
अपूर्णांक
दोन छेद तीन (2/3), चार छेद सहा (4/6) आणि 18 छेद 27 (18/27) या अपूर्णांकांची बेरीज काढण्यासाठी, आपल्याला सर्वप्रथम हे अपूर्णांक समान छेदाचे करून घ्यावे लागतील.
1. अपूर्णांकांचे सरळ रूप:
- 4/6 ला सरळ रूप दिल्यास 2/3 मिळतात. (4 ÷ 2 = 2 आणि 6 ÷ 2 = 3)
- 18/27 ला सरळ रूप दिल्यास 2/3 मिळतात. (18 ÷ 9 = 2 आणि 27 ÷ 9 = 3)
2. आता आपण हे अपूर्णांक खालीलप्रमाणे लिहू शकतो:
2/3 + 2/3 + 2/3
3. बेरीज:
अपूर्णांकांचा छेद समान असल्याने, आपण अंशांची (numerator) सरळ बेरीज करू शकतो.
(2 + 2 + 2) / 3 = 6/3
4. अंतिम उत्तर:
6/3 ला सरळ रूप दिल्यास उत्तर 2 येते. (6 ÷ 3 = 2)
म्हणून, 2/3 + 4/6 + 18/27 = 2
दिलेल्या अपूर्णांकांतील क्रम संबंध '<' किंवा '>' या चिन्हांचा उपयोग करून खालीलप्रमाणे दाखवता येईल:
२३/१७ < २७/१७ < १९३६/१७
१३/१७ < २३/१७ < २७/१७ < १९३६/१७
12/15 चा सममूल्य अपूर्णांक शोधण्यासाठी, आपण अंश आणि छेद दोन्हीला समान संख्येने भागू शकतो.
12 आणि 15 दोन्ही 3 ने विभाज्य आहेत. म्हणून, आपण दोन्ही संख्यांना 3 ने भागू शकतो:
12 ÷ 3 = 4
15 ÷ 3 = 5
म्हणून, 12/15 चा सममूल्य अपूर्णांक 4/5 आहे.
इतर सममूल्य अपूर्णांक:
- 24/30 (2 ने गुणून)
- 36/45 (3 ने गुणून)
पाऊण म्हणजे 3/4.
3/4 चे सममूल्य अपूर्णांक खालील प्रमाणे:
- 6/8
- 9/12
- 12/16
- 15/20
सममूल्य अपूर्णांक काढण्यासाठी, दिलेल्या अपूर्णांकाच्या अंश आणि छेदला एकाच संख्येने गुणावे लागते.
साडेपाच म्हणजे ५.५ आणि सव्वा सहा म्हणजे ६.२५.
आता आपण पर्याय वापरून पाहू:
- एक छेद दोन (१/२): ५.५ + ०.५ = ६ (हे सव्वा सहा नाही)
- एक छेद चार (१/४): ५.५ + ०.२५ = ५.७५ (हे सव्वा सहा नाही)
- तीन छेद चार (३/४): ५.५ + ०.७५ = ६.२५ (हे सव्वा सहा आहे)
- दोन छेद पाच (२/५): ५.५ + ०.४ = ५.९ (हे सव्वा सहा नाही)
म्हणून, साडेपाचमध्ये तीन छेद चार मिळवल्यास बेरीज सव्वा सहा येते.
पहिला प्रश्न:
स्पष्टीकरण:
4/7 पूर्णांक तीन (4/7 पूर्णांक 3) हे योग्य आहे.
सात छेद आठ पूर्णांक, सात नऊ छेद आठ पूर्णांक (7/8 पूर्णांक, 7 9/8 पूर्णांक) हे चुकीचे आहे, कारण पूर्णांकयुक्त अपूर्णांकामध्ये पूर्णांकानंतर येणारा अपूर्णांक नेहमी अंशाधिक (proper fraction) असतो.
दुसरा प्रश्न:
स्पष्टीकरण:
17/13 - रूपांतर करता येईल.
42/15 - रूपांतर करता येईल.
26/6 - रूपांतर करता येईल.
19/29 - रूपांतर करता येणार नाही, कारण याचा अंश छेदापेक्षा लहान आहे.
अंश अधिक अपूर्णांक नसलेला पूर्णांक खालीलपैकी कोणता ते पाहू:
- अंश अधिक अपूर्णांक म्हणजे ज्या अपूर्णांकामध्ये अंश हा छेदापेक्षा मोठा असतो.
- उदाहरणार्थ, ५/३ ह्या अपूर्णांकामध्ये अंश (५) हा छेद (३) पेक्षा मोठा आहे. त्यामुळे हा अंश अधिक अपूर्णांक आहे.
आता आपण पर्यायांवर विचार करू:
- ७/२: ह्या अपूर्णांकामध्ये अंश (७) हा छेद (२) पेक्षा मोठा आहे. त्यामुळे हा अंश अधिक अपूर्णांक आहे.
- ९/५: ह्या अपूर्णांकामध्ये अंश (९) हा छेद (५) पेक्षा मोठा आहे. त्यामुळे हा अंश अधिक अपूर्णांक आहे.
- ४/४: ह्या अपूर्णांकामध्ये अंश (४) आणि छेद (४) समान आहेत. त्यामुळे हा अंश अधिक अपूर्णांक नाही.
- ११/६: ह्या अपूर्णांकामध्ये अंश (११) हा छेद (६) पेक्षा मोठा आहे. त्यामुळे हा अंश अधिक अपूर्णांक आहे.
म्हणून, ४/४ हा अंश अधिक अपूर्णांक नाही.