सूत्रसंचालन

उत्तम सूत्रसंचालनासाठी आवश्यक कौशल्ये:

सूत्रसंचालन - एक वलयांकित व्यवसाय:

सूत्रसंचालकाच्या दृष्टीने कार्यक्रम पत्रिकेचे महत्त्व अनन्यसाधारण आहे, हे विधान खालीलप्रमाणे स्पष्ट करता येईल:

1. कार्यक्रमाची रूपरेषा: कार्यक्रम पत्रिका म्हणजे कार्यक्रमाची रूपरेषा असते. कार्यक्रमात काय होणार आहे, कोणता कार्यक्रम कधी होणार आहे, याची माहिती पत्रिकेत दिलेली असते. त्यामुळे सूत्रसंचालकाला कार्यक्रमाचा क्रम आणि स्वरूप समजते.
2. वेळेचे व्यवस्थापन: पत्रिकेमुळे सूत्रसंचालकाला प्रत्येक कार्यक्रमासाठी किती वेळ आहे, याचा अंदाज येतो. त्यामुळे वेळेचे व्यवस्थापन करणे सोपे होते आणि कार्यक्रम वेळेवर पूर्ण होतो.
3. आत्मविश्वास: कार्यक्रम पत्रिकेमुळे सूत्रसंचालकाला कार्यक्रमाची माहिती असल्यामुळे आत्मविश्वास वाढतो. कोणता कार्यक्रम कधी सादर करायचा आहे, याची माहिती असल्यामुळे गोंधळ उडण्याची शक्यता कमी होते.
4. improvising (तत्काळ सुचणे): कार्यक्रमादरम्यान काही बदल झाल्यास, सूत्रसंचालकाला त्वरित निर्णय घेता येतात, कारण त्यांच्याकडे कार्यक्रमाची मूळ योजना तयार असते.
5. संपूर्ण तयारी: पत्रिकेमुळे सूत्रसंचालकाला कार्यक्रमाची तयारी करायला पुरेसा वेळ मिळतो. आवश्यक माहिती,resources (साधने) आणि relevant माहिती (संबंधी माहिती) जमा करता येते.

या कारणांमुळे सूत्रसंचालनासाठी कार्यक्रम पत्रिका खूप महत्त्वाची असते.

सूत्रसंचालकाने व्यवस्थित पूर्वतयारी केली तरच सूत्रसंचालन उत्तम होऊ शकते, या विधानाची सत्यता पडताळून पाहूया:

सूत्रसंचालन (Anchoring) हे एक कला आहे. कोणतीही व्यक्ती सहजपणे स्टेजवर जाऊन बोलू शकत नाही. त्यासाठी योग्य तयारी, आत्मविश्वास आणि विषयाची माहिती असणे आवश्यक आहे. पूर्वतयारी केल्याने कार्यक्रमात काय बोलायचे आहे, याची रूपरेषा तयार होते. त्यामुळे अनावश्यक आणि विषयांतर होणारे बोलणे टाळता येते.

उत्तम सूत्रसंचालनासाठी पूर्वतयारी किती महत्त्वाची आहे, हे खालील मुद्यांवरून स्पष्ट होते:

• आत्मविश्वास: पूर्वतयारीमुळे आत्मविश्वास वाढतो. काय बोलायचे आहे आणि कसे बोलायचे आहे, हे माहीत असल्याने स्टेजवरpanic येत नाही.
• वेळेचे व्यवस्थापन: कार्यक्रमाची वेळ निश्चित असते. पूर्वतयारीमध्ये कोणत्या गोष्टीला किती वेळ द्यायचा आहे, हे ठरवता येते. त्यामुळे वेळेचे योग्य व्यवस्थापन होते.
• विषयाची माहिती: कार्यक्रमाचा विषय, पाहुणे आणि श्रोते यांच्याबद्दल माहिती गोळा करणे महत्त्वाचे आहे.
• भाषा आणि संवाद कौशल्ये: प्रभावी संवाद साधण्यासाठी योग्य भाषेचा वापर करणे आवश्यक आहे. पूर्वतयारीमध्ये तुम्ही तुमच्या भाषेवर आणि बोलण्याच्या शैलीवर काम करू शकता.
• तांत्रिक तयारी: कार्यक्रमादरम्यान लागणारी तांत्रिक गोष्टींची (माइक, प्रोजेक्टर, इत्यादी) माहिती असणे आणि ती व्यवस्थित काम करत आहे की नाही, हे पाहणे आवश्यक आहे.

निष्कर्ष:

यावरून हे स्पष्ट होते की, सूत्रसंचालकाने व्यवस्थित पूर्वतयारी केली तरच सूत्रसंचालन उत्तम होऊ शकते.

आवाजाचा आरोह-अवरोह (Voice modulation) उत्तम सूत्रसंचालनासाठी अत्यंत आवश्यक आहे. तो का आवश्यक आहे, याची काही कारणे:

• रस निर्माण करणे: योग्य आरोह-अवरोहामुळे कार्यक्रमात रस निर्माण होतो. Flat tone मध्ये बोलण्याऐवजी आवाजात चढ-उतार केल्याने श्रोत्यांना कंटाळा येत नाही.
• अर्थ स्पष्टता: बोलताना योग्य ठिकाणी जोर दिल्याने किंवा आवाज बदलल्याने वाक्याचा अर्थ अधिक स्पष्ट होतो. त्यामुळे श्रोत्यांना विषय समजायला सोपे जाते.
• एकरसता टाळणे: सतत एकाच Pitch मध्ये बोलल्याने श्रोते कंटाळतात. आवाजातील चढ-उतार श्रोत्यांना बांधून ठेवतो.
• भाव व्यक्त करणे: आवाजातील बदलांमुळे वक्ता आपल्या भावना प्रभावीपणे व्यक्त करू शकतो. उदा. आनंद, उत्साह, दुःख इ.

उदाहरणार्थ, जर एखाद्या विनोदी कार्यक्रमाचे सूत्रसंचालन करत असाल, तर तुमच्या आवाजात उत्साह आणि खेळकरपणा असणे आवश्यक आहे. गंभीर विषयावर बोलताना आवाज गंभीर आणि संयमित असावा.

त्यामुळे, उत्तम सूत्रसंचालनासाठी आवाजाचा योग्य वापर करणे खूप महत्त्वाचे आहे.