ग्रामपंचायत

ग्रामपंचायत मध्ये कोणतीही जयंती साजरी करण्यासाठी खालील गोष्टी कराव्या लागतील:

1. नियोजन आणि ठराव (Planning and Resolution):
   • प्रथम कोणत्या महान व्यक्तीची जयंती साजरी करायची आहे, हे निश्चित करा.
   • ग्रामपंचायतीच्या मासिक सभेत यावर चर्चा करा आणि जयंती साजरी करण्याचा ठराव संमत करून घ्या. या ठरावात कार्यक्रमाची अंदाजे रूपरेषा आणि अंदाजित खर्च नमूद करावा.
   • ग्रामपंचायतीची अधिकृत परवानगी मिळवा.
2. समिती स्थापन करणे (Forming a Committee):
   • कार्यक्रमाचे योग्य नियोजन आणि अंमलबजावणीसाठी ग्रामपंचायतीच्या सदस्यांची आणि गावातील उत्साही नागरिकांची एक संयोजन समिती (Organizing Committee) स्थापन करा.
3. अंदाजपत्रक तयार करणे (Budgeting):
   • जयंतीच्या कार्यक्रमासाठी लागणाऱ्या खर्चाचा (उदा. सजावट, ध्वनी व्यवस्था, भोजन/मिठाई, पाहुणे, बक्षीस, इत्यादी) तपशीलवार अंदाज तयार करा.
   • हा खर्च ग्रामपंचायतीच्या निधीतून करायचा आहे की गावातील देणग्या (वर्गणी) गोळा करून, हे ठरवा.
4. निमंत्रण (Invitations):
   • सरपंच, उपसरपंच, ग्रामसेवक, स्थानिक नेते, शाळांचे मुख्याध्यापक व शिक्षक, पोलीस पाटील आणि गावातील प्रतिष्ठित नागरिक यांना कार्यक्रमासाठी निमंत्रित करा.
   • संपूर्ण गावाला कार्यक्रमाची माहिती द्या आणि उपस्थित राहण्याचे आवाहन करा.
5. स्थळ निवड (Venue Selection):
   • ग्रामपंचायत कार्यालय, गावातील चौक, शाळा मैदान, समाज मंदिर किंवा इतर योग्य सार्वजनिक ठिकाणी कार्यक्रमाचे आयोजन करा.
6. कार्यक्रमाची रूपरेषा (Program Outline):
   • जयंती असलेल्या महान व्यक्तीच्या प्रतिमेचे किंवा पुतळ्याचे पूजन आणि हारार्पण करा.
   • स्थानिक मान्यवरांची आणि अभ्यासकांची भाषणे आयोजित करा, ज्यात त्या व्यक्तीच्या कार्याची आणि विचारांची माहिती दिली जाईल.
   • शालेय विद्यार्थ्यांची सांस्कृतिक कार्यक्रम (गाणी, नाटक, भाषणे) आयोजित करा.
   • लहान मुलांसाठी चित्रकला, निबंध स्पर्धा किंवा इतर स्पर्धा ठेवता येतील.
   • गावातील उल्लेखनीय व्यक्तींचा सत्कार (उदा. ज्येष्ठ नागरिक, समाजसेवक) आयोजित करा.
   • शेवटी, मिठाई किंवा अल्पोपहाराचे वाटप करा.
   • जर शक्य असेल आणि संबंधित असेल, तर वृक्षारोपण, रक्तदान शिबिर, आरोग्य तपासणी शिबिर यासारखे सामाजिक उपक्रम राबवा.
7. आवश्यक व्यवस्था (Logistical Arrangements):
   • ध्वनी व्यवस्था (माइक आणि स्पीकर) आणि स्टेजची व्यवस्था करा.
   • बसण्याची व्यवस्था, पिण्याचे पाणी आणि स्वच्छतेची काळजी घ्या.
   • आवश्यकतेनुसार प्राथमिक उपचार पेटीची व्यवस्था करा.
   • कार्यक्रमाचे फोटो काढण्यासाठी किंवा व्हिडिओ रेकॉर्डिंगसाठी व्यवस्था करा.
8. प्रसिद्धी (Publicity):
   • गावात बॅनर लावून किंवा दवंडी देऊन कार्यक्रमाची प्रसिद्धी करा.
   • ग्रामपंचायतीच्या सूचना फलकावर कार्यक्रमाची माहिती लावा.
9. अंमलबजावणी (Execution):
   • कार्यक्रमाच्या दिवशी सर्व गोष्टी नियोजनाप्रमाणे होत आहेत, याची खात्री करा.
   • प्रत्येक समिती सदस्याला त्याची जबाबदारी स्पष्टपणे समजावून सांगा.
10. कार्यक्रमानंतर (Post-event):
    • कार्यक्रमाला उपस्थित राहिलेल्या सर्वांचे आणि मदत केलेल्यांचे आभार माना.
    • स्थळाची स्वच्छता सुनिश्चित करा.

या सर्व गोष्टींची काळजी घेतल्यास ग्रामपंचायतमध्ये जयंतीचा कार्यक्रम यशस्वीपणे साजरा करता येईल.

नाही, ग्रामपंचायत शिपाई यांना घर टॅक्स पावतीवर सही करून देता येत नाही.

ग्रामपंचायतीच्या कर पावत्यांवर सही करण्याचा अधिकार ग्रामसेवकांना (Gramsevak) असतो. ग्रामसेवक हे ग्रामपंचायतीचे प्रशासकीय प्रमुख आणि सचिव असल्याने, करवसुलीच्या नोंदी ठेवणे आणि त्यावर स्वाक्षरी करणे हे त्यांचे कर्तव्य आहे. शिपाई हे केवळ मदतनीस कर्मचारी असल्याने त्यांना अधिकृत आर्थिक कागदपत्रांवर स्वाक्षरी करण्याचा अधिकार नसतो.

आपण पंचायत समितीकडे ग्रामपंचायत शिपाई पदभरतीबाबत तक्रार केली असून, त्याला उत्तर मिळाले नाही हे दुर्दैवी आहे. अशा परिस्थितीत आपण खालील पावले उचलू शकता:

• पंचायत समितीकडे पाठपुरावा करा:

  प्रथम, आपण ज्या क्रमांकाने किंवा पत्राद्वारे तक्रार केली होती, त्याचा संदर्भ घेऊन पंचायत समितीमध्ये पुन्हा एकदा चौकशी करा. शक्य असल्यास, खंडविकास अधिकारी (Block Development Officer - BDO) यांच्याशी प्रत्यक्ष भेटून किंवा लेखी अर्ज देऊन आपल्या तक्रारीची सद्यस्थिती विचारू शकता. आपण तक्रार नोंदवल्यावर त्याची पोचपावती किंवा तक्रार क्रमांक घेतला असेल, तर तो सोबत ठेवा.

• माहिती अधिकार (RTI) अर्ज करा:

  आपल्या तक्रारीवर काय कार्यवाही झाली, याची माहिती मिळवण्यासाठी माहिती अधिकार कायद्याखाली (RTI Act, 2005) अर्ज करू शकता. या अर्जामध्ये, आपण केलेल्या तक्रारीचा तपशील (तारीख, विषय) देऊन त्यावर पंचायत समितीने काय कारवाई केली आहे, किती दिवसांत उत्तर दिले जाईल, याची माहिती विचारू शकता. हा अर्ज पंचायत समितीच्या जनमाहिती अधिकाऱ्याकडे (Public Information Officer) करावा लागतो. यामुळे त्यांना ३० दिवसांच्या आत माहिती देणे बंधनकारक होते.

• वरिष्ठ अधिकाऱ्यांकडे तक्रार करा:

  जर पंचायत समितीकडून प्रतिसाद मिळाला नाही किंवा योग्य समाधानकारक उत्तर मिळाले नाही, तर आपण जिल्हा परिषदेच्या मुख्य कार्यकारी अधिकारी (Chief Executive Officer - CEO) किंवा जिल्हाधिकारी (Collector) यांच्याकडे लेखी स्वरूपात तक्रार करू शकता. आपल्या आधीच्या तक्रारीची प्रत आणि पंचायत समितीकडून न मिळालेल्या प्रतिसादाचा उल्लेख या तक्रारीत करावा.

• सर्व पत्रांची/तक्रारींची प्रत जपा:

  आपण पंचायत समितीला केलेल्या मूळ तक्रारीची प्रत, तिला जोडून दिलेली कागदपत्रे आणि त्यानंतर केलेल्या पाठपुराव्याची सर्व कागदपत्रे काळजीपूर्वक जपून ठेवा. भविष्यात कोणतीही कार्यवाही करण्यासाठी ही कागदपत्रे महत्त्वाची ठरतील.

यापैकी कोणताही मार्ग अवलंबण्यापूर्वी, आपण पंचायत समितीकडे केलेल्या तक्रारीचा योग्य रेकॉर्ड (उदा. तक्रार क्रमांक, पत्राची पोचपावती) असल्याची खात्री करून घ्या.

ग्रामपंचायत शिपाई पदभरती ही महाराष्ट्रातील ग्रामपंचायतींमध्ये शिपाई पदासाठी केली जाणारी भरती प्रक्रिया आहे. हे पद ग्रामपंचायतीच्या दैनंदिन कामकाजात मदत करण्यासाठी महत्त्वाचे असते.

शिपाई पदासाठी पात्रता:

• शैक्षणिक पात्रता: साधारणपणे 10वी किंवा 12वी उत्तीर्ण असणे आवश्यक आहे (महाराष्ट्रातील नियमांनुसार यात बदल होऊ शकतो). काही ठिकाणी 4थी किंवा 7वी उत्तीर्ण असलेले उमेदवार देखील अर्ज करू शकतात.
• वयोमर्यादा: सामान्यतः 18 ते 30 वर्षांपर्यंत असते. आरक्षित वर्गासाठी 40 वर्षांपर्यंत सवलत दिली जाते.
• नागरिकत्व: उमेदवार महाराष्ट्राचा नागरिक असावा.
• स्थानिक रहिवासी: उमेदवार संबंधित ग्रामपंचायत क्षेत्राचा स्थानिक रहिवासी असणे आवश्यक आहे.
• तिसरे अपत्य: 2005 नंतर तिसरे अपत्य असल्यास उमेदवार पात्र नसतो.

भरती प्रक्रिया:

ग्रामपंचायत शिपाई पदासाठी भरती प्रक्रिया साधारणपणे खालीलप्रमाणे असते:

1. जाहिरात: स्थानिक वर्तमानपत्रे आणि ग्रामपंचायतीच्या नोटीस बोर्डवर भरतीची जाहिरात प्रकाशित केली जाते.
2. अर्ज: इच्छुक उमेदवार विहित मुदतीत अर्ज सादर करतात.
3. छाननी: प्राप्त अर्जांमधून पात्र उमेदवारांची निवड केली जाते.
4. परीक्षा/मुलाखत: काही ठिकाणी लेखी परीक्षा घेतली जाते, तर काही ठिकाणी केवळ मुलाखतीद्वारे निवड केली जाते. मुलाखतीमध्ये सामान्य ज्ञान, स्थानिक भाषेचे ज्ञान आणि कामाबद्दलची आवड तपासली जाते.
5. निवड आणि नियुक्ती: परीक्षा आणि/किंवा मुलाखतीमध्ये यशस्वी झालेल्या उमेदवारांची निवड करून त्यांना शिपाई पदावर नियुक्त केले जाते.

शिपाईची प्रमुख कामे:

• ग्रामपंचायतीच्या कार्यालयीन कामांमध्ये मदत करणे.
• कागदपत्रे आणि नोंदी व्यवस्थित ठेवणे.
• ग्रामपंचायतीच्या सभांचे आयोजन करण्यात मदत करणे.
• ग्रामस्थांशी संपर्क साधणे आणि त्यांच्या समस्या सोडवण्यात मदत करणे.
• ग्रामपंचायतीच्या इमारती आणि वस्तूंची देखभाल करणे.
• वरिष्ठ अधिकाऱ्यांनी सोपवलेली इतर कामे करणे.

वेतन:

ग्रामपंचायत शिपाई कर्मचाऱ्यांचा मासिक पगार साधारणपणे ₹15,000 पर्यंत असतो आणि तो ग्रामपंचायत किंवा लोकसंख्येनुसार बदलू शकतो. याव्यतिरिक्त, त्यांना इतर शासकीय भत्ते आणि सुविधा मिळतात. 2022 च्या माहितीनुसार, ₹12,500 ते ₹14,500 मासिक मानधन दिले जाते, तसेच पीएफ (PF) ची रक्कम कापली जाते.

सद्यस्थिती:

डिसेंबर 2022 मध्ये महाराष्ट्रातील 28,003 ग्रामपंचायतींमध्ये 15,350 ग्रामपंचायत शिपाई पदे रिक्त असल्याची माहिती होती आणि जिल्हा प्रशासनामार्फत लवकरच या पदांसाठी भरती प्रक्रिया राबविली जाईल असे नमूद केले होते. ग्रामपंचायती स्वतः देखील स्थानिक स्तरावर शिपाई पदांसाठी जाहिराती काढू शकतात, जसे की ग्रुप ग्रामपंचायत भालीवडी, ता. कर्जत, जि. रायगड येथे 2025 मध्ये एका शिपाई पदासाठी भरतीची जाहिरात प्रसिद्ध झाली होती. भरती प्रक्रियेत काही वेळा अनियमितता किंवा घोळ झाल्याची उदाहरणे देखील समोर आली आहेत, ज्यामुळे परीक्षा रद्द कराव्या लागल्या आहेत.

अधिक माहितीसाठी, उमेदवारांनी संबंधित ग्रामपंचायतीशी किंवा जिल्हा प्रशासनाशी संपर्क साधावा.

होय, ग्रामसभेत दारूबंदीचा ठराव घेता येतो. भारतीय राज्यघटनेच्या अनुच्छेद 40 नुसार, ग्रामपंचायतींना स्वशासन संस्था म्हणून काम करण्यासाठी अधिकार देण्यात आले आहेत. या अधिकारांचा वापर करून ग्रामसभा गावात दारूबंदी लागू करण्याचा निर्णय घेऊ शकते.

ठराव घेण्याची प्रक्रिया:

1. ग्रामसभा आयोजित करणे:
   • सर्वप्रथम ग्रामसभा आयोजित करावी लागते. ग्रामसभेची नोटीस गावातील लोकांना वेळेत देणे आवश्यक आहे.
   • नोटीसमध्ये ग्रामसभेचा उद्देश स्पष्टपणे नमूद करावा, जसे की दारूबंदीबाबत चर्चा करणे आणि ठराव घेणे.
2. चर्चा आणि मतदान:
   • ग्रामसभेमध्ये दारूबंदीच्या विषयावर चर्चा करणे.
   • गावातील लोकांचे मत जाणून घेणे आवश्यक आहे.
   • चर्चेनंतर, दारूबंदीच्या बाजूने मतदान घ्यावे.
3. ठराव मंजूर करणे:
   • जर बहुतांश ग्रामस्थांनी दारूबंदीच्या बाजूने मतदान केले, तर ग्रामसभेत दारूबंदीचा ठराव मंजूर केला जातो.
4. ठरावाची अंमलबजावणी:
   • ठराव मंजूर झाल्यानंतर, त्याची अंमलबजावणी ग्रामपंचायतीमार्फत केली जाते.
   • अंमलबजावणीसाठी एक समिती नेमली जाऊ शकते, जी दारूबंदीचे उल्लंघन करणाऱ्यांवर लक्ष ठेवेल.

ठरावामध्ये काय नमूद करावे:

• गावात दारू पिण्यास, उत्पादन करण्यास आणि विक्री करण्यास बंदी आहे.
• नियमांचे उल्लंघन केल्यास काय शिक्षा असेल.
• ठरावाचा कालावधी (ठराव किती वर्षांसाठी आहे).

ग्रामपंचायतीचे अधिकार: महाराष्ट्र ग्रामपंचायत अधिनियम [ref: Maharashtra Gram Panchayat Act] नुसार, ग्रामपंचायतीला गावात सार्वजनिक आरोग्य आणि सुरक्षितता राखण्यासाठी आवश्यक उपाययोजना करण्याचा अधिकार आहे. दारूबंदी हा त्यापैकीच एक भाग आहे.

संदर्भ:

• महाराष्ट्र ग्रामपंचायत अधिनियम.
• राज्य उत्पादन शुल्क विभाग, महाराष्ट्र शासन.

अधिक माहितीसाठी, खालील वेबसाइट्सला भेट द्या:

• महाराष्ट्र दारूबंदी अधिनियम, १९४९: https://www.maharashtra.gov.in/site/upload/legislation/acts/Marathi/A194925.pdf
• ग्रामसभा दारूबंदी ठराव: https://nashamuktiabhiyan.org.in/ prohibition.html

ग्रामपंचायत विकास निधी सरपंचाच्या खात्यात जमा होत नाही. ग्रामपंचायतीला मिळणारा विकास निधी ग्रामपंचायतीच्या खात्यात जमा होतो आणि तो ग्रामपंचायतीच्या विकास कामांसाठी वापरला जातो. हा निधी खर्च करण्याचा अधिकार ग्रामपंचायतीला असतो, पण तो सरपंचाच्या खात्यात जमा होत नाही.

अधिक माहितीसाठी, खालील वेबसाईटला भेट द्या:

• महाराष्ट्र शासन ग्रामपंचायत विभाग