दुय्यम पुस्तके
दुय्यम पुस्तके म्हणजे प्राथमिक पुस्तकांमध्ये नोंदवलेल्या माहितीवरून तयार केलेली पुस्तके. हे मूळ नोंदींचे विश्लेषण आणि वर्गीकरण करून अधिक सुलभ आणि उपयुक्त स्वरूपात माहिती सादर करतात.
दुय्यम पुस्तकांचे प्रकार (Types of Subsidiary Books):
- खरेदी पुस्तक (Purchase Book):
उधार खरेदी केलेल्या मालाची नोंद यात असते.
उदाहरण:
मे.abc कंपनीकडून रुपये २०,००० चा माल खरेदी केला.
- विक्री पुस्तक (Sales Book):
उधार विक्री केलेल्या मालाची नोंद यात असते.
उदाहरण:
मे.xyz कंपनीला रुपये १५,००० चा माल विकला.
- खरेदी परत पुस्तक (Purchase Return Book):
खरेदी केलेला माल परत पाठवल्याची नोंद यात असते.
उदाहरण:
मे.abc कंपनीला रुपये २,००० चा माल परत पाठवला.
- विक्री परत पुस्तक (Sales Return Book):
विकलेला माल ग्राहकाने परत पाठवल्याची नोंद यात असते.
उदाहरण:
मे.xyz कंपनीने रुपये १,००० चा माल परत पाठवला.
- प्राप्त विपत्र पुस्तक (Bills Receivable Book):
मिळालेल्या विपत्रांची (Bills Receivable) नोंद यात असते.
उदाहरण:
मे.pqr कंपनीकडून रुपये ५,००० चे विपत्र प्राप्त झाले.
- देय विपत्र पुस्तक (Bills Payable Book):
देय विपत्रांची (Bills Payable) नोंद यात असते.
उदाहरण:
मे.lmn कंपनीला रुपये ३,००० चे विपत्र देय आहे.
- रोख पुस्तक (Cash Book):
सर्व रोख व्यवहारांची नोंद यात असते. यात रोख पावती (Cash Receipts) आणि रोख भरणा (Cash Payments) यांचा समावेश होतो.
उदाहरण:
- विक्रीतून रोख रक्कम रुपये १०,००० प्राप्त झाले.
- वेतन रुपये ५,००० रोखीने दिले.
- मुख्य जर्नल (Journal Proper):
वर नमूद केलेल्या कोणत्याही पुस्तकात नोंद न झालेल्या व्यवहारांची नोंद यात होते. उदाहरणार्थ, मालमत्तेची खरेदी, घसारा (Depreciation), समायोजन नोंदी (Adjustment Entries) इत्यादी.
उदाहरण:
यंत्रसामग्रीवर रुपये १,००० घसारा आकारला.
हे दुय्यम पुस्तकांचे काही सामान्य प्रकार आहेत. प्रत्येक व्यवसायाच्या गरजेनुसार यात बदल होऊ शकतो.
अधिक माहितीसाठी आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता: