व्हिटॅमिन ए
0
Answer link
व्हिटॅमिन ए (जीवनसत्त्व अ) हे आपल्या शरीरासाठी अत्यंत महत्त्वाचे एक आवश्यक पोषक तत्व आहे. हे फॅट-सोल्युबल (मेदात विरघळणारे) जीवनसत्त्व आहे, जे अनेक शारीरिक कार्यांसाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावते.
- व्हिटॅमिन ए चे प्रकार:
- रेटीनोइड्स (Retinoids): हे प्राण्यांपासून मिळणाऱ्या पदार्थांमध्ये आढळतात, जसे की रेटीनॉल, रेटिनल, रेटिनोइक ॲसिड.
- कॅरोटीनॉइड्स (Carotenoids): हे वनस्पतींमध्ये आढळतात, जसे की बीटा-कॅरोटीन. शरीर बीटा-कॅरोटीनचे व्हिटॅमिन ए मध्ये रूपांतर करते.
- मुख्य कार्ये आणि फायदे:
- दृष्टी: हे चांगल्या दृष्टीसाठी, विशेषतः कमी प्रकाशात पाहण्यासाठी (रातांधळेपणा टाळण्यासाठी) आवश्यक आहे. रेटिनामध्ये रोडोप्सिन (rhodopsin) नावाचे प्रथिन तयार करण्यास मदत करते.
- रोगप्रतिकारशक्ती: रोगप्रतिकारशक्ती मजबूत करते, ज्यामुळे शरीर संक्रमण आणि रोगांशी लढण्यास सक्षम होते.
- त्वचेचे आरोग्य: निरोगी त्वचा आणि श्लेष्मल त्वचेच्या (mucous membranes) विकासासाठी आणि दुरुस्तीसाठी महत्त्वाचे आहे.
- हाडांची वाढ: हाडांच्या योग्य वाढीसाठी आणि विकासासाठी आवश्यक आहे.
- प्रजनन आणि गर्भधारणा: प्रजनन आरोग्य आणि गर्भाच्या योग्य वाढीसाठी महत्त्वपूर्ण आहे.
- अँटीऑक्सिडंट गुणधर्म: बीटा-कॅरोटीनमध्ये अँटीऑक्सिडंट गुणधर्म असतात, जे पेशींना फ्री रॅडिकल्सच्या नुकसानीपासून वाचवतात.
- व्हिटॅमिन ए चे नैसर्गिक स्रोत:
- प्राणीजन्य स्रोत (रेटीनोइड्स):
- यकृत (यकृताचे तेल)
- मासे (उदा. सॅल्मन)
- अंडी
- दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थ (उदा. पनीर, लोणी)
- वनस्पतीजन्य स्रोत (कॅरोटीनॉइड्स - बीटा-कॅरोटीन):
- गाजर
- रताळे
- भोपळा
- पालक, मेथी यांसारख्या हिरव्या पालेभाज्या
- आंबा
- पपई
- किवी
- प्राणीजन्य स्रोत (रेटीनोइड्स):
- कमतरतेची लक्षणे (व्हिटॅमिन ए ची कमतरता):
- रातांधळेपणा (कमी प्रकाशात दिसण्यास अडचण)
- डोळे कोरडे पडणे (झिरोफ्थाल्मिया)
- रोगप्रतिकारशक्ती कमी होणे आणि वारंवार संक्रमण होणे
- त्वचा कोरडी आणि खडबडीत होणे
- केस गळणे
- मुलांमध्ये वाढ खुंटणे
- जास्त प्रमाण (व्हिटॅमिन ए चे विषारी प्रमाण - हायपरव्हिटॅमिनोसिस ए):
व्हिटॅमिन ए जास्त प्रमाणात घेतल्यास (विशेषतः सप्लिमेंट्सद्वारे) ते शरीरात जमा होऊन विषारी ठरू शकते. याची काही लक्षणे:
- डोकेदुखी
- मळमळ, उलट्या
- चक्कर येणे
- दृष्टी अंधुक होणे
- त्वचेची साल निघणे
- यकृताचे नुकसान
- गर्भवती महिलांमध्ये गर्भाला धोका
सामान्यतः, संतुलित आहारातून आवश्यक तेवढे व्हिटॅमिन ए मिळते. सप्लिमेंट्स घेण्यापूर्वी डॉक्टरांचा सल्ला घेणे महत्त्वाचे आहे.
संदर्भ: