विद्युत उपकरणे

ॲम्पिअर (AM-pir), किंवा amp, हे प्रवाह मोजण्यासाठी वापरले जाणारे आंतरराष्ट्रीय एकक आहे. हे इलेक्ट्रॉनचे प्रमाण (कधीकधी "इलेक्ट्रिकल चार्ज" असे म्हटले जाते) सर्किटमधील एका बिंदूवरून वाहते.

सिलिंग फॅनमध्ये (ceiling fan) कॅपॅसिटरचा (capacitor) वापर खालील कारणांसाठी करतात:

• मोटर सुरू करण्यासाठी: सिलिंग फॅनमध्ये कॅपॅसिटरचा उपयोग मोटरला (motor) सुरू करण्यासाठी आवश्यक असणारा अतिरिक्त करंट (current) पुरवण्यासाठी करतात. कॅपॅसिटरमुळे मोटरला स्टार्टिंग टॉर्क (starting torque) मिळतो, ज्यामुळे पंखा फिरण्यास सुरुवात करतो.
• मोटरची कार्यक्षमता सुधारण्यासाठी: कॅपॅसिटर मोटरच्या पॉवर फॅक्टरला (power factor) सुधारतो, ज्यामुळे मोटरची कार्यक्षमता वाढते आणि वीज कमी लागते.
• मोटरला योग्य व्होल्टेज (voltage) देण्यासाठी: कॅपॅसिटर मोटरला योग्य व्होल्टेज देण्यास मदत करतो, ज्यामुळे मोटर जास्त गरम होत नाही आणि तिची लाईफ (life) वाढते.

कॅपॅसिटरशिवाय, सिलिंग फॅनची मोटर सुरू होणे कठीण असते आणि ती योग्य प्रकारे काम करू शकत नाही.

विद्युत घंटेचे भाग:

• विद्युत चुंबक (Electromagnet)
• आर्मेचर (Armature)
• हातोडा (Hammer)
• घंटा (Bell)
• स्प्रिंग (Spring)
• विद्युत परिपथ (Electric circuit)

विद्युत घंटेची कार्यप्रणाली:

1. जेव्हा आपण स्विच (switch) चालू करतो, तेव्हा विद्युत परिपथ पूर्ण होतो आणि विद्युत चुंबकातून विद्युत प्रवाह वाहू लागतो.
2. विद्युत चुंबक आर्मेचरला आकर्षित करतो.
3. आर्मेचर आकर्षित झाल्यामुळे हातोडा घंटेवर आदळतो आणि आवाज येतो.
4. त्याच वेळी, आर्मेचर विद्युत संपर्काला तोडतो, त्यामुळे विद्युत चुंबकातील विद्युत प्रवाह खंडित होतो.
5. आता विद्युत चुंबक आर्मेचरला आकर्षित करणे थांबवतो आणि आर्मेचर त्याच्या मूळ स्थितीत परत येतो.
6. ही प्रक्रिया वारंवार घडते आणि घंटा वाजते.

एमपीसी न्यूज- गॅस गिझरमधून बाहेर पडलेल्या वायूमुळे एका 30 वर्षीय तरुणाचा गुदमरून मृत्यू झाल्याची घटना बुधवारी कोथरूडमध्ये घडली. या अनुषंगाने घरामध्ये गॅस गिझर वापरताना काळजी घेण्याची गरज निर्माण झाली आहे.

अंघोळीला गरम पाण्यासाठी आता घरोघरी गॅस गिझरचा वापर केला जातो. परंतु गॅस गिझर वापरताना कोणती काळजी घ्यावी याबाबत अनेक जणांना माहिती नसते. त्यातूनच दुर्घटना घडून माणसाचा जीव जातो. या पूर्वी देखील पुण्यात गॅस गिझरच्या दुर्घटनेत काही जणांना आपला जीव गमवावा लागलेला आहे.

गॅस गिझर वापरताना कोणती काळजी घ्यावी ? गिझरसाठी गॅस सिलेंडर कुठे ठेवावा ? आंघोळीला जाताना काय काळजी घ्यावी, याबाबत पुण्यात पाषाण येथे असलेले गॅस गिझर विक्रेते मोहन हिंगडे यांनी माहिती दिली. मागील 25 वर्षांपासून समर्थ गॅस या नावाने ते गॅस गिझरची विक्री करतात.

गॅस गिझर खिडकीजवळ खिडकीच्या top पासून 6 इंच खाली बसवावा. गिझर चालू करताना अगोदर पाणी चालू करावे नंतर सिलेंडरचा कॉक चालू करावा. गिझर बंद करताना अगोदर सिलेंडरचा कॉक बंद करावा नंतर पाणी बंद करावे. गिझर चालू असताना बादली भरेपर्यंत बाथरूमचा दरवाजा उघडा असावा, गिझर बंद केल्यानंतर दरवाजा लावून घ्यावा. शॉवर घ्यायचा असेल तर दरवाजा अर्धवट उघड ठेवावा. कारण घरातील व्यक्तींना कोण अंघोळीला गेले आहे याची माहिती असते. त्यामुळे दरवाजाला थोडीशी फट ठेवण्यास हरकत नाही. गिझरचे बॅटरी सेल दर तीन महिन्यांनी बदलले गेले पाहिजेत. दरवाजा लावून अर्धा-अर्धा तास शॉवर घेतल्यास बाथरूममधील ऑक्सिजनचे प्रमाण कमी होऊन जीव गुदमरला जाऊ शकतो. कारण दरवाजा लावल्याने अति गरम पाण्याने बाष्प तयार होते व श्वास कोंडला जाऊ शकतो. शक्य असल्यास गॅस गिझर आणि सिलेंडर बाथरूमच्या बाहेर ठेवावा.

वरील प्रकारे काळजी घेतल्यास होणाऱ्या दुर्घटना टाळता येऊ शकतात.

 

विद्युत बेल (Electric bell) विद्युत चुंबकीय प्रेरण (Electromagnetic Induction) या तत्त्वावर कार्य करते.

कार्याचे स्पष्टीकरण:

• जेव्हा आपण स्विच ऑन करतो, तेव्हा विद्युत परिपथ पूर्ण होतो आणि विद्युत प्रवाह तारेतून जातो.
• या विद्युत प्रवाहामुळे, तारेच्या सभोवताली चुंबकीय क्षेत्र तयार होते.
• हे चुंबकीय क्षेत्र लोखंडी तुकड्याला आकर्षित करते.
• लोखंडी तुकडा आकर्षित झाल्यामुळे, तो घंटावर आदळतो आणि आवाज येतो.
• त्याच वेळी, परिपथ खंडित होतो आणि विद्युत प्रवाह थांबतो, त्यामुळे चुंबकीय क्षेत्र नाहीसे होते.
• लोखंडी तुकडा परत आपल्या मूळ स्थितीत येतो आणि ही प्रक्रिया पुन्हा सुरू होते.

या प्रक्रियेमुळे घंटा वारंवार वाजते.

ॲनिमेशन व्हिडिओ:

तुम्ही हे ॲनिमेशन व्हिडिओ (https://www.youtube.com/watch?v=ju-U0IQXTWc) पाहून अधिक माहिती मिळवू शकता.