संवाद

परिणामकारक बोलण्यात अनेक प्रकारचे अडथळे येऊ शकतात, त्यापैकी काही महत्त्वाचे अडथळे खालीलप्रमाणे आहेत:

• शारीरिक अडथळे: शारीरिक अडचणी जसे की श्रवणदोष, स्पष्ट बोलण्यात अडचण, किंवा इतर शारीरिक समस्याresultant communication मध्ये बाधा आणू शकतात.
• भाषिक अडथळे: योग्य शब्दांचा वापर न करणे, व्याकरण अशुद्ध असणे, किंवा अपरिचित भाषेचा वापर करणे हे भाषिक अडथळे निर्माण करतात.
• मानसिक अडथळे: भीती, आत्मविश्वास नसणे, नकारात्मक विचार, किंवा ताणतणावResultant communicationमध्ये अडथळा निर्माण करू शकतात.
• सांस्कृतिक अडथळे: भिन्न सांस्कृतिक पार्श्वभूमी असलेले लोक वेगवेगळ्या प्रकारे संवाद साधू शकतात, ज्यामुळे गैरसमज निर्माण होऊ शकतात.
• पर्यावरणात्मक अडथळे: आवाज, गर्दी, किंवा इतर distracting elementsresultant communicationमध्ये व्यत्यय आणू शकतात.
• तंत्रज्ञानाचा अभाव: तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर न केल्यास communicationमध्ये अडचणी येतात, जसे की network connectivity नसणे किंवा outdated software वापरणे.
• अस्पष्ट संदेश: संदेश स्पष्ट आणि संक्षिप्त नसल्यास, तो समजायला कठीण होतो आणि गैरसमज निर्माण होऊ शकतात.
• ऐकण्यात अयशस्वी: समोरच्या व्यक्तीला लक्षपूर्वक न ऐकल्यास किंवा त्यांचे म्हणणे न समजल्यास communication व्यवस्थित होत नाही.

हे काही प्रमुख अडथळे आहेत जेResultant communicationमध्ये बाधा आणू शकतात. या अडथळ्यांवर मात करण्यासाठी योग्य उपाययोजना करणे आवश्यक आहे.

संज्ञापन (Communication)

जाहीर सभा (Public Gathering):

• भाषाशैली: साधी, सोपी आणि लोकांना समजेल अशी असावी. क्लिष्ट शब्द आणि वाक्यरचना टाळाव्यात.
• उदाहरण: "माझ्या प्रिय बंधू आणि भगिनींनो, आज आपण येथे एका महत्वाच्या विषयावर चर्चा करण्यासाठी जमलो आहोत."
• हेतू: जास्तीत जास्त लोकांपर्यंत विचार पोहोचवणे आणि त्यांना आपल्या मतांशी सहमत करणे.
• लक्ष्य गट: सामान्य जनता, विविध स्तरातील आणि वयोगटातील लोक.

बंदिस्त सभागृह (Closed Auditorium/Conference Hall):

• भाषाशैली: विषयानुसार अधिक औपचारिक आणि विशिष्ट शब्दांचा वापर केला जाऊ शकतो.
• उदाहरण: "सभागृहात उपस्थित असलेल्या मान्यवरांना माझा नमस्कार. आज आपण 'कृत्रिम बुद्धिमत्ता आणि भविष्य' या विषयावर विचार मंथन करणार आहोत."
• हेतू: विशिष्ट विषयावर सखोल चर्चा करणे, माहिती देणे आणि तज्ञांचे मत जाणून घेणे.
• लक्ष्य गट: तज्ञ, अभ्यासक, संबंधित क्षेत्रातील व्यावसायिक आणि जाणकार लोक.

फरक:

• जाहीर सभेत भाषेचा रोख लोकाभिमुख असतो, तर बंदिस्त सभागृहात विषयाभिमुख असतो.
• जाहीर सभेत भाषेची पकड मजबूत ठेवण्यासाठी सोपे शब्द वापरले जातात, तर बंदिस्त सभागृहात विषयानुसार शब्द निवडले जातात.

टीप: दोन्ही ठिकाणी भाषेचा वापर సందర్భानुसार बदलू शकतो.

संज्ञापन क्रांतीमुळे झालेले बदल:

लिखित आणि मौखिक संदेशवहनातील मुख्य फरक खालीलप्रमाणे आहेत:

1. स्वरूप (Form):

   • लिखित संदेशवहन: हे लिखित स्वरूपात असते, जसे की पत्रे, ईमेल, अहवाल, लेख.
   • मौखिक संदेशवहन: हे बोलले जाते, जसे की संभाषण, भाषण, सादरीकरण.

2. संदेश पाठवण्याचा वेग (Speed of delivery):

   • लिखित संदेशवहन: हे मौखिक संदेशवहनापेक्षा अधिक वेळ घेणारे असू शकते, कारण संदेश तयार करण्यासाठी, लिहिण्यासाठी आणि पाठवण्यासाठी वेळ लागतो.
   • मौखिक संदेशवहन: हे जलद आणि त्वरित असते. बोलणे लगेच होते आणि त्यावर त्वरित प्रतिक्रिया मिळू शकते.

3. पुनरावृत्ती (Repetition):

   • लिखित संदेशवहन: वाचकाला ते पुन्हा पुन्हा वाचता येते.
   • मौखिक संदेशवहन: हे एका क्षणापुरते असते, त्यामुळे पुनरावृत्ती करणे अधिक आवश्यक असते.

4. प्रतिक्रिया (Feedback):

   • लिखित संदेशवहन: प्रतिसादास वेळ लागू शकतो.
   • मौखिक संदेशवहन: त्वरित प्रतिक्रिया उपलब्ध होते.

5. औपचारिक/अनौपचारिक (Formal/Informal):

   • लिखित संदेशवहन: सामान्यतः औपचारिक असते.
   • मौखिक संदेशवहन: औपचारिक किंवा अनौपचारिक असू शकते.

6. कायदेशीर पुरावा (Legal evidence):

   • लिखित संदेशवहन: हे कायदेशीर पुरावा म्हणून वापरले जाऊ शकते.
   • मौखिक संदेशवहन: हे सहजपणे नाकारता येऊ शकते, त्यामुळे ते कायदेशीर पुरावा म्हणून कमी वापरले जाते.

संदेशवहनाच्या प्रकारानुसार कोणता पर्याय निवडावा हे अवलंबून असते. प्रत्येक प्रकाराचे स्वतःचे फायदे आणि तोटे आहेत.

व्यवसाय संदेशवहनाची (Business Communication) प्रमुख उद्दिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:

1. माहिती देणे (To Inform):
   • कर्मचारी, ग्राहक आणि भागधारकांना कंपनीच्या धोरणांविषयी, उत्पादनांविषयी आणि घडामोडींविषयी माहिती देणे.
2. समजावून सांगणे (To Explain):
   • गुंतागुंतीच्या संकल्पना, प्रक्रिया आणि योजना सोप्या भाषेत समजावून सांगणे.
3. प्रोत्साहन देणे (To Persuade):
   • ग्राहकांना उत्पादने खरेदी करण्यासाठी किंवा सेवांचा वापर करण्यासाठी प्रोत्साहित करणे.
   • कर्मचाऱ्यांना चांगले काम करण्यासाठी आणि ध्येये साध्य करण्यासाठी प्रवृत्त करणे.
4. सहकार्य वाढवणे (To Promote Collaboration):
   • विविध विभाग आणि टीम्समध्ये समन्वय आणि सहकार्य वाढवणे.
5. संबंध सुधारणे (To Improve Relationships):
   • ग्राहक, कर्मचारी आणि इतर भागधारकांशी चांगले संबंध प्रस्थापित करणे आणि टिकवणे.
6. प्रतिसाद मिळवणे (To Obtain Feedback):
   • संदेश प्राप्त करणाऱ्यांकडून अभिप्राय (feedback) मिळवणे, ज्यामुळे सुधारणा करता येतील.
7. निर्णय घेणे (To Facilitate Decision-Making):
   • व्यवस्थापनाला योग्य निर्णय घेण्यासाठी आवश्यक माहिती आणि विश्लेषण पुरवणे.
8. ध्येय साध्य करणे (To Achieve Goals):
   • कंपनीची उद्दिष्ट्ये आणि ध्येये साध्य करण्यासाठी प्रभावीपणे संवाद साधने.