सामाजिक सर्वेक्षण

सामाजिक सर्वेक्षण आणि सामाजिक संशोधन हे दोन्ही सामाजिक विज्ञानातील महत्त्वाचे घटक आहेत, जे सामाजिक समस्या व घटनांचा अभ्यास करण्यासाठी वापरले जातात. त्यांच्यातील परस्परसंबंध खालीलप्रमाणे आहेत:

1. परस्परावलंबन: सामाजिक सर्वेक्षण हे सामाजिक संशोधनाचे एक महत्त्वाचे साधन आहे. सामाजिक संशोधनामध्ये माहिती गोळा करण्यासाठी आणि विश्लेषण करण्यासाठी सर्वेक्षणाचा वापर केला जातो.
2. उद्दिष्ट्ये: दोन्ही पद्धती सामाजिक जीवनातील समस्या, संबंध आणि घटना समजून घेण्याचा प्रयत्न करतात. सामाजिक सर्वेक्षण विशिष्ट लोकसंख्या किंवा समुदायाचा अभ्यास करते, तर सामाजिक संशोधन व्यापक सैद्धांतिक किंवा व्यावहारिक समस्यांवर लक्ष केंद्रित करते.
3. डेटा संकलन: सामाजिक सर्वेक्षण प्रश्नावली, मुलाखती, आणि निरीक्षणाद्वारे डेटा गोळा करते. हा डेटा सामाजिक संशोधनासाठी उपयुक्त असतो.
4. विश्लेषण: दोन्ही पद्धतींमध्ये डेटाचे विश्लेषण करून निष्कर्ष काढले जातात. सांख्यिकीय विश्लेषण आणि गुणात्मक विश्लेषण तंत्रांचा वापर केला जातो.
5. सिद्धांत विकास: सामाजिक संशोधनातून प्राप्त झालेल्या निष्कर्षांचा उपयोग सामाजिक सिद्धांत विकसित करण्यासाठी होतो, ज्यामध्ये सामाजिक सर्वेक्षणाद्वारे मिळालेल्या माहितीची मदत होते.

थोडक्यात, सामाजिक सर्वेक्षण हे सामाजिक संशोधनाचे एक महत्त्वाचे Tool (साधन) आहे. दोन्ही पद्धती एकमेकांना पूरक आहेत आणि सामाजिक Gerज्ञानच्या विकासात मदत करतात.