
राष्ट्रीय उद्याने
महाराष्ट्रातील ५ राष्ट्रीय उद्याने
1. ताडोबा अंधारी व्याघ्र प्रकल्प (Tadoba Andhari Tiger Reserve)
विभाग: विदर्भ
स्थळ: चंद्रपूर जिल्हा, महाराष्ट्र
जिल्हा: चंद्रपूर
सर्वसाधारण पशू/प्राणी: वाघ, बिबट्या, रानकुत्रा, जंगली मांजर, सांबर, चितळ, गवा, नीलगाय, विविध प्रकारचे साप, अजगर, घोरपड, विविध प्रकारचे पक्षी आणि फुलपाखरे.
वनस्पती: साग, बांबू, ऐन, जांभूळ, अर्जुन, मोह, पळस, तेंदू.
2. संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान (Sanjay Gandhi National Park)
विभाग: कोकण
स्थळ: मुंबई
जिल्हा: मुंबई उपनगर आणि ठाणे
सर्वसाधारण पशू/प्राणी: बिबट्या, विविध प्रकारचे हरीण, सांबर, भेकर, माकड, लंगूर, विविध प्रकारचे साप, अजगर, घोरपड, विविध प्रकारचे पक्षी आणि फुलपाखरे.
वनस्पती: साग, बांबू, खैर, पळस, करंज, मोह, जांभूळ.
अधिक माहिती: Sanjay Gandhi National Park
3. चांदोली राष्ट्रीय उद्यान (Chandoli National Park)
विभाग: पश्चिम महाराष्ट्र
स्थळ: सांगली, सातारा, कोल्हापूर आणि रत्नागिरी जिल्ह्यांच्या सीमेवर
जिल्हे: सांगली, सातारा, कोल्हापूर, रत्नागिरी
सर्वसाधारण पशू/प्राणी: वाघ, बिबट्या, गवा, सांबर, भेकर, रानडुक्कर, विविध प्रकारचे साप,selected list of birds .
वनस्पती: सदाहरित वने, अर्ध-सदाहरित वने आणि मोसमी पानझडी वनांचे मिश्रण.
अधिक माहिती: Chandoli National Park
4. गुगामल राष्ट्रीय उद्यान (Gugamal National Park)
विभाग: विदर्भ
स्थळ: अमरावती जिल्हा, महाराष्ट्र
जिल्हा: अमरावती
सर्वसाधारण पशू/प्राणी: वाघ, बिबट्या, अस्वल, रानकुत्रा, सांबर, भेकर, नीलगाय, चौसिंगा, विविध प्रकारचे साप, घोरपड, विविध प्रकारचे पक्षी.
वनस्पती: साग, ऐन, सालई, धावडा, तेंदू, मोह.
अधिक माहिती: Gugamal National Park
5. नवेगाव नागझिरा राष्ट्रीय उद्यान (Navegaon Nagzira National Park)
विभाग: विदर्भ
स्थळ: गोंदिया आणि भंडारा जिल्ह्यांच्या सीमेवर
जिल्हे: गोंदिया, भंडारा
सर्वसाधारण पशू/प्राणी: वाघ, बिबट्या, अस्वल, रानकुत्रा, सांबर, चितळ, भेकर, नीलगाय, रानडुक्कर, विविध प्रकारचे साप, अजगर, घोरपड, विविध प्रकारचे पक्षी आणि फुलपाखरे.
वनस्पती: साग, बांबू, मोह, तेंदू, पळस, जांभूळ, ऐन.
अधिक माहिती: Navegaon Nagzira National Park
महाराष्ट्रामध्ये ५ राष्ट्रीय उद्याने आहेत, त्यांची माहिती खालीलप्रमाणे:
-
ताडोबा अंधारी राष्ट्रीय उद्यान:
हे महाराष्ट्रातील सर्वात जुने आणि मोठे राष्ट्रीय उद्यान आहे. हे उद्यान चंद्रपूर जिल्ह्यात आहे.
हे मुख्यतः वाघांसाठी ओळखले जाते. येथे वाघांबरोबरच बिबट्या, अस्वल, विविध प्रकारचे साप आणि पक्षी देखील आढळतात.
भेटी देण्यासाठी सर्वोत्तम काळ: फेब्रुवारी ते मे.
-
संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान:
हे उद्यान मुंबई शहराच्या जवळ बोरीवली येथे आहे.
येथे विविध प्रकारचे प्राणी आणि पक्षी आहेत. हे उद्यान कान्हेरी लेण्यांसाठी देखील प्रसिद्ध आहे.
भेटी देण्यासाठी सर्वोत्तम काळ: ऑक्टोबर ते मे.
-
चांदोली राष्ट्रीय उद्यान:
हे उद्यान सह्याद्री पर्वतरांगेत आहे. हे सातारा, सांगली आणि कोल्हापूर जिल्ह्यांच्या सीमेवर आहे.
येथे विविध प्रकारचे वन्यजीव आणि वनस्पती आढळतात. हे घनदाट जंगल आणि निसर्गरम्य दृश्यांसाठी ओळखले जाते.
भेटी देण्यासाठी सर्वोत्तम काळ: ऑक्टोबर ते फेब्रुवारी.
-
गुगामल राष्ट्रीय उद्यान:
हे उद्यान अमरावती जिल्ह्यातील चिखलदरा येथे आहे.
येथे वाघ, बिबट्या, अस्वल आणि विविध प्रकारचे पक्षी आढळतात. हे उद्यान आपल्या जैवविविधतेसाठी ओळखले जाते.
भेटी देण्यासाठी सर्वोत्तम काळ: ऑक्टोबर ते मे.
-
नवीनगाव नागझिरा राष्ट्रीय उद्यान:
हे उद्यान गोंदिया आणि भंडारा जिल्ह्यांच्या सीमेवर आहे.
येथे विविध प्रकारचे वन्यजीव आणि पक्षी आहेत. हे महाराष्ट्रातील महत्त्वाचे पर्यटन स्थळ आहे.
भेटी देण्यासाठी सर्वोत्तम काळ: ऑक्टोबर ते जून.
१. ताडोबा अंधारी व्याघ्र प्रकल्प (Tadoba Andhari Tiger Reserve)
स्थापना: १९५५
क्षेत्रफळ: ६२५.४ चौ.किमी.
स्थान: चंद्रपूर जिल्हा, महाराष्ट्र
ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान हे महाराष्ट्रातील सर्वात जुने आणि मोठे राष्ट्रीय उद्यान आहे. हे वाघांसाठी प्रसिद्ध आहे. येथे वाघांबरोबरच बिबट्या, अस्वल, जंगली कुत्रे, विविध प्रकारचे पक्षी आणि सरपटणारे प्राणी देखील आढळतात.
२. संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान (Sanjay Gandhi National Park)
स्थापना: १९६९
क्षेत्रफळ: १०४ चौ.किमी.
स्थान: मुंबई उपनगर जिल्हा, महाराष्ट्र
संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान हे मुंबई शहराच्या जवळ असलेले एक मोठे राष्ट्रीय उद्यान आहे. उद्यानामध्ये विविध प्रकारचे प्राणी आणि पक्षी आहेत.
३. नवेगाव नागझिरा व्याघ्र प्रकल्प (Navegaon Nagzira Tiger Reserve)
स्थापना: २०१३
क्षेत्रफळ: ६५५.१२ चौ.किमी.
स्थान: गोंदिया आणि भंडारा जिल्हा, महाराष्ट्र
नवेगाव नागझिरा व्याघ्र प्रकल्प हे गोंदिया आणि भंडारा जिल्ह्यांच्या सीमेवर आहे. हे जंगल विविध वन्यजीवांसाठी ओळखले जाते.
४. गुगामल राष्ट्रीय उद्यान (Gugamal National Park)
स्थापना: १९७५
क्षेत्रफळ: ३६१.२८ चौ.किमी.
स्थान: अमरावती जिल्हा, महाराष्ट्र
गुगामल राष्ट्रीय उद्यान मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पाचा भाग आहे. हे उद्यान घनदाट जंगलांनी वेढलेले आहे आणि विविध प्रकारच्या वनस्पती आणि प्राणी येथे आढळतात.
५. चांदोली राष्ट्रीय उद्यान (Chandoli National Park)
स्थापना: २००४
क्षेत्रफळ: ३१७.६७ चौ.किमी.
स्थान: सांगली, सातारा, कोल्हापूर, महाराष्ट्र
चांदोली राष्ट्रीय उद्यान हे सह्याद्री व्याघ्र प्रकल्पाचा भाग आहे. हे उद्यान डोंगराळ प्रदेशात असून अनेक प्रकारचे वन्यजीव आणि वनस्पती येथे आढळतात.
अधिक माहितीसाठी, आपण महाराष्ट्र वन विभागाच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता.
महाराष्ट्रामध्ये एकूण सहा राष्ट्रीय उद्याने आहेत.
- ताडोबा अंधारी राष्ट्रीय उद्यान: हे महाराष्ट्रातील सर्वात जुने आणि मोठे राष्ट्रीय उद्यान आहे. हे उद्यान चंद्रपूर जिल्ह्यात आहे. अधिक माहितीसाठी येथे क्लिक करा
- संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान: हे उद्यान मुंबई शहराच्या जवळ बोरीवली येथे आहे. अधिक माहितीसाठी येथे क्लिक करा
- चांदोली राष्ट्रीय उद्यान: हे उद्यान सह्याद्री पर्वतरांगेत आहे आणि ते कोल्हापूर, सांगली आणि सातारा जिल्ह्यांच्या सीमेवर वसलेले आहे.अधिक माहितीसाठी येथे क्लिक करा
- गुगामल राष्ट्रीय उद्यान: हे उद्यान मेळघाट व्याघ्र प्रकल्पाचा भाग आहे आणि अमरावती जिल्ह्यात आहे. अधिक माहितीसाठी येथे क्लिक करा
- नवेगाव नागझिरा राष्ट्रीय उद्यान: हे उद्यान गोंदिया आणि भंडारा जिल्ह्यांमध्ये पसरलेले आहे. अधिक माहितीसाठी येथे क्लिक करा
- पंडित जवाहरलाल नेहरू राष्ट्रीय उद्यान: हे उद्यान नागझिरा वन्यजीव अभयारण्यात आहे आणि भंडारा जिल्ह्यात आहे.
बरोबर, भारतातील पहिल्या राष्ट्रीय उद्यानाची घोषणा 1936 साली झाली. या उद्यानाचे नाव हेली राष्ट्रीय उद्यान (Hailey National Park) असे होते, जे उत्तराखंड राज्यात आहे.
सध्या या उद्यानाला जिम कॉर्बेट राष्ट्रीय उद्यान (Jim Corbett National Park) म्हणून ओळखले जाते.
हे उद्यान वाघांसाठी प्रसिद्ध आहे.
अधिक माहितीसाठी:
नाव
राज्य
स्थापना
क्षेत्र(चौरस कि.मी.)
आंशी राष्ट्रीय उद्यान
कर्नाटक
इ.स. १९८७
२५०
बलफक्रम राष्ट्रीय उद्यान
मेघालय
इ.स. १९८६
२२०
बांधवगढ राष्ट्रीय उद्यान
मध्य प्रदेश
इ.स. १९८२
४४८.८५
बांदीपूर राष्ट्रीय उद्यान
कर्नाटक
इ.स. १९७४
८७४.२
बन्नेरगट्टा राष्ट्रीय उद्यान
कर्नाटक
इ.स. १९७४
१०४.२७
वांसदा राष्ट्रीय उद्यान
गुजरात
इ.स. १९७९
२४
बेतला राष्ट्रीय उद्यान
झारखंड
इ.स. १९८६
२३१.६७
भितरकनिका राष्ट्रीय उद्यान
ओरिसा
इ.स. १९८८
१४५
ब्लॅकबक राष्ट्रीय उद्यान, वेळावदर
गुजरात
इ.स. १९७६
३४.०८
बुक्सा व्याघ्र प्रकल्प
पश्चिम बंगाल
इ.स. १९९२
११७.१
कँपबेल बे राष्ट्रीय उद्यान
अंदमान आणि निकोबार
इ.स. १९९२
४२६.२३
चांदोली राष्ट्रीय उद्यान
महाराष्ट्र
इ.स. २००४
३०९
कॉर्बेट राष्ट्रीय उद्यान
उत्तराखंड
इ.स. १९३६
५२०.८२
दाचीगाम राष्ट्रीय उद्यान
जम्मू आणि काश्मीर
इ.स. १९८१
१४१
मरु(वाळवंट) राष्ट्रीय उद्यान
राजस्थान
इ.स. १९८०
३१६२
दिब्रु-सैखोवा राष्ट्रीय उद्यान
आसाम
इ.स. १९९९
३४०
दुधवा राष्ट्रीय उद्यान
उत्तर प्रदेश
इ.स. १९७७
४९०.२९
एराविकुलम राष्ट्रीय उद्यान
केरळ
इ.स. १९७८
९७
फॉसिल राष्ट्रीय उद्यान
मध्य प्रदेश
इ.स. १९८३
०.२७
गलाथिया राष्ट्रीय उद्यान
अंदमान आणि निकोबार
इ.स. १९९२
११०
गंगोत्री राष्ट्रीय उद्यान
उत्तराखंड
इ.स. १९८९
१५५२.७३
गीर राष्ट्रीय उद्यान
गुजरात
इ.स. १९७५
२५८.७१
गोरुमारा राष्ट्रीय उद्यान
पश्चिम बंगाल
इ.स. १९९४
७९.४५
गोविंद पशु विहार
उत्तराखंड
इ.स. १९९०
४७२.०८
हिमालयीन राष्ट्रीय उद्यान
हिमाचल प्रदेश
इ.स. १९८४
७५४.४
गुगामल राष्ट्रीय उद्यान
महाराष्ट्र
इ.स. १९८७
३६१.२८
गिंडी राष्ट्रीय उद्यान
तमिळनाडू
इ.स. १९७६
२.८२
कच्छच्या आखातातील समुद्री राष्ट्रीय उद्यान
गुजरात
इ.स. १९८०
१६२.८९
मन्नारच्या आखातातील समुद्री राष्ट्रीय उद्यान
तमिळनाडू
इ.स. १९८०
६.२३
हेमिस राष्ट्रीय उद्यान
जम्मू आणि काश्मीर
इ.स. १९८१
४१००
हजारीबाग राष्ट्रीय उद्यान
झारखंड
उपलब्ध नाही
१८३.८९
इंदिरा गांधी राष्ट्रीय उद्यान
(पूर्वीचे: अन्नामलाई राष्ट्रिय उद्यान)
तमिळनाडू
इ.स. १९८९
११७.१०
इंद्रावती राष्ट्रीय उद्यान
छत्तीसगढ
इ.स. १९८१
१२५८.३७
ईन्टंकी राष्ट्रीय उद्यान
नागालँड
इ.स. १९९३
२०२.०२
कालेसर राष्ट्रीय उद्यान
हरयाणा
इ.स. २००३
१००.८८
कान्हा राष्ट्रीय उद्यान
मध्य प्रदेश
इ.स. १९५५
९४०
कांगेर राष्ट्रीय उद्यान
(कांगेर व्हॅली)
छत्तीसगढ
इ.स. १९८२
२००
कासु ब्रम्हानंद रेड्डी राष्ट्रीय उद्यान
आंध्र प्रदेश
इ.स. १९९४
१.४२
काझीरंगा राष्ट्रीय उद्यान
आसाम
इ.स. १९७४
४७१.७१
कैबुल लामजो राष्ट्रीय उद्यान
मणीपूर
इ.स. १९७७
४०
केवलदेव घाना राष्ट्रीय उद्यान
राजस्थान
इ.स. १९८१
२८.७३
खांगचेंडझोंगा राष्ट्रीय उद्यान
सिक्किम
इ.स. १९७७
१७८४
किश्तवाड राष्ट्रीय उद्यान
जम्मू आणि काश्मीर
इ.स. १९८१
४००
कुद्रेमुख राष्ट्रीय उद्यान
कर्नाटक
इ.स. १९८७
६००.३२
माधव राष्ट्रीय उद्यान
मध्य प्रदेश
इ.स. १९५९
३७५.२२
महात्मा गांधी समुद्री राष्ट्रीय उद्यान
(पूर्वीचे: वांदुर राष्ट्रीय उद्यान)
अंदमान आणि निकोबार
इ.स. १९८३
२८१.८०
महावीर हरीण वनस्थळी राष्ट्रीय उद्यान
आंध्र प्रदेश
इ.स. १९९४
१४.५९
मानस राष्ट्रीय उद्यान
आसाम
इ.स. १९९०
५००
मतिकेतन शोला राष्ट्रीय उद्यान
केरळ
इ.स. २००३
१२.८२
मिडल बटन आयलंड राष्ट्रीय उद्यान
अंदमान आणि निकोबार
इ.स. १९८७
०.६४
मोल्लेम राष्ट्रीय उद्यान
गोवा
इ.स. १९७८
१०७
मॉलिंग राष्ट्रीय उद्यान
अरुणाचल प्रदेश
इ.स. १९८६
४८३
माउंट अबू अभयारण्य
राजस्थान
इ.स. १९६०
२८८
माउंट हॅरीएट राष्ट्रीय उद्यान
अंदमान आणि निकोबार
इ.स. १९८७
४६.६२
मृगवनी राष्ट्रीय उद्यान
आंध्र प्रदेश
इ.स. १९९४
३.६०
मुदुमलाई राष्ट्रीय उद्यान
तमिळनाडू
इ.स. १९९०
१०३.२४
मुकुरथी राष्ट्रीय उद्यान
तमिळनाडू
इ.स. १९९०
७८.४६
मुरलेन राष्ट्रीय उद्यान
मिझोरम
इ.स. १९९१
२००
नागरहोळे राष्ट्रीय उद्यान
कर्नाटक
इ.स. १९८८
६४३.३९
नामडफा राष्ट्रीय उद्यान
अरुणाचल प्रदेश
इ.स. १९८३
१९८५.२३
नामेरी राष्ट्रीय उद्यान
आसाम
इ.स. १९९८
२००
नंदादेवी बायोस्फियर रिझर्व
उत्तराखंड
इ.स. १९८८
५,८६०.७
नवेगाव राष्ट्रीय उद्यान
महाराष्ट्र
इ.स. १९७५
१३३.८८
न्योरा घाटी राष्ट्रीय उद्यान
पश्चिम बंगाल
इ.स. १९८६
८८
नोकरेक राष्ट्रीय उद्यान
मेघालय
इ.स. १९८६
४७.४८
उत्तर बटन आयलंड राष्ट्रीय उद्यान
अंदमान आणि निकोबार
इ.स. १९८७
०.४४
ओरांग राष्ट्रीय उद्यान
आसाम
इ.स. १९९९
७८.८०
पलानी हिल्स राष्ट्रीय उद्यान
तमिळनाडू
प्रस्तावित
७३६.८७
पन्ना राष्ट्रीय उद्यान
मध्य प्रदेश
इ.स. १९७३
५४२.६७
पेंच राष्ट्रीय उद्यान, मध्य प्रदेश
मध्य प्रदेश
इ.स. १९७५
२९२.८५
पेंच राष्ट्रीय उद्यान
महाराष्ट्र
इ.स. १९७५
२५७.२६
पेरियार राष्ट्रीय उद्यान
केरळ
इ.स. १९८२
३५०
फावंगपुई ब्ल्यु माउंटन राष्ट्रीय उद्यान
मिझोरम
इ.स. १९९७
५०
पिन व्हॅली राष्ट्रीय उद्यान
हिमाचल प्रदेश
इ.स. १९८७
६७५
राजाजी राष्ट्रीय उद्यान
उत्तराखंड
इ.स. १९८३
८२०.४२
राजीव गांधी राष्ट्रीय उद्यान
राजस्थान
इ.स. २००३
२००
रानी झांसी समुद्री राष्ट्रीय उद्यान
अंदमान आणि निकोबार
इ.स. १९९६
२५६.१४
रणथंबोर राष्ट्रीय उद्यान
राजस्थान
इ.स. १९८०
३९२
सॅडल पीक राष्ट्रीय उद्यान
अंदमान आणि निकोबार
इ.स. १९८७
३२.५४
सलीम अली राष्ट्रीय उद्यान
जम्मू आणि काश्मीर
इ.स. १९९२
९.०७
संजय राष्ट्रीय उद्यान
उर्फ गुरू घासीदास राष्ट्रीय उद्यान
मध्य प्रदेश
छत्तीसगढ
इ.स. १९८१
१९३८.०१
संजय गांधी राष्ट्रीय उद्यान(पूर्वीचे बोरीवली राष्ट्रीय उद्यान]]
महाराष्ट्र
इ.स. १९८३
८६.९६
सारिस्का राष्ट्रीय उद्यान
राजस्थान
इ.स. १९८२
273.80
सातपुडा राष्ट्रीय उद्यान
मध्य प्रदेश
इ.स. १९८१
५८५.१७
सायलंट व्हॅली राष्ट्रीय उद्यान
केरळ
इ.स. १९८४
८९.५२
सिरोही राष्ट्रीय उद्यान
मणीपूर
इ.स. १९८२
०.४१
सिमलीपाल राष्ट्रीय उद्यान
ओडिशा
इ.स. १९८०
८४५.७
सिंगालिला राष्ट्रीय उद्यान
पश्चिम बंगाल
इ.स. १९९२
७८.६०
दक्षिण बटन आयलंड राष्ट्रीय उद्यान
अंदमान आणि निकोबार
इ.स. १९८७
०.०३
श्री वेंकटेश्वर राष्ट्रीय उद्यान
आंध्र प्रदेश
इ.स. १९८९
३५३.६२
सुलतानपूर राष्ट्रीय उद्यान
हरयाणा
इ.स. १९८९
१.४३
सुंदरबन राष्ट्रीय उद्यान
पश्चिम बंगाल
इ.स. १९८४
१३३०.१०
ताडोबा राष्ट्रीय उद्यान
महाराष्ट्र
इ.स. १९५५
११६.५५
व्हॅली ऑफ फ्लॉवर्स राष्ट्रीय उद्यान
उत्तराखंड
इ.स. १९८२
८७.५०
वाल्मिकी राष्ट्रीय उद्यान
बिहार
इ.स. १९८९
३३५.६५
वन विहार राष्ट्रीय उद्यान
मध्य प्रदेश
इ.स. १९७९
४.४५