व्यवस्था

व्यवस्था: संकल्पना

व्यवस्था (System) ही एक संकल्पना आहे जी अनेक घटकांनी बनलेली असते आणि ते घटक एकमेकांशी विशिष्ट पद्धतीने जोडलेले असतात. हे घटक एकत्रितपणे एक विशिष्ट उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी कार्य करतात.

व्यवस्थेची काही सामान्य वैशिष्ट्ये:

• घटक: प्रत्येक प्रणालीमध्ये काही घटक असतात जे एकमेकांशी संबंधित असतात.
• संबंध: घटकांमधील संबंध महत्त्वाचे असतात. हे संबंध सहकार्याचे, विरोधाचे किंवा इतर प्रकारचे असू शकतात.
• उद्दिष्ट: प्रत्येक प्रणाली एक विशिष्ट उद्दिष्ट साध्य करण्यासाठी तयार केलेली असते.
• सीमा: प्रत्येक प्रणालीची एक सीमा असते जी तिला तिच्या वातावरणापासून वेगळी करते.
• प्रतिपुष्टी: प्रणालीला तिच्या कार्याच्या परिणामांवरून प्रतिपुष्टी (feedback) मिळते, ज्यामुळे ती स्वतःमध्ये सुधारणा करू शकते.

उदाहरणार्थ:

• संगणक प्रणाली: यामध्ये हार्डवेअर (hardware) आणि सॉफ्टवेअर (software) हे घटक असतात. हे घटक एकत्रितपणे माहितीवर प्रक्रिया करण्याचे कार्य करतात.
• मानवी शरीर: अवयव आणि संस्था (organs and systems) हे घटक आहेत. ते एकत्रितपणे जीवन जगण्यासाठी आवश्यक कार्ये करतात.
• सामाजिक व्यवस्था: कुटुंब, शाळा, आणि सरकार हे घटक आहेत. हे घटक एकत्रितपणे समाजाला व्यवस्थित ठेवण्याचे कार्य करतात.

थोडक्यात, व्यवस्था म्हणजे अनेक घटकांनी मिळून बनलेली एक रचना जी विशिष्ट ध्येयासाठी कार्य करते.