नवोपक्रम
कृती संशोधन (Action Research):
कृती संशोधन म्हणजे शिक्षकांनी त्यांच्या वर्गातील समस्यांवर उपाय शोधण्यासाठी केलेले संशोधन. यात शिक्षक स्वतःच संशोधक बनून आपल्या अध्यापनात सुधारणा करण्याचा प्रयत्न करतात.
- उद्देश: अध्यापन आणि अध्ययन प्रक्रिया अधिक प्रभावी करणे.
- पद्धत: समस्या ओळखणे, उपाय शोधणे, उपाय अंमलात आणणे आणि त्याचे परिणाम तपासणे.
- उदाहरण: एखाद्या शिक्षकाला वर्गात काही विद्यार्थी गणित विषयात मागे आहेत असे आढळल्यास, तो शिक्षक त्यांच्यासाठी काही विशेष उपाययोजना करतो आणि त्या उपायांमुळे विद्यार्थ्यांच्या प्रगतीत काय फरक पडतो हे पाहतो.
नवोपक्रम (Innovation):
नवोपक्रम म्हणजे शिक्षण क्षेत्रात नवीन कल्पना, पद्धती आणि तंत्रज्ञानाचा वापर करणे. याचा उद्देश शिक्षण प्रक्रिया अधिक चांगली, रोचक आणि प्रभावी बनवणे आहे.
- उद्देश: शिक्षण पद्धतीत सुधारणा करणे, नवीन तंत्रज्ञान वापरणे आणि विद्यार्थ्यांसाठी नवीन अनुभव निर्माण करणे.
- पद्धत: नवीन कल्पना शोधणे, त्यांची चाचणी करणे आणि त्यातून चांगले परिणाम मिळवणे.
- उदाहरण: शिक्षकांनी वर्गात ॲप्स (Apps) वापरून शिकवणे, विद्यार्थ्यांना प्रकल्प (Projects)देणे किंवा नवीन खेळणी व शैक्षणिक साधनांचा वापर करणे.
कृती संशोधन आणि नवोपक्रम यातील संबंध:
कृती संशोधन आणि नवोपक्रम एकमेकांना पूरक आहेत. कृती संशोधनातून शिक्षकांना त्यांच्या समस्या समजतात आणि नवोपक्रमातून त्या समस्यांवर नवीन उपाय शोधता येतात.
परकीय शब्द (Foreign Words):
जे शब्द इतर भाषांमधून मराठी भाषेत जसेच्या तसे किंवा थोडेफार बदलून वापरले जातात, त्यांना परकीय शब्द म्हणतात. उदाहरणार्थ, टेबल (Table), स्टेशन (Station), डॉक्टर (Doctor) इत्यादी इंग्रजी शब्द; तसेच अर्ज, इनाम, हुकूम हे फारसी शब्द.
सर्जनशीलता (Creativity):
सर्जनशीलता म्हणजे नवीन विचार, कल्पना आणि दृष्टिकोन वापरून काहीतरी नवीन निर्माण करणे. हे फक्त कला, संगीत किंवा लेखनामध्येच नाही, तर कोणत्याही क्षेत्रात नवीन उपाय शोधण्याची क्षमता आहे.
शेतकऱ्याच्या दृष्टीने परकीय शब्द आणि सर्जनशीलता:
शेतकरी जीवनात परकीय शब्द आणि सर्जनशीलता खालीलप्रमाणे उपयोगी ठरू शकतात:
-
आधुनिक तंत्रज्ञान (Modern Technology): शेतीत नवीन तंत्रज्ञान वापरण्यासाठी अनेक इंग्रजी शब्द वापरले जातात, जसे की 'ट्रॅक्टर', 'हार्वेस्टर', 'स्प्रे पंप'. हे शब्द शेतकऱ्याला नवीन उपकरणे आणि पद्धती समजून घेण्यासाठी मदत करतात.
-
नवीन कल्पनांचा स्वीकार (Accepting New Ideas): सर्जनशीलतेमुळे शेतकरी नवनवीन कल्पना स्वीकारायला शिकतो. उदाहरणार्थ, आधुनिक शेती पद्धती, जलव्यवस्थापन, आणि विविध पिकांचे प्रयोग तो करतो.
-
समस्यांचे निराकरण (Problem Solving): शेतकरी अनेक समस्यांना तोंड देतो, जसे की पाण्याची कमतरता, रोगराई, आणि बाजारातील चढउतार. सर्जनशीलतेमुळे तो या समस्यांवर नवीन उपाय शोधू शकतो, जसे की ठिबक सिंचन (drip irrigation) वापरणे किंवा जैविक खतांचा (organic fertilizers) उपयोग करणे.
-
मार्केटिंग आणि विक्री (Marketing and Sales): आजकाल शेतकरी आपल्या उत्पादनांची थेट विक्री करण्यासाठी नवीन मार्ग शोधत आहे. 'ऑनलाइन मार्केट', 'ॲप-आधारित विक्री', किंवा 'शेतकरी बाजार' (farmers market) अशा कल्पना वापरून तो आपल्या मालाला योग्य भाव मिळवून देतो.
-
पर्यावरणपूरक शेती (Eco-friendly Farming): सर्जनशील शेतकरी पर्यावरणाचे रक्षण करण्यासाठी नवनवीन पद्धती वापरतो. तो रासायनिक खतांचा वापर कमी करतो आणि नैसर्गिक खतांना प्राधान्य देतो, ज्यामुळे जमिनीची सुपीकता टिकून राहते.
टीप: शेतकऱ्याने नवीन गोष्टी शिकायला आणि स्वीकारायला तयार असले पाहिजे, तरच तो आपल्या शेतीत सुधारणा करू शकतो आणि यशस्वी होऊ शकतो.