प्रदर्शन तंत्रज्ञान

कोमास्क्रीन हा शब्द वैद्यकीय संदर्भात 'कोमा' (Coma) म्हणजे बेशुद्धीची किंवा गंभीर बेशुद्ध अवस्थेची तपासणी (Screening) करण्यासाठी वापरला जातो. याचा थेट अर्थ 'कोमाची तपासणी' असा होतो.

सर्वात सामान्य आणि जगभरात वापरले जाणारे असे एक साधन म्हणजे ग्लासगो कोमा स्केल (Glasgow Coma Scale - GCS). अनेकदा 'कोमास्क्रीन' या शब्दाचा संदर्भ याच GCS शी असतो, कारण ते बेशुद्धीच्या पातळीचे मूल्यांकन करण्यासाठी एक प्रमाणित पद्धत आहे.

ग्लासगो कोमा स्केल (GCS) काय आहे आणि त्याचा वापर काय आहे?

• चेतनेची पातळी तपासणे: GCS चा मुख्य उद्देश रुग्णाच्या चेतनेची पातळी (level of consciousness) मोजणे आहे. यामुळे रुग्ण किती गंभीर अवस्थेत आहे, हे समजण्यास मदत होते.
• तीन मुख्य घटक: या स्केलमध्ये तीन गोष्टी तपासल्या जातात:
  1. डोळे उघडणे (Eye Opening): रुग्ण डोळे कसे उघडतो (आपोआप, आवाजाने, वेदनेने किंवा अजिबात नाही).
  2. शाब्दिक प्रतिसाद (Verbal Response): रुग्ण बोलून कसा प्रतिसाद देतो (प्रश्नांची योग्य उत्तरे देणे, गोंधळून बोलणे, अस्पष्ट आवाज काढणे किंवा प्रतिसाद न देणे).
  3. मोटर प्रतिसाद (Motor Response): रुग्ण शरीराच्या हालचालीतून कसा प्रतिसाद देतो (आदेशानुसार हालचाल करणे, वेदनेला प्रतिसाद देणे किंवा अजिबात प्रतिसाद न देणे).
• गुण (Scores): प्रत्येक घटकाला विशिष्ट गुण दिले जातात. एकूण गुण 3 (सर्वात गंभीर बेशुद्धी) ते 15 (पूर्णपणे शुद्ध) पर्यंत असतात.
• उपयोग:
  • आपत्कालीन परिस्थिती: डोक्याला दुखापत, स्ट्रोक, रक्तस्राव, ऑक्सिजनची कमतरता किंवा औषधांच्या अतिसेवनामुळे बेशुद्ध झालेल्या रुग्णांमध्ये याचा वापर तात्काळ चेतनेची पातळी तपासण्यासाठी होतो.
  • उपचार नियोजन: रुग्णाच्या चेतनेच्या पातळीनुसार उपचारांची दिशा ठरवण्यासाठी डॉक्टरांना मदत होते.
  • प्रगतीचे निरीक्षण: रुग्णाच्या परिस्थितीत सुधारणा होत आहे की नाही किंवा ती बिघडत आहे, हे वेळोवेळी GCS स्कोअर घेऊन तपासले जाते.
  • संशोधन: वैद्यकीय संशोधनातही GCS चा वापर केला जातो.

थोडक्यात, 'कोमास्क्रीन' किंवा ग्लासगो कोमा स्केल हे रुग्णाच्या बेशुद्धीच्या अवस्थेचे अचूक आणि त्वरित मूल्यांकन करण्यासाठी एक महत्त्वाचे वैद्यकीय साधन आहे, जे आरोग्यसेवा कर्मचाऱ्यांना योग्य निर्णय घेण्यास मदत करते.