
इनडोअर झाडे
1
Answer link
i
घरात कोणती झाडे लावावी.
1. तुळशीचे रोप कधीही दक्षिण दिशेला लावू नये. या दिशेला तुळशी लावल्याने फायद्याऐवजी नुकसान करते.
2. घराच्या आसपास नारळ, कडुनिंब, अशोकाचे झाडे लावावी. यामुळे घरात सकारात्मक उर्जा निर्माण होते.
3. घराच्या उत्तर किंवा पूर्व दिशेला आवळ्याचे झाड लावणे सर्वाधिक लाभदायक आहे. याला लावल्याने कुटुंबातील लोकांच्या समस्या कमी होतात.
4. नारळाचे झाड लावल्याने मान-सन्मानात वृद्धी होते.
5. घराच्या ईशान्य म्हणजे उत्तर-पूर्व दिशेला केळीचे झाड लावायला हवे. असे म्हणतात की, या केळीच्या झाडाखाली बसून अभ्यास केल्याने मानसिक शक्ती वाढते.
6. वास्तुशास्त्रानुसार बांबुचे झाड लावल्याने समृद्धी आणि सफलता वाढीस लागते.
घरातील बाग
तुमची बागेत लावायची गरज आहे. कारण प्रत्येक झाडाला पुरेशी जागा मिळणार आहे.
मुंबईची राजधानीची समस्या हास्मानी संकट नाही तर जरा उच्चभ्रूही तसा जिव्हाळ्याचा विषय आहे. अज्ञात अडचण सर्वानाच जाणणे. घर घेण्याची जागा आहे, घर काय आहे? पण त्या आजूबाजूचा प्रश्न कसा आहे, हिरवाई किती आहे या गोष्टींकडे आता पाहण्याची वेळ आहे. पर्यावरणासंबंधी जागृती खचितच आशा आहे. प्रत्यक्षात सुरक्षित राहण्याची वेळ ओकं ओकं वाटेलं घर प्रथम फर्निचर नटलं तर जरा बरं वाटायला लागतं. कारण तो नॉर्थंच हाऊस असंत. तुमची गरज आहे ते फर्निचर सजलं की जरा ते होम वाटायला लागतात. तरीसुद्धा हिंदुस्थानी अपूर्णता प्रवास रात्री. कारण सुंदर रंगविचार, निराशाजनक म्यूरल्स्, तसबिरी, शक्तिशाली फर्निचर, गलिच्छ वगैरे मूळ: निर्जीव. या सगळ्यांत प्राण ओतायला जिवंत जिवंत असायला हवं ही जाणीव, आतमध्ये सलत राहते. हरिला एक-दोन व्हरांडेहिवासी तर हा सल जास्त जाणतो. मोकळे व्हरांडे अंगावर पडण्याची शक्यता. त्याचा उपयोग करून घ्या तळमज कायम राहणार नाही चला तर, मग तुमचा हाऊसचॅन घरचा विचार करा
व्हरांडा- बाल्कनीतली बाग
तुमचा बालकनी किंवा व्हरांडा असेल तर तुमचा उपयोग कुंडांतून सुंदर फुलझाडांमधून होईल घर सजव आपण कुंड मध्ये झाडं ठेवतो. छोट्याशा राजाची सुंदर सुंदरता अर्थातच झाडांची निवड करण्याची इच्छा आहे. तुमची जागा थोडी आहे. तुम्हाला मोजकाच करण्याची व्यवस्था तुम्ही ठेवू शकता. शिवाय व्हरांडचा राजा मधला भाग सहसा मोकळा ठेवतो. कारण बाहेर उभं राहून आपण बाहेर जगतो. त्यांचा व्हरांड बाजारांचा आकारमान एक किंवा दोन कोपरे कुंड ठेवण्यासाठी वापरण्यासाठी. तुमच्याकडे निवडीची मागणी आता दोन पर्याय आहेत. एक म्हणजे सुंदर पानची फुलांची फुलझाडं आणि पर्यायी पर्यायी चकमक. व्हरांड बाजारात फुलझाडची निवड करताना काही गोष्टी ध्यानात ठेवा.
हा फुलझाडन एक ते दीडक्वेअर आहे; अवधव्य पसलारी नसावीत.
एक महाभाग शुक्रवारी सूर्यप्रकाशाची गरज असते. त्यामध्ये व्हरांडा दक्षिणाभिमुख किंवा पश्चिमाभिमुख असेल. त्यांची अशी जागी पूर्ण प्रकाशात लढत ठेवणे.
फुलझाडं वर्षांतून जास्तीत जास्त काळ बहरणारी असतात.
फुलझाडं सुगंधीत सोने पे सुहागा.
आता व्हरांड घरात ठेवता येत्या काही सुंदर फुल्या, तर काही सुंदर पानांची ओळख करून घेते.
03-एलपी-फ्लॉवर
जास्वंद - सर्वना सुपरिचित असं हे फुलझाड. सामान्य दीड ते पावणेदोनोबॉर्ड तक्रार चाचणी आव्हान. जास्वंदीचे अनेक प्रकार आहेत. विविध रंगांची उधळण आणि फुलांचे विविध प्रकार. हवाई जास्वंदी रंगवैविध्य खरोखर वाखण्यजोगे असते. जास्वंदीची लागवड जून फांद्यायी होती. औषधीदृष्ट्याही महिंद्री जास्वंद उपयोगी आहे, मुख्यतः: केशतेला.
कण्हेर - इंग्रज ओलिंडर नावाने ओळखले जाणारे हे फुलझाड मेडिटेरेनीअन टापू, आशिया, जपान, इथले देशवासी आहेत. झाडांचे दोन झाडे पण नवीन खुज्या वर्ग ही पांढरी, लाल आणि गुलाबी अशा खुज्या जाती आहेत. मात्र नेहमी बाहेर पडणारा पांढरा दुधासारखा चीक विषारी असतो. तो पोटातली माहिती नाही विश्वास घ्या.
तगर - जास्वंदीलोच सुपरिचिट असें हे फुलझाड स्त्रिया प्रांगणात दोन ते अडीच वर्गीय. चांदणीचा निर्णय फुल्लयी द्वारणा तगर कुणाचि लक्ष वेधून घेते. पण तुमची लहानशा शाही व्हरांड विविधता लावायला मात्र जास्त उपयुक्त आहे. त कमी कमी परि परि भरपूर भरपूर भरपूर भरपूर भरपूर भरपूर भरपूर भरपूर तुमच्यातील खुजी जात तर अगदी लहान असते
घाणेरी - बागकामशास्त्रात 'लँटाना' किंवा नावाने परिचित फुलझाड बागेत आहे पांढरा, लाल, गुलाबी, जांभळा, दुरंगी अशा अनेक रंगांची खुज्या जाती फुलपाखरू असतात. अर्धा ते पावन वर्गाची गाठ होणार हे फुलझाड तुमचा व्हरांड वेगात नाही
अबोली – मूळ भारतीय असलेली अबोली नावाने अबोली असली तरी खूप काही सांगून जाते. अबोलीशिवाय कोकणातलं घर असू शकणार नाही. बीपासून सहजरीत्या पुनरुत्पादन करता येणारं हे फुलझाड जवळजवळ बारमाही फुलं देणारं आहे. हिच्या निळी, पिवळी, शेंदरी अशाही काही जाती आढळतात.
रातराणी – आपल्याला सुपरिचित असलेल्या रातराणीचं मूळ हे वेस्ट इंडिज आहे. एक ते दीड मीटर वाढणारं हे फुलझाड त्याच्या मादक सुगंधासाठी प्रसिद्ध आहे. रातराणीची फुलं संध्याकाळनंतर उमलतात आणि त्यानंतर त्यांचा तो मादक गंध आसमंत सुगंधी करतात. दिवसा सुगंध नसला तरी फुलातला मकरंद पिण्यासाठी मधमाशा तिथे हमखास हजेरी लावतात.
दिन का राजा – याचं थोडक्यात वर्णन करायचं तर रातराणीचा भाऊ जो दिवसा सुगंध पसरवतो असं म्हणता येईल.
व्हरांडय़ात ठेवायच्या झाडांमध्ये याशिवाय भर घालता येईल ती गुलबक्षी, सदाफुली, बोगनवेल, खुजा, अनंत इत्यादींची. कुणी म्हणेल की या यादीत फुलांचा राजा गुलाबाला का स्थान नाही? तर तो आहे फुलांचा राजा. म्हणजे त्याला राहायला, वाढायला राजवाडाच हवा. आपल्या छोटय़ाशा व्हरांडय़ात इतर अनेक फुलझाडांसमवेत दाटीवाटीने राहायला त्याला कसे आवडेल? जरा मोकळीक मिळाली की गुलाब छान वाढतो. तसंच मोगऱ्याच्या बाबतीतही म्हणता येईल. मोगरा हा बारमाही नाही. त्यामुळे फुलांचा ऋ तू सोडला तर इतर वेळी मोगऱ्याचं झाड म्हणजे फक्त हिरव्या पानांचा गुच्छ दिसतो.
आता सूर्यप्रकाश कमी असेल अशा कोपऱ्याचा विचार करू या. सूर्यप्रकाश कमी म्हणजे जेथे सूर्यकिरण पडत नाहीत पण भरपूर उजेड असतो अशी जागा. अर्थातच अंधारी किंवा काळोखी जागा नव्हे. अशा जागेत छान वाढतील अशा वनस्पतींचा मागोवा घेऊ. व्हरांडय़ाच्या छोटय़ाशा जागेत शोभतील अशी ही झाडं म्हणजे-
आकाराने लहान किंवा मध्यम.
पानांचा आकारही मर्यादित
पानां- फुलांचा आकर्षक रंग
नर्सरीमध्ये सहज आढळणारी अशी काही झाडं म्हणजे –
आगलाओनिमा – सुमारे ४० जाती व त्यांच्या अनेक प्रजाती असलेली ही झाडे मूळची मलेशिया, इंडोनेशिया, फिलिपिन्स इथली आहेत. त्यांचा सौंदर्यवान पर्णसंभार हेच त्यांचं वैशिष्टय़. हरित काष्ठ प्रकारच्या या वनस्पती खोडांचे तुकडे लावून पुनरुत्पादित केल्या जाातात. कुंडीत एक तुकडा लावला तरी त्यातून फूट येऊन कालांतराने कुंडी भरून जाते.
आल्पिनिआ – आल्यासारखी लांब व अरुंद पाने असलेल्या या वनस्पतीला शेंडय़ावर सुरेख फुलांचा गुच्छ येतो. काही जातीत हिरव्या पानांत पिवळ्या रंगाच्या पट्टय़ांनी शोभा अधिकच वाढते. इंग्रजीत जिंजर प्लांट म्हणून हे ओळखले जाते.
अँथुरिअम – सावलीतही फुलं देणाऱ्या मोजक्या वनस्पतीत याचं नाव अग्रक्रमाने घेता येईल. लांब दांडय़ावर एकच वैशिष्टय़पूर्ण फूल असणारं हे बागकाम शास्त्रात ऑर्किडच्या बरोबरीने श्रीमंत म्हणून ओळखले जाते. याच्या काही जाती सुंदर पानांसाठी प्रसिद्ध आहेत. यांची वाढ विशिष्ट पद्धतीनेच करावी लागते. तसंच फुलांच्या आकारमानात इतकी विविधता असते की ती जातीनुसार ५ ते २५ सें.मी. व्यासाची असू शकतात. त्यामुळे आपल्या व्हरांडय़ाला शोभेल अशाच जातींची निवड करावी.
शतावरी – हिच्या अनेक जाती आहेत. विविध आकाराची पाने हे तिचं वैशिष्टय़. काही जातींची लहान नाजूक फुलंही सुंदर दिसतात. आयुर्वेदात एक औषधी वनस्पती म्हणूनही तिची ओळख आहे. शतावरीचा वेल किंवा झुडुप असल्यामुळे छोटय़ा जागेसाठी शक्यतो कमी वाढणाऱ्या जातीची निवड करावी.
बेगोनिआ – मूळची उष्ण प्रदेशातली ही वनस्पती काही जातीच्या सुंदर फुलांसाठी तर काही जातींच्या मनोहर पर्णसंभारासाठी प्रसिद्ध आहे. यांचा आकार लहान असल्यामुळे खिडकीच्या अरुंद जागेसाठीही त्याचा उपयोग होतो.
कॅलेडिअम – अळूच्या पानांची आठवण करून देणारी ही वनस्पती तिच्या सौंदर्यवान पानांसाठी प्रसिद्ध आहे. याचे जमिनीत वाढणारे कंद पुनरुत्पादनासाठी वापरतात. याच्या एका जातीची पानं मितपारदर्शी असतात.
डायफेनबेकिया- डंब केन या इंग्रजी नावाने प्रसिद्ध असलेली ही वनस्पीत सावलीतल्या कुंडय़ांसाठी प्रसिद्ध आहे. मुख्यत: हिरव्या व पांढऱ्या रंगाच्या विविध आकारांमुळे हिची मागणी वाढत आहे. यांच्या खोडात व मुळांत जो रस असतो तो विषारी असतो व जिभेला लागल्यास थोडय़ा वेळासाठी जीभ जड होते. म्हणून त्याचं नाव डंब केनं. पण आज इतकी वर्ष वापरात असूनही असं झाल्याचं एकही उदाहरण नाही.
ड्रेसीना – डायफेनबेकिया प्रमाणेच अतिशय सुंदर पानांसाठी ही वनस्पती प्रसिद्ध आहे. यांची वाढ सरळ व उंच असते. त्यामुळे शक्यतो कमी उंचीच्या प्रजाती निवडाव्या.
वरील सर्व वनस्पती या बहुधा खोडाच्या कटिंगने पुनरुत्पादित होतात. याव्यतिरिक्त नेहमीच्या वापरातील काही औषधी वनस्पतीदेखील आपल्या व्हरांडय़ाला शोभा आणि उपयुक्तता आणण्यासाठी वापरता येतील. उदाहरणार्थ-
कर्पुरी तुळस – ही वर्षांयू वनस्पती एक मीटपर्यंत वाढते. पाने डासांना पळविण्यासाठी उपयोगी पडतात. तसेच चहात पाने टाकल्यास मसाल्याच्या चहाची चव येते. हिचं पुनरुत्पादन बीयांपासून होतं.
कोरफड – सर्वाना परिचित अशा या बहुपयोगी मांसल वनस्पतीची एकतरी कुंडी आपल्या संग्रही जरूर असावी.
पानफुटी – फुलपाखरांना आकर्षित करणारी ही बहुवर्षीय वनस्पती आहे. जखमेतून होणारा रक्तस्राव थांबविण्यासाठी पानं वापरतात.
ब्राह्मी – गोलाकार पानं असलेली पसरत जाणारी ही वेल कुंडीतही छान वाढते. ब्राह्मी ही बुद्धिवर्धक आहे. केसांच्या आरोग्यासाठी ब्राम्हीचे तेल वापरतात.
व्हिटॅमीन प्लान्ट – आपल्यासाठी ही नावीन्यपूर्ण वनस्पती आहे. एक मीटपर्यंत वाढणाऱ्या या वनस्पतीत अनेक प्रथिने, कबरेदके व खनिजे असतात. याच्या पानांचा देठासकट रोजच्या स्वयंपाकात वापर करता येतो.
गवती चहा – सर्दी पडशावर खासा उपयोग म्हणून गवती चहाचा चांगला उपयोग होतो. कुंडीत ही वनस्पती छान वाढते. मात्र तिला भरपूर ऊन हवे.
ही होती कुंडय़ातली बाग. आणखी एक प्रकारे आपण आपला व्हरांडा अथवा खिडकीच्या बाहेरील (window sin) सुशोभित करू शकतो. ती म्हणजे तरंगती बाग. वेगवेगळ्या प्रकारच्या हँगिग बास्केटमध्ये पसरणाऱ्या वेली लावून आपल्या बागेची उंची वाढवता येईल. त्यासाठी उपयुक्त वनस्पती म्हणजे मोसमी फुलझाडं जशी फ्लॉक्स, पेटुनिया, नास्टरशिअम इ. ब्राह्मीसारख्या पसरणाऱ्या वनस्पतीही तरंगत्या कुंडय़ांत छान वाढतात. तसेच मेझेमब्रांथिअम, पसरणारी घाणेरी, क्लेरोडेंड्रम अशा वेलींचा तरंगत्या बागेसाठी चांगला उपयोग करता येतो. मात्र त्यांची स्थापना त्यांच्या सूर्यप्रकाशाच्या गरजेनुसार करणे आवश्यक आहे.
परसदारी लावण्यासाठी वरील बहुतेक वनस्पतींचा आपण वापर करू शकतो. येथे जागेची उपलब्धता व्हरांडय़ापेक्षा जास्त असल्यामुळे सूर्यप्रकाशाच्या तीव्रतेनुसार जरा मोठय़ा आकाराची झाडेही आपण लावू शकतो. उदा. मोठा इक्झोरा, घाणेरी, कण्हेर. तसेच मोठय़ा औषधी वनस्पती जशा अडुळसा, निर्गुडी. एकंदरीत आपल्या बागेत लावण्यासाठी मग तो व्हरांडा असो की अंगण, वनस्पतींची निवड काळजीपूर्वक करणं हे महत्त्वाचं. मात्र कुंडय़ा असोत वा जमिनीतली लागवड झाडांची दाटी करू नये. प्रत्येक झाडाला पुरेशी जागा मिळाली तरच त्यांची वाढ चांगली होणार.
शहरात राहूनही निसर्गाशी नातं सांगणारं, झाडाझुडपांशी सुसंवाद साधणारं, वाढत्या प्रदूषणाला आळा घालून तुमच्या-आमच्या घरकुलांना घरपण देणाऱ्या या वनस्पतींवर जेवढ प्रेम करू तेवढंच हा निसर्ग आपल्याला देणार आहे जगण्याचा एक नवीन दृष्टिकोन.