अस्तित्ववाद

अस्तित्ववाद (Existentialism) हा एक विचारप्रवाह आहे जो व्यक्तीच्या अस्तित्वावर आणि अनुभवांवर लक्ष केंद्रित करतो.

अस्तित्ववादानुसार:

• अस्तित्व सारपेक्षा महत्वाचे: व्यक्ती प्रथम अस्तित्वात येते आणि नंतर तिच्या कृतीतून स्वतःचा अर्थ निर्माण करते.
• निवड आणि जबाबदारी: प्रत्येक व्यक्ती आपल्या निवडींसाठी पूर्णपणे जबाबदार असते.
• अर्थहीनता: जगाचा कोणताही अंतर्निहित अर्थ नाही, व्यक्तीला स्वतःचा अर्थ निर्माण करावा लागतो.
• चिंता आणि निराशा: अर्थहीन जगामध्ये निवड करण्याची जबाबदारी व्यक्तीला चिंता आणि निराशेच्या भावना देऊ शकते.
• authenticity (सत्यता): व्यक्तीने स्वतःच्या मूल्यांनुसार जगायला हवे, इतरांच्या दबावाखाली नव्हे.

प्रमुख अस्तित्ववादी विचारवंत:

• सोरन किर्केगार्ड
• फ्रेडरिक नीत्शे
• ज्याँ-पॉल सार्त्र
• अल्बर्ट काम्यू

अस्तित्ववादाने साहित्य, कला आणि संस्कृतीवर मोठा प्रभाव टाकला आहे.

अधिक माहितीसाठी, आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:

Wikipedia - Existentialism

अस्तित्ववादाची मुख्य तत्त्वे:

1. अस्तित्वाला महत्त्व आहे, गाभ्याला नाही – अस्तित्ववादी विचारवंत असे मानतात की माणूस आधी अस्तित्वात येतो आणि त्यानंतर त्याच्या कृतींमधून तो स्वतःचे अस्तित्व घडवतो. म्हणजेच, "माणसाचे अस्तित्व त्याच्या गाभ्यावर अवलंबून नसते, तर त्याच्या कृतींवर अवलंबून असते."

2. स्वातंत्र्य आणि जबाबदारी – माणूस स्वतंत्र आहे आणि स्वतःच्या निर्णयांसाठी तोच जबाबदार आहे. आपले जीवन कसे जगायचे हे आपणच ठरवतो.

3. अर्थाचा शोध – अस्तित्ववाद म्हणतो की आयुष्याला कोणताही पूर्वनिर्धारित अर्थ नसतो. प्रत्येकाने स्वतःच त्याचा अर्थ शोधला पाहिजे.

4. निर्णय घेण्याची जबाबदारी – माणूस पूर्णपणे स्वतंत्र असल्याने त्याला त्याच्या कृतींची संपूर्ण जबाबदारी घ्यावी लागते. त्यामुळे भय, चिंता , आणि अनिश्चितता यांचा सामना करावा लागतो.

5. सार्वत्रिक सत्याचा अभाव – अस्तित्ववादी विचार सांगतो की कोणतेही सार्वत्रिक नैतिक किंवा धार्मिक सत्य नाही. प्रत्येकाने आपला जीवनमार्ग स्वतः ठरवायचा असतो.

प्रमुख अस्तित्ववादी तत्त्वज्ञ:

सॉरेन किर्केगार्ड  त्याला अस्तित्ववादाचा जनक मानले जाते. तो म्हणतो की माणसाने स्वतःचा धर्म आणि अर्थ शोधायला हवा.

ज्याँ-पॉल सार्त्र – त्याच्या मते, "माणूस स्वतः घडवतो." त्याने "अस्तित्व आधी, गाभा नंतर" (हे तत्त्व मांडले.

फ्रेडरिक नीत्शे (– त्याने परमेश्वराच्या अस्तित्वावर प्रश्नचिन्ह उपस्थित केले आणि "सुपरमॅन" (ही संकल्पना मांडली.

अल्बर्ट काम्यू – त्याने "बंडखोर माणूस" आणि "अबसर्डिझम" या संकल्पनांवर भर दिला.

अस्तित्ववादाचा प्रभाव:

साहित्य, नाटक, चित्रपट, मानसशास्त्र आणि समाजशास्त्र या क्षेत्रांवर अस्तित्ववादाचा मोठा प्रभाव आहे.

अस्तित्ववाद माणसाला स्वतःचे जीवन स्वतःच घडवण्याची जबाबदारी देतो.

उदाहरणे:

1. जर कोणी असा विचार करत असेल की त्याचे आयुष्य व्यर्थ आहे आणि त्याला त्याचा कोणताही ठराविक उद्देश नाही, पण तरीही तो स्वतःला एक दिशा देण्याचा प्रयत्न करत असेल, तर तो अस्तित्ववादी दृष्टिकोनातून जगत आहे.

2. "मी माझ्या आयुष्याचा स्वतः अर्थ निर्माण करतो" हा विचार अस्तित्ववादाचे मूळ सार आहे.

थोडक्यात:

अस्तित्ववाद हा माणसाच्या स्वातंत्र्यावर, जबाबदारीवर आणि स्वतःच्या जीवनाचा अर्थ शोधण्यावर भर देणारा विचारप्रवाह आहे. माणूस स्वतःच्या कृतींमधून स्वतःचे अस्तित्व आणि आयुष्याचा उद्देश ठरवतो.

अस्तित्ववाद (Existentialism) हा एक विचारप्रवाह आहे जो व्यक्तीच्या अस्तित्वावर आणि स्वातंत्र्यावर जोर देतो.

अस्तित्ववादाची काही मुख्य वैशिष्ट्ये:

• व्यक्तीचे अस्तित्व तिच्या सारतत्त्वापेक्षा अधिक महत्वाचे आहे.
• जगामध्ये व्यक्ती स्वतंत्र आहे आणि तिच्या कृतींसाठी ती स्वतःच जबाबदार आहे.
• जगाचा अर्थ लावण्याची जबाबदारी व्यक्तीवर आहे.
• व्यक्तीने स्वतःच्या मूल्यांचा शोध घ्यावा आणि त्यानुसार जगावे.

अस्तित्ववादाचे जनक:

雖索倫 किर्केगार्ड (Søren Kierkegaard) यांना अस्तित्ववादाचा जनक मानले जाते.

काही प्रसिद्ध अस्तित्ववादी विचारवंत:

• ज्यां-पॉल सार्त्र (Jean-Paul Sartre)
• अल्बेअर काम्यू (Albert Camus)
• फ्रेडरिक नीत्शे (Friedrich Nietzsche)

अस्तित्ववाद हा एक गुंतागुंतीचा विचारप्रवाह आहे आणि त्यावर अनेक भिन्न दृष्टिकोन आहेत.