
शब्दशक्ती
उत्तर: "मी पत्र लिहिले" या वाक्यातील शब्दाशक्ती अभिधा आहे.
स्पष्टीकरण:
- अभिधा: जेव्हा एखादा शब्द सरळ अर्थाने वापरला जातो, तेव्हा तिथे अभिधा शब्दाशक्ती असते. या वाक्यात 'मी', 'पत्र', आणि 'लिहिले' हे शब्द त्यांच्या नेहमीच्या अर्थाने वापरले आहेत. यात कोणताही लाक्षणिक किंवा व्यंग्यार्थ नाही.
लक्षणा
स्पष्टीकरण:
जेव्हा वाक्यातील मूळ अर्थ बाजूला ठेवून दुसरा अर्थ घ्यावा लागतो, तेव्हा लक्षणा शब्दशक्ती असते. 'मी सिंह पाहिला' या वाक्यात, 'सिंह' हा शब्द शूर किंवा पराक्रमी व्यक्तीसाठी वापरला गेला आहे. प्रत्यक्ष सिंह पाहिला, असा अर्थ होत नाही. म्हणून, येथे लक्षणा शब्दशक्ती आहे.
उदाहरण:
- "तो माणूस सिंह आहे." (तो शूर आहे)
- "आजकालची मुले म्हणजे fire आहेत." (अगदी हुशार आहेत)
अधिक माहितीसाठी:
- शब्दशक्ती: यूट्यूब व्हिडीओ
शब्दशक्ती: व्यंजना
स्पष्टीकरण:
- या वाक्यात 'राम' हे नाव उच्चारल्याने अनेक अर्थ ध्वनित होतात.
- उदाहरणार्थ, देवत्व, पावित्र्य, आदर्श, मर्यादा पुरुषोत्तम अशा अनेक गोष्टींचा बोध होतो.
- म्हणून, येथे केवळDirect अर्थ न घेता,context नुसार अर्थ घ्यावा लागतो, ज्यामुळे व्यंजना शब्दशक्ती येते.
जंगलात हत्ती पाहिला या वाक्यातील शब्दशक्ती लक्षणा आहे.
लक्षणा शब्दशक्ती:
जेव्हा एखाद्या वाक्याचा शब्दश: अर्थ न घेता, दुसरा अर्थ घ्यावा लागतो, तेव्हा लक्षणा शब्दशक्ती असते.
- उदाहरण: "मी जंगलात एक हत्ती पाहिला." या वाक्यात 'हत्ती' हा शब्द जंगली प्राणी या अर्थाने वापरला आहे. इथे हत्ती म्हणजे केवळ एक प्राणी नाही, तर तो जंगलातील एक विशिष्ट अनुभव आहे.
टॉलस्टॉयने भरपूर वाचन व मनन केले या वाक्यातील शब्दशक्ती व्यंजना आहे.
व्यंजना:
या वाक्यात, "टॉलस्टॉयने भरपूर वाचन व मनन केले" याचा शब्दशः अर्थ असा आहे की त्यांनी खूप वाचन केले आणि त्यावर विचार केला. पण यातून ध्वनित होणारा अर्थ असा आहे की टॉलस्टॉय एक विचारवंत होते, त्यांनी ज्ञानाच्या शोधात स्वतःला समर्पित केले होते.
लक्षणा आणि अभिधा पेक्षा व्यंजना वेगळी कशी?
- अभिधा: अभिधा म्हणजे शब्दाचा सरळ, शब्दशः अर्थ. "सूर्य मावळला" हे एक अभिधाचे उदाहरण आहे, ज्यात सूर्यास्ताची साधी माहिती दिली आहे.
- लक्षणा: लक्षणा म्हणजे जेव्हा एखादा शब्द त्याच्या मूळ अर्थापेक्षा वेगळ्या अर्थाने वापरला जातो. "तो माणूस सिंह आहे" ह्या वाक्यात 'सिंह' हा शब्द शूरता दर्शवण्यासाठी वापरला आहे.
- व्यंजना: व्यंजना म्हणजे वाक्यातून ध्वनित होणारा अर्थ. "टॉलस्टॉयने भरपूर वाचन व मनन केले" ह्या वाक्यातून टॉलस्टॉयंच्या विचारशील आणि ज्ञानी व्यक्तिमत्त्वाचा बोध होतो.
त्यामुळे, "टॉलस्टॉयने भरपूर वाचन व मनन केले" या वाक्यातील शब्दशक्ती व्यंजना आहे, कारण यातून त्यांच्या व्यक्तिमत्त्वाचा आणि ज्ञानाचा अर्थ ध्वनित होतो.