
प्रसारण
नभोवाणीवरील बातम्यांचे स्वरूप:
नभोवाणी (रेडिओ) बातम्यांचे स्वरूप हे मुख्यतः ध्वनीवर आधारित असते. त्यामुळे त्या श्रोत्यांना माहितीपूर्ण आणि आकर्षक वाटेल अशा पद्धतीने सादर केल्या जातात.
नभोवाणीवरील बातम्यांची काही वैशिष्ट्ये:
- तत्काळ माहिती: रेडिओ हे जलद बातम्या देण्याचे माध्यम आहे. कोणतीही घटना घडल्यास, ती त्वरित श्रोत्यांपर्यंत पोहोचवता येते.
- ध्वनीवर आधारित: बातम्या वाचताना आवाज स्पष्ट, योग्य गतीचा आणि समजायला सोपा असावा लागतो.
- संक्षिप्तता: वेळेच्या मर्यादेमुळे बातम्या संक्षिप्त आणि नेमक्या शब्दांत सांगाव्या लागतात.
- आकर्षक सुरुवात: श्रोत्यांचे लक्ष वेधून घेण्यासाठी बातमीची सुरुवात आकर्षक असावी लागते.
- विविधता: रेडिओवर बातम्यांबरोबरच चर्चा, मुलाखती आणि इतर माहितीपूर्ण कार्यक्रम देखील असतात.
- स्थानिक भाषेचा वापर: प्रादेशिक रेडिओ स्टेशन्स स्थानिक भाषेत बातम्या देतात, ज्यामुळे तेथील लोकांशी अधिक जवळीक साधता येते.
उदाहरण:
''नमस्कार! आपलं आकाशवाणी पुणे केंद्रावर स्वागत आहे. आता ऐका सायंकाळच्या बातम्या...'' अशा प्रकारे बातम्यांची सुरुवात होते.
अधिक माहितीसाठी आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:
- वस्तुनिष्ठता: बातम्यांमध्ये वस्तुनिष्ठता असणे आवश्यक आहे. बातमी देताना कोणत्याही एका बाजूला झुकू नये.
- अचूकता: बातम्या अचूक आणि तथ्यांवर आधारित असाव्यात. खोट्या बातम्या देणे टाळावे.
- स्पष्टता: बातम्या सोप्या आणि स्पष्ट भाषेत असाव्यात, जेणेकरून सामान्य लोकांनाही त्या समजतील.
- संक्षिप्तता: बातम्या संक्षिप्त असाव्यात. कमीत कमी शब्दांत जास्तीत जास्त माहिती देण्याचा प्रयत्न करावा.
- संतुलन: बातम्यांमध्ये संतुलन असणे आवश्यक आहे. प्रत्येक बाजूला समान महत्त्व देणे आवश्यक आहे.
- निष्पक्षता: बातम्या निष्पक्ष असाव्यात. कोणत्याही राजकीय किंवा सामाजिक गटाचा प्रभाव नसावा.
- वेळेनुसार: बातम्या वेळेनुसार अद्ययावत (update) असाव्यात. जुन्या बातम्या पुन्हा पुन्हा देणे टाळावे.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:
दूरदर्शनवरून बातम्या प्रसारित होण्याची रीत:
- बातम्यांचे संकलन: बातमीदार विविध ठिकाणांहून बातम्या जमा करतात.
- संपादन: बातमी संपादकांकडून तपासली जाते आणि सुधारली जाते.
- निवेदन: निवेदक स्टुडिओमध्ये बातमी वाचून दाखवतात.
- प्रसारण: तांत्रिक टीम बातमी योग्य वेळी प्रसारित करते.
अधिक माहितीसाठी, आपण दूरदर्शनच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देऊ शकता:
ढाळजेतून बातम्या प्रसारित होण्याची पद्धत म्हणजे 'वायरलेस टेलिग्राफी' (Wireless Telegraphy). ह्या पद्धतीत, बातम्या प्रसारित करण्यासाठी खालील गोष्टींचा वापर केला जातो:
- रेडिओ ट्रांसमीटर (Radio Transmitter): ह्या उपकरणाद्वारे माहिती रेडिओ लहरींमध्ये रूपांतरित केली जाते.
- एरियल (Aerial): ट्रांसमीटरद्वारे निर्माण झालेल्या रेडिओ लहरी हवेत प्रसारित करण्यासाठी एरियलचा वापर होतो.
- रेडिओ रिसीव्हर (Radio Receiver): एरियलद्वारे प्रसारित लहरी ग्रहण करण्यासाठी रेडिओ रिसीव्हरचा उपयोग होतो.
- डिकोडर (Decoder): रिसीव्हरद्वारे प्राप्त लहरींमधील माहिती पुन्हा वाचता येण्यासाठी डिकोडर वापरले जाते.
या उपकरणांच्या साहाय्याने, एखादी व्यक्ती किंवा संस्था एका ठिकाणाहून दुसरीकडे बातम्या किंवा माहिती पाठवू शकते.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील वेबसाइटला भेट देऊ शकता:
आकाशवाणीवरील (All India Radio) समाचार विभागासाठी निश्चित करण्यात आलेली मार्गदर्शक तत्त्वे खालीलप्रमाणे आहेत:
-
वस्तुनिष्ठता आणि अचूकता:
समाचार विभागाचे मुख्य उद्दिष्ट बातम्या देताना वस्तुनिष्ठता आणि अचूकता राखणे आहे. कोणतीही बातमी देताना, ती सत्य असावी आणि त्यात कोणताही पक्षपात नसावा.
-
संतुलन:
प्रत्येक बातमी संतुलित असावी. जर बातमीमध्ये अनेक पैलू असतील, तर ते सर्व योग्य प्रकारे सादर केले जावेत. कोणा एकाच बाजूला झुकते माप देऊ नये.
-
निष्पक्षता:
बातम्या देताना निष्पक्षता अत्यंत आवश्यक आहे. कोणत्याही राजकीय, सामाजिक किंवा धार्मिक गटांबद्दल पूर्वग्रहदूषित दृष्टिकोन नसावा.
-
सार्वजनिक हित:
समाचार विभागाने नेहमी सार्वजनिक हिताला प्राधान्य द्यावे. अशा बातम्या व माहिती प्रसारित करावी, ज्यामुळे लोकांना फायदा होईल आणि त्यांचे जीवनमान सुधारेल.
-
राष्ट्रीय सुरक्षा आणि अखंडता:
देशाची सुरक्षा आणि अखंडता जतन करणे हे समाचार विभागाचे कर्तव्य आहे. कोणतीही बातमी देताना, देशाच्या सुरक्षेला धोका निर्माण होणार नाही याची काळजी घ्यावी.
-
कायद्याचे पालन:
समाचार विभागाने देशाच्या कायद्यांचे आणि नियमांचे पालन करणे आवश्यक आहे. कोणत्याही कायद्याचे उल्लंघन होणार नाही, याची दक्षता घ्यावी.
-
गोपनीयता:
ज्या बातम्या गोपनीय ठेवायच्या आहेत, त्यांची गोपनीयता जपली पाहिजे. विशेषत: ज्या बातम्यांमुळे देशाच्या सुरक्षेला धोका निर्माण होऊ शकतो, त्या बातम्या उघड करू नयेत.
-
शिष्टाचार आणि नैतिकता:
बातम्या सादर करताना योग्य भाषेचा वापर करावा. कोणत्याही असभ्य किंवा असंस्कृत शब्दांचा वापर टाळावा.
अधिक माहितीसाठी, आपण आकाशवाणीच्या वेबसाइटला भेट देऊ शकता.
(टीप: मला निश्चितपणे माहिती नाही की आकाशवाणीने (All India Radio) या संदर्भात कोणती मार्गदर्शक तत्त्वे प्रकाशित केली आहेत. अचूक माहितीसाठी अधिकृत वेबसाइटला भेट द्या.)
दिनांक 25 एप्रिल 2019 रोजी काठमांडू (नेपाळ) या शहरात हवामानविषयक कृती व आपत्ती विषयक सज्जता या विषयाच्या संदर्भात पाचवी ‘आशिया-प्रशांत प्रसारण संघ (ABU) माध्यमे शिखर परिषद’ या कार्यक्रमाचा समारोप झाला.
“मिडिया सोल्यूशन्स फॉर सस्टेनेबल फ्युचर: सेव्हिंग लाइव्ह्ज, बिल्डिंग रेजिलींट कम्युनिटीज" ही दोन दिवस चाललेल्या या कार्यक्रमाची संकल्पना होती.
हवामानविषयक कृती व आपत्ती विषयक सज्जता याबाबत जागरूकता वाढविण्यामध्ये प्रसारमाध्यमांचा वापर पूर्णपणे करणे आणि त्याबाबतच्या संयुक्त प्रकल्पांमध्ये सहकार्यासाठी माध्यमे व्यावसायिकांना एकत्र आणण्याच्या हेतूने ही शिखर परिषद होती.
✍आशिया-प्रशांत प्रसारण संघ (ABU) बाबत
आशिया-प्रशांत प्रसारण संघ (Asia Pacific Broadcasting Union -ABU) ही प्रसारण क्षेत्रातल्या संस्थांची एक ना-नफा, अशासकीय, अराजकीय संघटना आहे, जी आशिया-प्रशांत क्षेत्रात कार्य करते. संघाची स्थापना 1964 साली झाली असून त्याचे मलेशियाच्या कुआलालंपुर येथे सचिवालय आहे.
संकलन
आर.एम.डोईफोडे
शिक्षण अधिकारी
डाॅ सुधाकरराव जाधवर शैक्षणिक संकुल पुणे.