राजकीय अर्थशास्त्र

आर्थिक पर्यावरणावर परिणाम करणारे राजकीय घटक खालीलप्रमाणे:

• सरकारी धोरणे: सरकारची कर (tax) धोरणे, खर्च धोरणे, व्यापार धोरणे आणि नियम आर्थिक वातावरणावर महत्त्वपूर्ण परिणाम करतात.

  उदाहरणार्थ, करांमध्ये वाढ झाल्यास कंपन्यांचा नफा कमी होऊ शकतो, तर सरकारी खर्चात वाढ झाल्यास मागणी वाढू शकते.

• राजकीय स्थिरता: राजकीयदृष्ट्या स्थिर असलेल्या देशांमध्ये गुंतवणूक (investment) आणि आर्थिक विकास अधिक आकर्षित होतो. अस्थिर सरकार असलेले देश गुंतवणुकीसाठी धोकादायक मानले जातात.
• कायदे आणि नियम: सरकार कामगार कायदे, पर्यावरण नियम आणि ग्राहक संरक्षण कायदे यांसारखे कायदे बनवते, जे व्यवसाय आणि उद्योगांवर परिणाम करतात.
• व्यापार धोरणे: आयात-निर्यात धोरणे, व्यापार करार आणि जागतिक स्तरावरील संबंध आर्थिक वातावरणाला आकार देतात.

  उदाहरणार्थ, मुक्त व्यापार धोरणांमुळे (free trade policies) आंतरराष्ट्रीय व्यापार वाढतो.

• भ्रष्टाचार: भ्रष्टाचारामुळे (corruption) आर्थिक विकास मंदावतो आणि गुंतवणुकीचे वातावरण बिघडते.
• सरकारी हस्तक्षेप: काही उद्योगांमध्ये सरकारचा जास्त हस्तक्षेप (intervention) असतो, ज्यामुळे बाजारातील स्पर्धा कमी होते आणि कार्यक्षमतेवर परिणाम होतो.

हे घटक एकत्रितपणे आर्थिक वातावरणाला आकार देतात आणि व्यवसाय, व्यक्ती आणि संपूर्ण अर्थव्यवस्थेवर परिणाम करतात.

• देणग्या (Donations):

  पक्ष लहान-मोठ्या देणग्या स्वीकारतात. हे देणगीदार सामान्य नागरिक, व्यावसायिक किंवा मोठे उद्योगपतीसुद्धा असू शकतात. 20,000 रुपयांपेक्षा जास्त देणगी देणाऱ्यांची माहिती निवडणूक आयोगाला देणे बंधनकारक असते.

• सदस्यता शुल्क (Membership Fees):

  पक्षाचे सदस्य बनण्यासाठी काही शुल्क आकारले जाते. हे शुल्क पक्षाच्या उत्पन्नाचा एक भाग असतो.

• कार्यक्रम आणि सभा (Events and Rallies):

  पक्ष विविध कार्यक्रम, सभा आणि संमेलने आयोजित करतात. या कार्यक्रमांमध्ये देणग्या स्वीकारल्या जातात किंवा प्रवेश शुल्क आकारले जाते.

• fund raising :

  पक्ष निवडणुकीसाठी किंवा इतर खर्चांसाठी जनतेतून निधी उभारतात.

• सरकारी निधी (Government Funding):

  भारतात, निवडणूक आयोगाच्या नियमांनुसार, राजकीय पक्षांना निवडणुकीच्या काळात काही प्रमाणात सरकारी निधी मिळतो. हा निधी त्यांना निवडणुकीच्या खर्चासाठी दिला जातो. निवडणूक आयोग

• कंपनी देणग्या (Corporate Donations):

  कंपन्यासुद्धा राजकीय पक्षांना देणग्या देऊ शकतात, परंतु या देणग्या कायद्याच्या चौकटीत असाव्या लागतात.

याव्यतिरिक्त, काही पक्ष त्यांच्या मालमत्तेतून (property) मिळणारे उत्पन्न किंवा इतर गुंतवणुकीतूनही पैसे उभे करतात.

हे सर्व मार्ग पक्षांना त्यांचे कामकाज चालवण्यासाठी आणि निवडणुकीत भाग घेण्यासाठी आर्थिक मदत करतात.

पक्ष निधी (Party Fund): अनेक राजकीय पक्ष त्यांच्या कार्यकर्त्यांकडून आणि समर्थकांकडून देणग्या स्वीकारतात. या देणग्यांमधून जमा झालेला निधी तालुका प्रमुखांना त्यांच्या कार्यासाठी वापरता येतो.

सदस्यता शुल्क (Membership Fees): पक्षाचे सदस्य बनण्यासाठी काही शुल्क आकारले जाते. त्यातून जमा होणारा पैसा तालुका स्तरावरच्या कार्यासाठी वापरला जाऊ शकतो.

देणग्या आणि Sponsorship: स्थानिक पातळीवरचे व्यापारी, उद्योजक किंवा हितचिंतक राजकीय पक्षाला देणग्या देऊ शकतात. काही कार्यक्रमांसाठी sponsorship देखील मिळू शकते.

कार्यक्रम आणि सभा (Events and Rallies): राजकीय पक्ष अनेकदा सभा, संमेलने आणि कार्यक्रम आयोजित करतात. या कार्यक्रमांमधून देणग्या मिळतात किंवा तिकिटांची विक्री करून निधी जमा केला जातो.

शासकीय निधी (Government Funds): काही वेळा, निवडणुकीच्या काळात किंवा विशिष्ट कामांसाठी सरकार पक्षांना निधी देते. हा निधी तालुका प्रमुखांना त्यांच्या क्षेत्रात वापरता येतो.

वैयक्तिक योगदान (Personal Contribution): काही तालुका प्रमुख स्वतःच्या व्यवसायातून किंवा इतर मार्गांनी पक्षाला आर्थिक मदत करतात.

इतर उत्पन्न स्रोत (Other Sources of Income): पक्षाच्या मालकीच्या मालमत्तेतून मिळणारे भाडे किंवा इतर प्रकारचे उत्पन्न देखील तालुका प्रमुखांकडे जमा होऊ शकते.