
आंतरराष्ट्रीय संबंध
शीतयुद्ध काळात भारताची भूमिका:
- अलिप्तता धोरण: भारताने कोणत्याही लष्करी गटात सामील न होता स्वतंत्र परराष्ट्र धोरण ठेवले.
- पंचशील तत्त्वे: भारताने चीनसोबत पंचशील तत्त्वांवर आधारित संबंध स्थापित केले, ज्यात एकमेकांच्या प्रादेशिक अखंडतेचा आणि सार्वभौमत्वाचा आदर करणे, परस्परांवर आक्रमण न करणे, अंतर्गत बाबींमध्ये हस्तक्षेप न करणे, समान आणि परस्परांना लाभदायक सहकार्य करणे आणि शांततापूर्ण सहअस्तित्व यांचा समावेश होता.
- आशियाई एकता: भारताने आशियाई देशांना एकत्र आणण्याचा प्रयत्न केला आणि 'आशियाई संबंध परिषदे'चे आयोजन केले.
- शांतता आणि नि:शस्त्रीकरण: भारताने जगामध्ये शांतता आणि नि:शस्त्रीकरणाचा पुरस्कार केला.
- भारत दोन्ही महासत्तांकडून मदत घेऊ शकला.
- भारताने आपली स्वतंत्र भूमिका कायम ठेवली.
- जगामध्ये शांतता प्रस्थापित करण्याच्या प्रयत्नांना पाठिंबा दिला.
बांडुंग परिषद, ज्याला आशियाई-आफ्रिकी परिषद म्हणूनही ओळखले जाते, 1955 मध्ये इंडोनेशियातील बांडुंग शहरात आयोजित करण्यात आली होती. या परिषदेत आशिया आणि आफ्रिकेतील 29 देशांच्या प्रतिनिधींनी भाग घेतला होता. या परिषदेचा मुख्य उद्देश नव्याने स्वतंत्र झालेल्या राष्ट्रांना एकत्र आणून त्यांच्या समस्यांवर विचार करणे, तसेच जगामध्ये शांतता आणि सहकार्याला प्रोत्साहन देणे हा होता.
या परिषदेत सहभागी झालेल्या देशांनी शीतयुद्धातील कोणत्याही गटात सामील न होण्याचा निर्णय घेतला. त्यांनी स्वतःला 'अलिप्त राष्ट्र' म्हणून घोषित केले आणि जगाला तिसरा पर्याय देण्याचा प्रयत्न केला. या भूमिकेमुळे शीतयुद्धाच्या काळात आंतरराष्ट्रीय राजकारणात एक नवीन दिशा मिळाली.
त्यामुळे, बांडुंग परिषदेने आशियामध्ये शीतयुद्ध वाढवले नाही, उलट शीतयुद्धापासून दूर राहण्याचा आणि शांततापूर्ण सहकार्याला प्रोत्साहन देण्याचा प्रयत्न केला.
संयुक्त राष्ट्र सुरक्षा परिषदेतील (United Nations Security Council) स्थायी सदस्य असलेले देश खालीलप्रमाणे आहेत:
- चीन
- फ्रान्स
- रशिया
- युनायटेड किंगडम
- युनायटेड स्टेट्स
या पाच देशांना व्हेटो (Veto) अधिकार आहे, ज्यामुळे ते सुरक्षा परिषदेच्या कोणत्याही ठरावाला विरोध करू शकतात.
अधिक माहितीसाठी, संयुक्त राष्ट्रांच्या सुरक्षा परिषदेच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या:
UN Security Councilबदर खान सुरी हा मूळचा पाकिस्तानी नागरिक आहे. तो 1990 च्या दशकात अमेरिकेत स्थलांतरित झाला आणि तेथे टॅक्सी चालवत होता.
2021 मध्ये, त्याला अमेरिकेच्या इमिग्रेशन अँड कस्टम्स एन्फोर्समेंट (Immigration and Customs Enforcement - ICE) विभागाने अटक केली. त्याच्यावर 2001 मध्ये पाकिस्तानात झालेल्या दोन हत्यांमध्ये सामील असल्याचा आरोप आहे. ICE च्या म्हणण्यानुसार, सुरीने हे गुन्हे कबूल केले आहेत.
अमेरिकेने त्याला भारतात पाठवण्याचा निर्णय घेतला आहे, कारण तो अमेरिकेत अवैधपणे वास्तव्य करत होता आणि त्याच्या गुन्ह्यांची गंभीरता लक्षात घेता, त्याला त्याच्या मूळ देशात परत पाठवणे योग्य आहे.
या संदर्भात अधिक माहितीसाठी आपण खालील लिंकवर क्लिक करू शकता:
- जागतिकीकरण (Globalization): जागतिकीकरण ही एक महत्त्वपूर्ण प्रक्रिया आहे ज्यामध्ये जगभरातील अर्थव्यवस्था, समाज आणि संस्कृती एकमेकांशी जोडले जातात. 1995 नंतर, तंत्रज्ञानाचा विकास, व्यापार उदारीकरण आणि गुंतवणुकीतील वाढ यामुळे जागतिकीकरण अधिक वेगाने वाढले. जागतिकीकरण - जागतिक बँक
- दहशतवाद (Terrorism): 9/11 च्या हल्ल्यानंतर, दहशतवाद हा आंतरराष्ट्रीय संबंधांमधील एक महत्त्वाचा मुद्दा बनला. अनेक देशांनी दहशतवादाचा सामना करण्यासाठी एकत्र येऊन काम केले आहे. Council on Foreign Relations
- मानवाधिकार (Human Rights): मानवाधिकार आणि लोकशाही मूल्यांना आंतरराष्ट्रीय स्तरावर महत्त्व प्राप्त झाले आहे. अनेक देश आपल्या परराष्ट्र धोरणांमध्ये मानवाधिकार आणि लोकशाही मूल्यांना प्रोत्साहन देत आहेत. UN Human Rights
- हवामान बदल (Climate Change): हवामान बदल हा एक जागतिक मुद्दा आहे, ज्यामुळे अनेक देशांना एकत्र येऊन काम करण्याची गरज आहे. पॅरिस करार (Paris Agreement) हा हवामान बदलाचा सामना करण्यासाठी एक महत्त्वाचा आंतरराष्ट्रीय प्रयत्न आहे. हवामान बदल - संयुक्त राष्ट्र
- उदयोन्मुख शक्ती (Emerging Powers): चीन, भारत, ब्राझील आणि रशिया यांसारख्या उदयोन्मुख शक्तींचा आंतरराष्ट्रीय राजकारणावर प्रभाव वाढत आहे. या देशांमुळे जगातील सत्ता समीकरणे बदलत आहेत.