धार्मिक प्रवचन

प्रिय बंधू आणि भगिनींनो,

आज आपण दिवाळीच्या या मंगल पर्वातील विविध दिवसांचे महत्त्व, त्यांचे अध्यात्मिक अर्थ आणि त्यामागील कथांवर प्रकाश टाकणार आहोत. दिवाळी हा केवळ दिव्यांचा उत्सव नसून तो जीवनातील अंधार दूर करून प्रकाशाकडे वाटचाल करण्याचा, वाईटावर चांगल्याच्या विजयाचा आणि नात्यांमधील प्रेम व सलोखा वाढवण्याचा सण आहे.

१. नरक चतुर्दशी:

दिवाळीची सुरुवात खरं तर वसुबारस आणि धनत्रयोदशीने होते, पण दिवाळीचा खरा उत्साह सुरू होतो तो नरक चतुर्दशीपासून. या दिवशी भगवान श्रीकृष्णाने अत्याचारी नरकासुराचा वध करून सोळा हजार कन्यांना त्याच्या बंदिवासातून मुक्त केले. नरकासुराच्या वधानंतर लोकांनी आनंदोत्सव साजरा केला, दिवे लावले आणि पहाटे अभ्यंगस्नान केले.

महत्त्व: हा दिवस वाईटावर चांगल्याच्या विजयाचे प्रतीक आहे. आपल्या मनातील, विचारांतील आणि आचरणातील नरकरूपी अशुद्धता, वाईट प्रवृत्ती यांचा नाश करून शुद्धता, पावित्र्य स्वीकारण्याचा हा दिवस आहे. पहाटे उठून तेल आणि उटणे लावून अभ्यंगस्नान करण्याची प्रथा याच प्रतीकात्मकतेतून आली आहे. यामुळे शरीर आणि मन दोन्ही शुद्ध होते अशी भावना आहे.

२. दीपावली (लक्ष्मी पूजन):

नरक चतुर्दशीच्या दुसऱ्या दिवशी अमावस्येला दिवाळीचा मुख्य दिवस, म्हणजेच लक्ष्मी पूजन असते. या दिवशी भगवान श्रीराम १४ वर्षांचा वनवास संपवून रावणाचा वध करून अयोध्येला परतले. त्यांच्या आगमनाचा आनंद साजरा करण्यासाठी अयोध्येतील लोकांनी घरोघरी दिवे लावले, संपूर्ण नगरी उजळून टाकली. याच दिवशी समुद्रमंथनातून देवी लक्ष्मी प्रकट झाली, असेही मानले जाते.

महत्त्व: लक्ष्मी पूजन हे केवळ धनप्राप्तीसाठी नसून ते समृद्धी, ऐश्वर्य, यश आणि शांतता यासाठी केले जाते. लक्ष्मी म्हणजे केवळ पैसा नाही, तर जीवनातील सर्व प्रकारची समृद्धी, ज्ञान आणि सकारात्मकता होय. या दिवशी घरोघरी पणत्या लावून, रांगोळ्या काढून, गोडधोड पदार्थ बनवून आणि फटाके फोडून आनंद साजरा केला जातो. हा दिवस अंधाराकडून प्रकाशाकडे, अज्ञानाकडून ज्ञानाकडे जाण्याचे प्रतीक आहे.

३. पाडवा (बलिप्रतिपदा):

दिवाळीच्या तिसऱ्या दिवशी पाडवा साजरा केला जातो, याला बलिप्रतिपदा असेही म्हणतात. या दिवशी भगवान विष्णूंनी वामन अवतारात बळीराजाला पाताळात पाठवले आणि त्याला वरदान दिले की वर्षातून एकदा तो पृथ्वीवर येऊन आपल्या प्रजेला भेटू शकेल. काही ठिकाणी या दिवशी गोवर्धन पूजा केली जाते, जिथे श्रीकृष्णाने गोवर्धन पर्वत उचलून इंद्राच्या क्रोधापासून गावकऱ्यांचे रक्षण केले होते.

महत्त्व: पाडवा हा साडेतीन मुहूर्तांपैकी एक शुभ मुहूर्त मानला जातो. या दिवशी पत्नी आपल्या पतीला औक्षण करून त्याच्या दीर्घायुष्यासाठी प्रार्थना करते, तर पती पत्नीला भेटवस्तू देतो. हा दिवस पती-पत्नीच्या नात्यातील प्रेम, आदर आणि विश्वासाचे प्रतीक आहे. महाराष्ट्रात या दिवसापासून नवीन वर्षाची सुरुवात मानली जाते, व्यापारी वर्ग नवीन वह्या-खाती सुरू करतो. हे नवीन कार्याची सुरुवात आणि समृद्धीचे प्रतीक आहे.

४. भाऊबीज (यमद्वितीया):

दिवाळीचा शेवटचा आणि महत्त्वाचा दिवस म्हणजे भाऊबीज, याला यमद्वितीया असेही म्हणतात. या दिवशी मृत्यूची देवता यम आपल्या बहीण यमुना हिच्या घरी जेवायला गेले होते. यमुनेने यमाचे औक्षण करून त्याला गोडधोड जेवण दिले. यमाने प्रसन्न होऊन यमुनेला वरदान दिले की, या दिवशी जी बहीण आपल्या भावाला ओवाळेल, तिला यमाची भीती राहणार नाही आणि तिच्या भावाला दीर्घायुष्य लाभेल.

महत्त्व: भाऊबीज हा बहिण-भावाच्या पवित्र आणि अतूट नात्याचा उत्सव आहे. या दिवशी बहीण आपल्या भावाला औक्षण करून त्याच्या दीर्घायुष्यासाठी आणि सुख-समृद्धीसाठी प्रार्थना करते, तर भाऊ बहिणीला भेटवस्तू देऊन तिच्या रक्षणाचे वचन देतो. हा दिवस रक्ताच्या नात्यातील प्रेम, आत्मीयता आणि एकमेकांच्या प्रती असलेल्या जिव्हाळ्याचे प्रतीक आहे. या दिवशी मतभेद विसरून बहिण-भाऊ एकत्र येतात आणि नात्यातील गोडवा साजरा करतात.

या सर्व सणांमधून आपल्याला एकच संदेश मिळतो की, जीवनातील अंधकार दूर करून प्रकाशमय वाटचाल करावी, वाईट गोष्टींचा त्याग करून चांगल्याचा स्वीकार करावा, आणि आपल्या कुटुंबातील नाती दृढ करावीत. ही दिवाळी आपल्या सर्वांच्या जीवनात सुख, समृद्धी आणि आनंद घेऊन येवो, हीच सदिच्छा!

धन्यवाद!