतात.

जागेनुसार माणसाने सवयी बदलाव्यात की नाही, हा एक गुंतागुंतीचा प्रश्न आहे. याचे उत्तर अनेक गोष्टींवर अवलंबून असते, जसे की:

• परिस्थिती: काही परिस्थितीत, जागेनुसार सवयी बदलणे आवश्यक असू शकते. उदाहरणार्थ, जर तुम्ही एखाद्या नवीन शहरात राहायला गेला असाल, तर तुम्हाला तेथील स्थानिक चालीरीती आणि जीवनशैली आत्मसात करावी लागेल.
• ध्येय: तुमचे ध्येय काय आहे यावरही हे अवलंबून असते. जर तुम्हाला एखाद्या विशिष्ट समाजात स्वीकारले जायचे असेल, तर तुम्हाला तेथील लोकांप्रमाणे वागावे लागेल.
• व्यक्तिमत्व: काही लोक नवीन ठिकाणी लवकर रुळतात, तर काहींना वेळ लागतो. तुमचे व्यक्तिमत्व कसे आहे यावरही हे अवलंबून असते.

सवयी बदलण्याचे फायदे:

• नवीन ठिकाणी जुळवून घेणे सोपे जाते.
• सामाजिक संबंध सुधारतात.
• नवीन गोष्टी शिकायला मिळतात.

सवयी न बदलण्याचे फायदे:

• तुम्ही स्वतःशी प्रामाणिक राहता.
• तुमची ओळख टिकून राहते.
• तुम्ही अधिक आनंदी राहू शकता.

अखेरीस, जागेनुसार सवयी बदलायच्या की नाही, हा निर्णय पूर्णपणे तुमचा आहे. तुमचे ध्येय काय आहे आणि तुम्हाला काय महत्त्वाचे वाटते, याचा विचार करून तुम्ही निर्णय घेऊ शकता.

कधीकधी वरकरणी शांत वाटणाऱ्या समुद्राच्या गर्भातील ज्वालामुखीचा एकाएकी उद्रेक होतो आणि तो आसपासचा परिसर गिळंकृत करून टाकतो. तेव्हा विचार येतो, की हाच का तो समुद्र ज्याच्या रम्य किनारी बसून असंख्य जोडप्यांनी मावळत्या सूर्याच्या साक्षीने आयुष्यभर एकमेकांची सोबत निभावण्याच्या आणाभाका घेतल्या? याचे दाखले देऊन कवींनी कल्पनेचे मनोरे रचले, चिमुरड्यांनी वाळूचे कोपे केले, हाच का तो आपल्या भावविश्वातील समुद्र?

माणसाच्या मनाचंही तसंच आहे. संयमी माणसांच्या संयमाचा बांध तुटायला उत्कंठेचा, अगतिकतेचा, वासनेचा किंवा क्रोधाचा एक क्षणही पुरतो. मग, वर्षानुवर्षे ज्ञात असलेली माणसे नव्याने कळू लागतात. सतत वैराग्यरस आळवणाऱ्या माणसाला शृंगाराची स्वप्ने पडत नसतील का हो? बोलून चालून माणूसच तो.

मग माणूस ओळखायची मापदंडं आहेत तरी कोणती, हा प्रश्न उरतोच. बाजारात बरीच पुस्तके मिळतील आणि आसपास बरीच लोकं भेटतील जे या बाबतीत मार्गदर्शन करतील पण ही मनकवडी लोकं आणि उत्तम खलाशी हे फक्त त्यांच्या अनुभवावरून माणसाच्या मनाचा आणि समुद्राच्या तळाचा अंदाज लावत असतात. हे अंदाज 100 टक्के खरे असतीलच असं नाही.

माणूस ओळखणं इतकं सोपं असतं तर भावाने भावाचा, काकाने पुतण्याचा, मित्राने मित्राचा घात केला नसता, मुलाने दगडाखाली चिरडून आईबापाचा खून केला नसता आणि नराधम पित्याने मुलाच्या अट्टाहासापायी मुलीच्या नरडीचा घोट घेतला नसता.

निसर्गाचा नियम आहे, समुद्र असो वा माणूस, भरती आणि ओहोटी असणारच. ओहोटीला 4 पावलं नजीक आणि भरतीला 4 कोस दूर राहिलं तरच आपला फायदा होईल.