
प्रकाश संश्लेषण
गवताच्या अभ्यासात, 'रात्र-मानाचा कालावधी' हा छायाप्रकाशाच्या आवश्यकतेशी संबंधित असतो.
प्रकाश संश्लेषण कमी होण्याची कारणे:
- पाण्याची कमतरता: प्रकाश संश्लेषणासाठी पाणी आवश्यक आहे. पाण्याची कमतरता असल्यास, प्रकाश संश्लेषण कमी होते.
- कार्बन डायऑक्साइडची (Carbon Dioxide) कमतरता: कार्बन डायऑक्साइड हा प्रकाश संश्लेषणासाठी आवश्यक घटक आहे.
- तापमान: खूप जास्त किंवा खूप कमी तापमान प्रकाश संश्लेषणाच्या प्रक्रियेत अडथळा आणू शकते.
- प्रकाशाची तीव्रता: अपुरा प्रकाश प्रकाश संश्लेषण कमी करू शकतो.
- पोषक तत्वांची कमतरता: आवश्यक पोषक तत्वांची कमतरता, जसे की नायट्रोजन (nitrogen) आणि मॅग्नेशियम (magnesium), प्रकाश संश्लेषणावर परिणाम करतात.
अधिक माहितीसाठी:
प्रकाश संश्लेषण (Photosynthesis) ही प्रक्रिया पृथ्वीवरील सर्व जीवासाठी अत्यंत महत्त्वाची आहे, कारण:
1. ऑक्सिजनची निर्मिती:
- प्रकाश संश्लेषणामुळे वातावरणातील कार्बन डायऑक्साईड (Carbon Dioxide) शोषला जातो आणि ऑक्सिजन (Oxygen) बाहेर टाकला जातो. हा ऑक्सिजन प्राणी आणि मानव यांच्या श्वसनासाठी अत्यंत आवश्यक आहे.
2. अन्नाची निर्मिती:
- झाडे प्रकाश संश्लेषण प्रक्रियेद्वारे स्वतःचे अन्न तयार करतात. हे अन्न इतर जीवांद्वारे वापरले जाते.
- प्राणी आणि मानव अन्नासाठी प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्षपणे वनस्पतींवर अवलंबून असतात.
3. ऊर्जा निर्मिती:
- प्रकाश संश्लेषणामुळे सूर्यप्रकाश रासायनिक ऊर्जेत रूपांतरित होतो आणि ग्लूकोजच्या रूपात साठवला जातो.
- ही ऊर्जा अन्न साखळीद्वारे (Food chain) एका जीवातून दुसऱ्या जीवात जाते.
4. कार्बन चक्र:
- प्रकाश संश्लेषण कार्बन चक्राचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.
- वातावरणातील कार्बन डायऑक्साईड वनस्पतींद्वारे शोषला जातो आणि सेंद्रिय पदार्थांमध्ये रूपांतरित होतो. त्यामुळे वातावरणातील कार्बनचे प्रमाण नियंत्रित राहते.
5. जीवनाचे अस्तित्व:
- प्रकाश संश्लेषणामुळे पृथ्वीवर जीवन टिकून आहे. ऑक्सिजन आणि अन्न हे जीवनाचे आधारस्तंभ आहेत, जे प्रकाश संश्लेषणामुळे मिळतात.
वनस्पतींना प्रकाश संश्लेषणासाठी कार्बन डायऑक्साइड (CO2) ची गरज खालील कारणांमुळे असते:
1. कार्बनचा स्रोत:
CO2 हा शर्करेमध्ये कार्बनचा मुख्य स्रोत आहे. शर्करेमध्ये कार्बन, हायड्रोजन आणि ऑक्सिजनचे अणू असतात.
2. रासायनिक अभिक्रिया:
प्रकाशसंश्लेषणाच्या रासायनिक अभिक्रियेत CO2 चा वापर ग्लुकोज (glucose) नावाचे शर्करा तयार करण्यासाठी होतो. ही शर्करा वनस्पतींच्या वाढीसाठी आणि ऊर्जेसाठी आवश्यक असते.
याव्यतिरिक्त, प्रकाश संश्लेषणामुळे वातावरणातील CO2 चे प्रमाण कमी होण्यास मदत होते, ज्यामुळे हरितगृह वायूंचे उत्सर्जन कमी होऊन पर्यावरणाचे संतुलन राखले जाते.
अधिक माहितीसाठी: