मध्ययुगीन भारत
0
Answer link
तुमच्या प्रश्नानुसार, मला वाटते की तुम्हाला भारतातील मध्ययुगीन इतिहासातील (Medieval History) राजकीय परिस्थितीबद्दल जाणून घ्यायचे आहे. महमूद गझनी (Mahmud Ghazni) आणि मुहम्मद घोरीच्या (Muhammad Ghori) आक्रमणादरम्यान भारतातील परिस्थिती खालीलप्रमाणे होती:
राजकीय परिस्थिती:
- साम्राज्यांचा अभाव: त्यावेळी भारतात मोठ्या साम्राज्यांचा अभाव होता. अनेक छोटे राजघराणे राज्य करत होते.
- राजघराण्यांमध्ये संघर्ष: परस्परांमध्ये सत्ता आणि प्रादेशिक वर्चस्वासाठी संघर्ष चालू होता.
- कमकुवत राज्ये: अनेक राज्ये आर्थिक आणि लष्करीदृष्ट्या दुर्बळ होती, त्यामुळे परकीय आक्रमणांचा प्रतिकार करणे त्यांना कठीण झाले.
- विखुरलेली राजकीय सत्ता: राजकीय सत्ता अनेक राजघराण्यांमध्ये विभागलेली होती, ज्यामुळे एकसंध प्रतिकार करणे शक्य नव्हते.
सामाजिक परिस्थिती:
- जातिव्यवस्था: समाजात जातिव्यवस्था मोठ्या प्रमाणात रूढ होती, ज्यामुळे सामाजिक विभाजन वाढले होते.
- अंधश्रद्धा: समाजात अंधश्रद्धा आणि रूढीवादी विचार मोठ्या प्रमाणात पसरले होते.
आर्थिक परिस्थिती:
- कृषी अर्थव्यवस्था: बहुतेक अर्थव्यवस्था कृषी क्षेत्रावर अवलंबून होती, पण सिंचनाच्या सुविधांचा अभाव होता.
- व्यापार आणि वाणिज्य: व्यापार आणि वाणिज्य विकसित होते, परंतु राजकीय अस्थिरतेमुळे व्यापारावर परिणाम झाला.
लष्करी परिस्थिती:
- लष्करी दुर्बलता: भारतीय सैन्याची रचना पारंपरिक होती आणि त्यांच्याकडे आक्रमकांशी लढण्यासाठी आवश्यक असलेल्या आधुनिक तंत्रज्ञानाचा अभाव होता.
- सामूहिक प्रतिकाराचा अभाव: विविध राजघराण्यांमध्ये एकजूट नसल्यामुळे एकत्रितपणे प्रतिकार करणे शक्य झाले नाही.
या परिस्थितीत, महमूद गझनी आणि मुहम्मद घोरी यांच्यासारख्या परकीय आक्रमकांनी भारतावर सहजपणे आक्रमण केले आणि येथील संपत्ती लुटून नेली.
0
Answer link
राजा असावा प्रजेची काळजी घेणारा आणि संपूर्ण राज्यात सुखाचे साम्राज्य प्रस्थापित करणारा ! असे अनेक राज्यकर्ते होऊन गेले ज्यांनी आपल्या प्रजेसाठी सर्वस्व अर्पण केले.
या यादीमध्ये छत्रपती शिवाजी महाराजांचे नाव आघाडीने घेतले पाहिजे. प्रत्येक क्षणी त्यांच्या डोक्यात आपल्या रयतेच्या सुखाचा आणि स्वराज्याचा संरक्षणाचाच विचार चालत असे.
असा राजा आपल्या महाराष्ट्रात होऊन गेला हे आपले सौभाग्य! पण इतिहासाची पाने पालटताना काही असे राजे देखील समोर येतात, ज्यांनी रयतेचा छळ केला, संपूर्ण राज्य देशोधडीला नेऊन सोडले.
स्वत:च्या पायावर धोंडा मारून घेण्यासारख्या कृती करत त्यांनी आपण अकार्यक्षम राज्यकर्ते असल्याचे सिद्ध करून दाखवले. या यादीमध्ये सर्वात आघाडीवर नाव घेतले पाहिजे मुहम्मद बिन तुघलक याचे!
आजवर जितक्या सुलतानांनी दिल्लीच्या तख्तावर बसून कारभार पहिला त्यांमध्ये मुहम्मद बिन तुघलक हा सर्वात विद्वान सुलतान होता, हे फारच कमी जणांना ठावूक असेल, पण तरीही त्याने स्वत:च्या कारकिर्दीत अक्कल गहाण ठेवून असे काही निर्णय घेतले ज्यामुळे त्याला इतिहासातील सर्वात मूर्ख राजाची पदवी मिळाली.
तुघलक राजवंशाचे संस्थापक गयासुद्दिन तुघलक यांचा पुत्र उलुग खां उर्फ जौना खां हाच पुढे मुहम्मद बिन तुघलक या नावाने ओळखला जाऊ लागला. वडील गयासुद्दिन यांच्या मृत्यूनंतर मुहम्मद बिन तुघलक याने सन १३२५ ते सन १३५१ या काळात दिल्लीमध्ये बसून अखत्यारीत असलेल्या संपूर्ण राज्याचा कारभार सांभाळला.
मुहम्मद बिन तुघलक हा फारशी आणि अरबी भाषेचा विद्वान होता. गणित, खगोलशास्त्र, भविष्य, तर्कशास्त्र या विषयांमध्ये देखील तो अतिशय पारंगत होता.
तो दान धर्म देखील करायचा. हा त्याकाळचा पहिला सुलतान होता जो हिंदूंच्या होळी आणि दिवाळी सारख्या सणांमध्ये स्वखुशीने सहभागी व्हायचा. मुख्य म्हणजे तो कुशल योद्धा देखील होता.
तर अशा या उत्तम राज्यकर्त्याने अजिबात विचार न करता काही असे निर्णय घेतले ज्याचे चांगलेच विपरीत परिणाम त्याला भोगावे लागले. सोन्या-चांदीच्या नाण्यांऐवजी ताब्यांची नाणी चलनात आणली.
मुहम्मद बिन तुघलकाच्या लक्षात आले होते, की आपल्याकडे सोन्या चांदीपेक्षा तांबे आणि पितळ मुबलक प्रमाणत आहे आणि म्हणून त्याने स्वत:च्या राजवटीत “दोकानी” नावाचे एक चलन जारी केले. जे तांबा आणि पितळ यापासून बनवले जात असे आणि ही नाणी लोहारांकडून बनवून घेतली जात असतं.
ज्यामुळे आपसूकच तुघलकाचं त्यांवर नियंत्रण राहील नाही आणि त्याची बनावट नाणी बनू लागली. लोकांच्या हातात पैसा येऊ लागला. गरजेपेक्षा जास्त नाणी बाजारात फिरू लागली, परिणामी महागाईने उच्चांक गाठला.
जेव्हा ही गोष्ट तुघलकाच्या लक्षात आली तेव्हा त्याने पुन्हा नवीन नाणी रद्द करून त्या जागी जुनी नाणी चलनात आणली आणि असे जाहीर केले की तांब्या-पितळेच्या खऱ्या नाण्यांच्या बदल्यात तेवढ्याच किंमतीचे सोने आणि चांदी देण्यात येईल.
मग काय लोकांच्या या योजनेवर उड्या पडल्या आणि इकडे राजाच्या खजिन्यातील सोने आणि नाणी काही दिवसातच संपुष्टात आली.
राजधानी दिल्लीवरून दौलताबादला हलवण्याचा मूर्खपणा…
या एका निर्णयामुळे मुहम्मद बिन तुघलक इतिहासात अधिकृतरीत्या मूर्ख घोषित केला गेला. मंगोली सैन्याच्या वारंवार कारवायांनी त्रस्त झालेल्या तुघलकाने आपली राजधानी दक्षिणेमध्ये देवगिरी अर्थात आजचा दौलताबाद किल्ला येथे हलवण्याचा निर्णय घेतला.
मुहम्मद बिन तुघलकाला दक्षिणेचे फारच आकर्षण होते, त्यामुळे त्याने त्वरित आपल्या संपूर्ण प्रजेसह देवगिरीच्या दिशेने कूच केले.
परंतु किल्ल्याच्या आसपासच्या प्रदेशामध्ये पाण्याची कमतरता असल्याकारणाने त्याने आपली दिल्लीच बरी असे म्हणत राजधानी पुन्हा दिल्लीला हलवण्याचे ठरवले. ४० दिवसांत ७०० मैलांचा प्रवास करून आलेल्या प्रजेला सुलतानच्या या निर्णयावर हसावं की रडावं तेच कळेना, पण शेवटी तो ठरला सुलतान त्याच्या विरोधात कोण जाईल.
दिल्ली ते देवगिरी आणि पुन्हा दिल्ली या संपूर्ण प्रवासात कित्येक लोक आजाराने, थकव्याने मृत्यूमुखी पावले. ही घटना म्हणजे मुहम्मद बिन तुघलकाच्या कारकिर्दीवर लागलेला सर्वात मोठा कलंक ठरली
0
Answer link
पहिल्या तराईच्या लढाईत पृथ्वीराज चव्हाण यांनी मुहम्मद घोरीचा पराभव केला. ही लढाई 1191 मध्ये झाली.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:
0
Answer link
अल्बेरोनी (Alberuni) 1017 साली भारतात आला. तो एक फारसी विद्वान, लेखक, वैज्ञानिक, धर्मज्ञ आणि विचारवंत होता. त्याचे मूळ नाव अबू रेहान मुहम्मद बिन अहमद अल्बेरुनी होते.
अल्बेरुनीने भारतातील अनेक ठिकाणी प्रवास केला आणि भारतीय संस्कृती, परंपरा, आणि विज्ञानाचा अभ्यास केला. त्याने 'किताब-उल-हिंद' नावाचा ग्रंथ लिहिला, ज्यात त्याने भारताचे विस्तृत वर्णन केले आहे.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:
0
Answer link
बाबरच्या स्वारीच्या वेळी मेवाडचा शासक राणा संग (संग्राम सिंह) होता.
राणा संग हे शूर राजपूत योद्धा होते आणि त्यांनी बाबराच्या सैन्याविरुद्ध खंबीरपणे लढा दिला.
संदर्भ:
4
Answer link
रझिया सुलतान (इ.स. १२०५- इ.स. १२४०) ही दिल्लीचा सुलतान इल्तुमिश याची मुलगी होती. त्याने आपल्या पश्चात रझियाला वारसदार म्हणून निवडले होते.
रझिया ही मध्ययुगीन काळात दिल्लीच्या सिंहासनावर बसलेली एकमेव मुस्लिम महिला होती. मुस्लिम राज्यकर्ती म्हणून गादीवर आल्यावर तिला अनेक बंडांना तोंड द्यावे लागले. न डगमगता शौर्य आणि कौशल्याच्या जोरावर तिने सर्व बंडे मोडून काढून दिल्ली सलतानतीवर आपले स्वामित्व प्रस्थापित केले. रझियाची वाढती शक्ती तसेच पडदा पद्धत न पाळता दरबारात वावरणे काही मुस्लिम सरदारांना मान्य नसतानाही रझियाने त्यांची पर्वा केली नाही. रझियाचे वाढते सामर्थ्य आपल्या हिताआड येत आहे हे पाहून काही तुर्की सरदारांनी तिचा शेवट केला.यांनी रझिया, क्वीन ऑफ इंडिया हे इंग्लिश पुस्तक लिहिलेले आहे.ईटीव्ही या हिंदी दूरचित्रवाहिनीवर रझिया सुलतान ही मालिका २ मार्च, २०१५ पासून प्रदर्शित झाली. यात ती सुलतान होईपर्यंतचे तिच्या जीवनाचे वर्णन आहे.इ.स. १९८३ साली रझियाच्या जीवनावर कमाल अमरोहीदिग्दर्शित रज़िया सुल्तान या हिंदी भाषेतील चित्रपटाची निर्मिती झाली ज्यात रझियाच्या भूमिकेत हेमा मालिनीनेअभिनय केला होता.सुल्तान रज़िया (मूळ हिंदी लेखक - मेवाराम; मराठी अनुवाद - किमया किशोर देशपांडे)काही जण भारताच्या एकमेव महिला शासक आहेत असा असहमत करू शकतात. निःसंशयपणे, ती प्रथम होती. त्यांनी चार वर्षे अल्प कालावधीसाठी दिल्ली सल्तनतवर राज्य केले. याकुट (तिच्या राज्यातील एक गुलाम) यांच्या प्रेमात पडल्यामुळे तिला कायद्याचे नियम मोडून टाकले गेले. आजपर्यंत, तिचा मृत्यू गूढच राहतो. कॅथल, टोंक, आणि दिल्लीतील त्यांच्या दफनभूमीच्या किमान तीन ठिकाणी त्यांनी दावा केला आहे.
रझिया ही मध्ययुगीन काळात दिल्लीच्या सिंहासनावर बसलेली एकमेव मुस्लिम महिला होती. मुस्लिम राज्यकर्ती म्हणून गादीवर आल्यावर तिला अनेक बंडांना तोंड द्यावे लागले. न डगमगता शौर्य आणि कौशल्याच्या जोरावर तिने सर्व बंडे मोडून काढून दिल्ली सलतानतीवर आपले स्वामित्व प्रस्थापित केले. रझियाची वाढती शक्ती तसेच पडदा पद्धत न पाळता दरबारात वावरणे काही मुस्लिम सरदारांना मान्य नसतानाही रझियाने त्यांची पर्वा केली नाही. रझियाचे वाढते सामर्थ्य आपल्या हिताआड येत आहे हे पाहून काही तुर्की सरदारांनी तिचा शेवट केला.यांनी रझिया, क्वीन ऑफ इंडिया हे इंग्लिश पुस्तक लिहिलेले आहे.ईटीव्ही या हिंदी दूरचित्रवाहिनीवर रझिया सुलतान ही मालिका २ मार्च, २०१५ पासून प्रदर्शित झाली. यात ती सुलतान होईपर्यंतचे तिच्या जीवनाचे वर्णन आहे.इ.स. १९८३ साली रझियाच्या जीवनावर कमाल अमरोहीदिग्दर्शित रज़िया सुल्तान या हिंदी भाषेतील चित्रपटाची निर्मिती झाली ज्यात रझियाच्या भूमिकेत हेमा मालिनीनेअभिनय केला होता.सुल्तान रज़िया (मूळ हिंदी लेखक - मेवाराम; मराठी अनुवाद - किमया किशोर देशपांडे)काही जण भारताच्या एकमेव महिला शासक आहेत असा असहमत करू शकतात. निःसंशयपणे, ती प्रथम होती. त्यांनी चार वर्षे अल्प कालावधीसाठी दिल्ली सल्तनतवर राज्य केले. याकुट (तिच्या राज्यातील एक गुलाम) यांच्या प्रेमात पडल्यामुळे तिला कायद्याचे नियम मोडून टाकले गेले. आजपर्यंत, तिचा मृत्यू गूढच राहतो. कॅथल, टोंक, आणि दिल्लीतील त्यांच्या दफनभूमीच्या किमान तीन ठिकाणी त्यांनी दावा केला आहे.