माऊस

माउस (Mouse) हे संगणकाचे एक महत्त्वाचे इनपुट डिव्हाइस (Input Device) आहे, जे वापरकर्त्याला संगणकाशी संवाद साधण्यास मदत करते. त्याची मुख्य कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत:

• पॉइंटर हलवणे (Moving the Pointer): माउसचे सर्वात महत्त्वाचे कार्य म्हणजे स्क्रीनवरील कर्सर (पॉइंटर) हलवणे. यामुळे तुम्ही स्क्रीनवर दिसणाऱ्या विविध आयकॉन्स (Icons), बटणे (Buttons) किंवा टेक्स्ट (Text) वर नेव्हिगेट करू शकता.
• क्लिक करणे (Clicking):
  • लेफ्ट क्लिक (Left Click): हा सर्वात सामान्य क्लिक आहे, जो एखादी वस्तू निवडण्यासाठी (Select), एखादा प्रोग्राम उघडण्यासाठी (Open) किंवा विशिष्ट क्रिया करण्यासाठी वापरला जातो.
  • डबल क्लिक (Double Click): डाव्या माउस बटणावर जलद गतीने दोनदा क्लिक केल्याने सामान्यतः प्रोग्राम किंवा फाईल उघडली जाते.
  • राईट क्लिक (Right Click): उजव्या बटणावर क्लिक केल्याने संदर्भ मेनू (Context Menu) उघडतो, ज्यामध्ये निवडलेल्या वस्तूशी संबंधित विविध पर्याय (Options) असतात.
• निवड करणे (Selecting): माउस वापरून तुम्ही टेक्स्ट, फाईल्स किंवा फोल्डर्स निवडू शकता. उदाहरणार्थ, टेक्स्टचा काही भाग हायलाइट करण्यासाठी किंवा अनेक फाईल्स एकत्र निवडण्यासाठी.
• ओढणे आणि सोडणे (Dragging and Dropping): माउस बटण दाबून धरून एखादी वस्तू स्क्रीनवर एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी हलवण्यासाठी (Drag) आणि नंतर बटण सोडून ती तिथे ठेवण्यासाठी (Drop) याचा उपयोग होतो. उदाहरणार्थ, फाईल एका फोल्डरमधून दुसऱ्या फोल्डरमध्ये हलवण्यासाठी.
• स्क्रोल करणे (Scrolling): बहुतेक माउसमध्ये एक स्क्रोल व्हील (Scroll Wheel) असते, ज्याचा वापर लांब वेबपेजेस (Webpages) किंवा डॉक्युमेंट्स (Documents) मध्ये वर-खाली जाण्यासाठी (Scroll Up/Down) होतो. काही माउसमध्ये ते डावीकडे-उजवीकडे स्क्रोल करण्याची सुविधा देखील असते.
• प्रोग्राम उघडणे आणि बंद करणे (Opening and Closing Programs): माउसच्या मदतीने तुम्ही डेस्कटॉपवरील आयकॉन्सवर डबल क्लिक करून प्रोग्राम्स उघडू शकता आणि विंडोच्या वरच्या उजव्या कोपऱ्यातील 'X' बटणावर क्लिक करून बंद करू शकता.
• मेनू नियंत्रित करणे (Controlling Menus): संगणकावरील विविध मेनू ऑप्शन्स (Menu Options) निवडण्यासाठी आणि नियंत्रित करण्यासाठी माउसचा वापर केला जातो.

थोडक्यात, माउस हे संगणकाला आज्ञा देण्यासाठी आणि ग्राफिकल इंटरफेसवर नियंत्रण ठेवण्यासाठी एक मूलभूत आणि अत्यंत उपयुक्त साधन आहे.