देशसेवा

देशभक्तीचे महत्त्व:

• एकता आणि अखंडता: देशभक्तीच्या भावनेमुळे नागरिकांमध्ये एकता वाढते.
• सामाजिक विकास: देशpremaमुळे लोक देशाच्या विकासासाठी एकत्र येतात.
• सुरक्षितता: देशभक्तीमुळे देशाचे नागरिक देशाच्या संरक्षणासाठी तत्पर राहतात.
• सांस्कृतिक संवर्धन: देशभक्ती आपल्या संस्कृती आणि परंपरांचे जतन करण्यास मदत करते.

बंगाली क्रांतिकारक आणि विचारवंत योगी अरविंद घोष यांनी भारतमाता ही संकल्पना मांडली आहे. भारत हा देश असला तरी स्वातंत्र्यलढ्याच्या काळात विचारवंत आणि क्रांतिकारक यांनी आपल्या देशाला आई मानले. आपली आई पारतंत्र्यात असल्याने तिच्या सुटकेचा प्रयत्न तिच्या पुत्रांनी चालविला आहे अशी भावना यामागे होती. अभ्यासक, विश्लेषक, क्रांतिकारक हे भारतमातेला वंदन करतात आणि भारतातील सर्व राज्ये ही जणू काही तिची अपत्ये आहेत असेही नोंदवताना दिसतात.

लिंग गुणोत्तर (Sex Ratio): दर 1000 पुरुषांमागे स्त्रियांची संख्या.

भारतातील लिंग गुणोत्तर:

• भारतात 2011 च्या जनगणनेनुसार लिंग गुणोत्तर 943 आहे. म्हणजेच दर 1000 पुरुषांमागे 943 स्त्रिया आहेत.
• UNFPA च्या 2023 च्या आकडेवारीनुसार हे प्रमाण 1000 पुरुषांमागे 934 स्त्रिया असं आहे.
• भारतातील लिंग गुणोत्तर अनेक राज्यांमध्ये वेगवेगळे आहे. काही राज्यांमध्ये हे राष्ट्रीय सरासरीपेक्षा जास्त आहे, तर काही राज्यांमध्ये कमी आहे.
• या आकडेवारीमध्ये सुधारणा झालेली दिसून येते, तरीही काही ठिकाणी बाल लिंग गुणोत्तर अजूनही चिंताजनक आहे.

ब्राझीलमधील लिंग गुणोत्तर:

• ब्राझीलमध्ये लिंग गुणोत्तर भारतापेक्षा वेगळे आहे. जागतिक बँकेच्या (World Bank) आकडेवारीनुसार, 2021 मध्ये ब्राझीलमधील लिंग गुणोत्तर 1000 पुरुषांमागे 1042 स्त्रिया होते. (World Bank Data)
• ब्राझीलमध्ये स्त्रियांची संख्या पुरुषांपेक्षा जास्त आहे.

तुलनात्मक विश्लेषण:

• भारताच्या तुलनेत ब्राझीलमध्ये लिंग गुणोत्तर चांगले आहे.
• भारतामध्ये लिंग गुणोत्तर कमी असण्याची कारणे सामाजिक आणि सांस्कृतिक आहेत, ज्यात मुलगा जन्माला येणे अधिक पसंत केले जाते.
• ब्राझीलमध्ये लिंग गुणोत्तर संतुलित आहे, ज्यामुळे सामाजिक समानता राखण्यास मदत होते.

निष्कर्ष:

ब्राझीलमध्ये स्त्रियांचे प्रमाण पुरुषांपेक्षा जास्त आहे, तर भारतात ते कमी आहे. लिंग गुणोत्तर हे सामाजिक आणि आर्थिक विकासाचे एक महत्त्वाचे निर्देशक आहे.